Wikipedia

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (1918–1945): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
zmiany w ostatniej sekcji i ogólna kosmetyka
Mix321 (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
87 948 edycji
WP:SK, poprawa linków
Linia 1:
'''Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (M.S.W.)''' - urząd [[administracjaAdministracja rządowa w Polsce|administracji rządowej]] funkcjonujący w [[II Rzeczpospolita|Polsce]] w czasie [[Dwudziestolecie międzywojenne w Polsce|dwudziestolecia międzywojennego]]. Był to jeden z najważniejszych i najbardziej rozbudowanych resortów, do jego głównych zadań należały następujące sprawy: utrzymywanie porządku i bezpieczeństwa publicznego, ogólny zarząd w kraju, nadzór nad samorządem terytorialnym oraz statystyka administracyjna.
 
== Początki resortu w Królestwie Polskim ([[1916]]-[[1918]])==▼
 
▲== Początki resortu w Królestwie Polskim ([[1916]]-[[1918]]) ==
Pierwsze struktury zostały utworzone jeszcze podczas trwania [[I wojna światowa|I wojny światowej]]. Po ogłoszeniu przez [[Cesarstwo Niemieckie|Niemcy]] i [[Austro-Węgry]] [[Akt 5 listopada|aktu 5 listopada 1916 r.]], rozpoczęła działalność [[Tymczasowa Rada Stanu]] (później zastąpiona [[Komisja Przejściowa Tymczasowej Rady Stanu|Komisją Przejściową]]). W jej ramach, w [[styczeń|styczniu]] [[1917]] r. utworzono Wydział Wykonawczy. Jedną z jego komórek był '''Departament Spraw Wewnętrznych''', którym kierował [[Michał Łempicki]]. Głównymi zadaniami departamentu była organizacja administracji terenowej i statystycznej oraz powszechnej służby zdrowia, a także opracowanie przepisów ordynacji wyborczej dla samorządu miejskiego.
 
Linia 43 ⟶ 42:
 
== Ministerstwo Spraw Wewnętrznych II Rzeczypospolitej ([[1918]]-[[1939]]) ==
 
[[17 listopada]] [[1918]] r. [[Józef Piłsudski]] powołał [[rząd Jędrzeja Moraczewskiego]]. Pod względem prawnym i organizacyjnym Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zachowało ciągłość ze strukturami działającymi wcześniej w ramach [[prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego|prowizorium rządowego Władysława Wróblewskiego]]. Mianowanie ministrem [[Stanisław Thugutt|Stanisława Thugutta]] było natomiast nawiązaniem do działalności [[Rząd Ignacego Daszyńskiego|Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej]], w którym od [[7 listopada]] [[1918]] r. sprawował on tę funkcję.
 
Linia 49 ⟶ 47:
 
=== Organy podległe ===
 
Oprócz resortu będącego urzędem pomocniczym, Ministrowi Spraw Wewnętrznych podlegały również następujące struktury:
 
Linia 71 ⟶ 68:
 
=== Najważniejsze zmiany w strukturze i zakresie działania resortu ===
 
W ciągu całego [[Dwudziestolecie międzywojenne w Polsce|dwudziestolecia międzywojennego]] Ministerstwo Spraw Wewnętrznych ulegało wielokrotnym przeobrażeniom i reorganizacjom (było ich około 30). Z zakresu działania resortu, wyposażonego w dosyć szerokie kompetencje, wyłączano kolejne sprawy, które przekazywano innym urzędom w tworzącej się i ciągle ewoluującej administracji państwowej. W początkowych latach działalności z M.S.W. wydzielono: służbę zdrowia ([[4 kwietnia]] [[1918]] r.), statystykę ([[19 lipca]] [[1918]] r.), aprowizację ([[26 października]] [[1918]] r.), służbę weterynaryjną ([[31 grudnia]] [[1918]] r.), administrację techniczną ([[16 stycznia]] [[1919]] r.), poczty, telegrafy i telefony ([[5 lutego]] [[1919]] r.).
 
Linia 77 ⟶ 73:
 
==== Statut organizacyjny z [[13 stycznia]] [[1921]] r. ====
 
Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z [[28 października]] [[1920]] r. ustalono zasady organizacji i urzędowania ministerstw. Rząd zatwierdził statut resortu, w którym w miejsce sekcji zostały uworzone departamenty. Reforma weszła w życie [[1 kwietnia]] [[1921]] r.
 
