Pantokrator: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
Linia 1:
{{DisambigR|pojęcia "Pantokrator" w ikonografii|[[Pantokrator (góra)|górę w Grecji]]}}
[[Plik:Majestas Domini of Protat.jpg|thumb]]
'''Pantokrator''' (''Wszechwładca'', ''Pan wszystkiego'', [[język grecki|gr.]] Παντοκρατωρ) – w [[ikonografia chrześcijańska|ikonografii]] przedstawienie [[Jezus Chrystus|Jezusa Chrystusa]] jako władcy i sędziego [[Wszechświat (filozofia)|Wszechświata]].
==Historia powstania==
Słowo ''Pantokrator'' w [[Nowy Testament|Nowym Testamencie]] dziesięć razy: raz w [[2. List do Koryntian|Drugim Liście do Koryntian]] [[Paweł z Tarsu|św. Pawła]], "będę wam Ojcem,
a wy będziecie moimi synami i córkami - mówi Pan wszechmogący (Παντοκρατωρ)" [2 Kor 6, 18], dziewięć zaś razy w [[Apokalipsa świętego Jana|Apokalipsie św. Jana]].
Ikonograficzne przedstawienie Pantokratora rozprzestrzeniło się szeroko poczynając od [[IV wiek|IV]]-[[VI wiek|VI wieku]] w związku z z przenikaniem do sztuki chrześcijańskiej elementów ikonografii późnoantycznej, zwłaszcza cesarskiej. Wówczas przedstawiano całą sylwetkę Chrystusa. W późniejszych czasach zaczęły pojawiać się przedstawienia do pasa, różniące się nieznacznymi szczegółami.
==Znaczenie ikony==
Jako Pantokrator Chrystus przedstawiony jest w pozycji stojącej lub siedzącej na tronie, z otwartym [[Biblia|Pismem Świętym]] w lewej dłoni i uniesioną prawą dłonią w geście błogosławieństwa. Ułożenie palców nawiązuje do greckiego monogramu Chrystusa: ''IC XC''. Połączone są dwa palce: [[kciuk]] z serdecznym. Dzięki temu [[palec wskazujący|palce wskazujący]] i zgięty [[palec środkowy|środkowy]] przypominają litery ''IC''. Skrzyżowane ukośnie kciuk i serdeczny w zestawie z małym palcem tworzą ''XC''. Nie jest to jedyna interpretacja gestu, według niektórych teologów połączony kciuk z palcem serdecznym są symbolem dwoistości natury Chrystusa: boskiej i ludzkiej. Natomiast złączenie trzech palców: małego, serdecznego i kciuka symbolizuje [[Trójca Święta|Trójcę św.]]
Księga, jaką Jezus trzyma w lewej dłoni, nawiązuje do jego misji nauczania. Zwykle zamieszczony jest na niej cytat z [[ewangelia Jana|Ewangelii według św. Jana]]:
==Miejsce w cerkwi==
W tradycji cerkiewnej przedstawienie Chrystusa jako Pantokratora jest najczęściej umieszczane na sklepieniu centralnej kopuły [[Cerkiew (budynek)|cerkwi]]. Tradycja ta, sięgająca Kościoła [[IX wiek|XI wieku]], ma znaczenie symboliczne. W czasie panowania Dynastii Macedońskiej (867-1056), kiedy to zakończył się [[ikonoklazm]], w Bizancjum odżyła sztuka Kościoła. Już w tamtych czasach świątynie chrześcijan zaczęto budować wedle zamysłu stworzenia "obrazu kosmosu". Umiejscowienie ikony Pantokratora na centralnym sklepieniu miało ukazać Chrystusa, który z wysokości patrzy na Swój świat.
== Ikony Pantokratora ==
| |||