Linia 103 ⟶ 98:
 
==== Statut organizacyjny z [[12 lipca]] [[1923]] r. ====
 
Po zlikwidowaniu Ministerstwa Aprowizacji ([[17 grudnia]] [[1921]] r.), jego kompetencje ponownie przekazano M.S.W. ([[1 stycznia]] [[1922]] r.). Kolejne rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie statutu wprowadzało zmiany w postaci utworzenia wydziałów samodzielnych poza strukturami departamentów.
 
Linia 137 ⟶ 131:
 
==== Statut organizacyjny z [[3 marca]] [[1924]] r. ====
 
[[28 listopada]] [[1923]] r. zostało zlikwidowane Ministerstwo Zdrowia Publicznego. [[18 stycznia]] [[1924]] r. do M.S.W. powróciła większość zadań związanych ze służbą zdrowia. Rozporządzeniem Rady Ministrów utworzono Generalną Dyrekcję Służby Zdrowia na prawach departamentu.
 
Linia 172 ⟶ 165:
 
==== Statut organizacyjny z [[1 lipca]] [[1926]] r. ====
 
Po zalegalizowaniu [[Przewrót majowy|zamachu majowego]] dokonano znacznych zmian organizacyjnych w resorcie. Sprawami ogólnymi zajął się Departament Organizacyjny, natomiast Departament Polityczny przejął kompetencje związane z bezpieczeństwem państwa.
 
Linia 207 ⟶ 199:
 
==== Statut organizacyjny z [[25 września]] [[1931]] r. ====
 
Kolejna reforma struktury dokonywała szeregu zmian wewnętrznych w departamentach.
 
Linia 247 ⟶ 238:
 
==== Statut organizacyjny z [[25 czerwca]] [[1932]] r. ====
 
W związku ze zlikwidowaniem [[21 maja]] [[1932]] r. Ministerstwa Robót Publicznych, do M.S.W. przyłączono dział techniczno-budowlany (z Wydziałami: Zabudowania Osiedli, Techniki Budowlanej, Zarządu Gmachów). Z kolei służbę zdrowia przekazano [[21 czerwca]] [[1932]] r. Ministerstwu Opieki Społecznej. Departament Organizacyjny przemianowany został na Gabinet Ministra. Uchwałą Rady Ministrów wprowadzono statut organizacyjny bez określenia wewnętrznego podziału departamentów (w praktyce pozostawiono funkcjonujące dotychczas wydziały).
 
Linia 260 ⟶ 250:
 
==== Ministerstwo pod koniec [[lata 30. XX wieku|lat 30.]] ====
 
W drugiej połowie lat 30. resort posiadał względnie stabilną strukturę. Bez poważniejszych zmian funkcjonowała ona aż do wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]], dokonano jedynie przekształcenia Głównego Inspektoratu Gabinetu Ministra w samodzielne Biuro Inspekcji ([[18 lutego]] [[1935]] r.) oraz ponownego wyodrębnienia spraw aprowizacyjnych ([[22 lutego]] [[1938]] r.).
 
Linia 293 ⟶ 282:
 
== Kierownictwo M.S.W. ==
 
=== Ministrowie Spraw Wewnętrznych ===
 
Linia 327 ⟶ 315:
 
=== Podsekretarze Stanu (wiceministrowie) ===
 
* [[Stanisław Ustyanowski]] ([[23 maja]] [[1918]] r. – [[15 lutego]] [[1919]] r.)
* [[Norbert Barlicki]] ([[7 stycznia]] [[1919]] r. – [[17 stycznia]] [[1919]] r.)
Linia 341 ⟶ 328:
* [[Władysław Korsak]] ([[6 grudnia]] [[1930]] r. – [[30 września]] [[1939]] r.)
* [[Bronisław Nakoniecznikow-Klukowski]] ([[17 listopada]] [[1931]] r. – [[1 listopada]] [[1932]] r.)
* [[Jerzy Hryniewski|Mikołaj Dolanowski]] ([[2 listopada]] [[1932]] r. – [[28 czerwca]] [[1934]] r.)
* [[Tadeusz Krychowski]] ([[11 lipca]] [[1934]] r. – [[17 września]] [[1935]] r.)
* [[Henryk Kawecki]] ([[17 września]] [[1935]] r. – [[5 lutego]] [[1937]] r.)
Linia 348 ⟶ 335:
 
== Administracja spraw wewnętrznych podczas II wojny światowej ([[1939]]-[[1945]]) ==
Po [[Kampania wrześniowa|ataku III Rzeszy na Polskę]] władze państwowe zostały zmuszone do ewakuacji urzędów. M.S.W. przestało funkcjonować [[17 września]] [[1939]] r. wraz z internowaniem członków [[Rząd Felicjana Sławoja Składkowskiego|rządu Felicjana Sławoja Składkowskiego]] w [[Królestwo Rumunii|Rumunii]]. Formalnie Rada Ministrów działała aż do chwili utworzenia [[Rząd RP na uchodźstwie|rządu emigracyjnego]] w [[Paryż|Paryżu]]u ([[30 września]] [[1939]] r.).▼
 
Obowiązki Ministra Spraw Wewnętrznych przejął premier i Naczelny Wódz [[Władysław Sikorski]]. Do czasu ukształtowania się resortu, jego funkcje realizowane były poprzez odpowiednie struktury Prezydium Rady Ministrów. M.S.W. zostało utworzone dopiero [[28 sierpnia]] [[1940]] r., po przeniesieniu rządu do [[Londyn|Londynu]]u. Kontynuowało ono pracę przedwojennego ministerstwa w znacznie ograniczonym stopniu, najważniejszymi jego zadaniami były: nadzór nad cywilnymi strukturami [[Polskie Państwo Podziemne|podziemia]], zapewnienie łączności z krajem poprzez sieć placówek w [[Europa|Europie]] i na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] oraz kierowanie [[Akcja Kontynentalna|Akcją Kontynentalną]].▼
▲Po [[Kampania wrześniowa|ataku III Rzeszy na Polskę]] władze państwowe zostały zmuszone do ewakuacji urzędów. M.S.W. przestało funkcjonować [[17 września]] [[1939]] r. wraz z internowaniem członków [[Rząd Felicjana Sławoja Składkowskiego|rządu Felicjana Sławoja Składkowskiego]] w [[Królestwo Rumunii|Rumunii]]. Formalnie Rada Ministrów działała aż do chwili utworzenia [[Rząd RP na uchodźstwie|rządu emigracyjnego]] w [[Paryż|Paryżu]] ([[30 września]] [[1939]] r.).
 
▲Obowiązki Ministra Spraw Wewnętrznych przejął premier i Naczelny Wódz [[Władysław Sikorski]]. Do czasu ukształtowania się resortu, jego funkcje realizowane były poprzez odpowiednie struktury Prezydium Rady Ministrów. M.S.W. zostało utworzone dopiero [[28 sierpnia]] [[1940]] r., po przeniesieniu rządu do [[Londyn|Londynu]]. Kontynuowało ono pracę przedwojennego ministerstwa w znacznie ograniczonym stopniu, najważniejszymi jego zadaniami były: nadzór nad cywilnymi strukturami [[Polskie Państwo Podziemne|podziemia]], zapewnienie łączności z krajem poprzez sieć placówek w [[Europa|Europie]] i na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]] oraz kierowanie [[Akcja Kontynentalna|Akcją Kontynentalną]].
 
Na początku M.S.W. podzielono na trzy obszary działania (sprawy krajowe, polityczne i kulturalno-oświatowe). W następnych latach wydzielono Sekretariat i Kancelarię Ogólną, przy ministerstwie funkcjonował również Fundusz Kultury Narodowej. Ostateczny kształt resort uzyskał w [[grudzień|grudniu]] [[1943]] r., gdy statutem organizacyjnym zatwierdzono jego podział na pięć komórek:
Linia 378 ⟶ 364:
 
== Bibliografia ==
 
* [[Roman Hausner|R. Hausner]], Pierwsze dwudziestolecie administracji spraw wewnętrznych, Warszawa 1939
* [[Andrzej Misiuk|A. Misiuk]], Administracja spraw wewnętrznych w Polsce (od połowy XVIII wieku do współczesności). Zarys dziejów, Olsztyn 2005
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Ministerstwo_Spraw_Wewnętrznych_(1918–1945)”