Wojna polsko-szwedzka (1617–1618): Różnice pomiędzy wersjami

'''Wojna polsko-szwedzka 1617-1618''' - była kontynuacją [[wojna polsko-szwedzka 1600-1611|wojny polsko-szwedzkiej 1600-1611]] i stanowiła próbę wykorzystania przez [[Szwecja|Szwecję]] zaangażowania [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]] w [[Wojna polsko-rosyjska 1609-1618|wojnie z Rosją]] oraz kłopotów [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]] z [[Chanat Krymski|Tatarami]] i [[Imperium Ottomańskie|Turcją]] na południowym wschodzie.

 

Po śmierci [[Karol IX Waza|Karola IX]] w [[1611]] władzę nad Szwecją (mimo dużej aktywności stronników króla Polski [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III]]) objął jego syn, 17-letni wówczas [[Gustaw II Adolf Waza|Gustaw Adolf]]. Młodziutkiego króla wspomagał jeden z najwybitniejszych w historii Szwecji polityków - kanclerz [[Axel Oxenstierna]]. W związku z niepowodzeniami w [[wojna kalmarska|wojnie kalmarskiej]] Szwedzi chętnie zgodzili się w kwietniu [[1612]] roku na przedłużenie rozejmu z [[Korona Królestwa Polskiego|Polską]] i [[Wielkie Księstwo Litewskie|Litwą]]. W końcu [[20 stycznia]] [[1614]] roku przedłużono rozejm do [[29 września]] [[1616]] roku. Zygmunt III nigdy nie pogodził się z utratą swego dziedzictwa i wciąż knuł przeciwko młodemu królowi Szwecji, starając się przeciągnąć na swą stronę możliwie największą część szwedzkiej magnaterii. Rozważał nawet kolejną wyprawę do Szwecji, a przeszkadzała mu w tym trwająca wciąż wojna z Moskwą. Choć sejmiki domagały się dalszego przedłużenia rozejmu, Zygmunt Waza nie chciał dopuścić do kolejnych rozmów, licząc, że wznowienie wojny z rządzoną przez młodego i niedoświadczonego króla Szwecją doprowadzi do odzyskania dziedzicznej korony.

 

Po dwóch latach rokowań [[27 lutego]] [[1617]] roku Szwecja zawarła w [[Stołbowo|Stołbowie]] pokój z Moskwą. Szwedzi oddali [[Nowogród Wielki]] zatrzymując w swych rękach pas wybrzeża [[Bałtyk]]u wzdłuż [[Zatoka Fińska|Zatoki Fińskiej]]. Teraz mogli całkowicie skupić się na wojnie o [[Inflanty]] i o ostateczne zrzeczenie się korony szwedzkiej przez Zygmunta III Wazę. Mający wolne ręce [[Gustaw II Adolf Waza|Gustaw Adolf]], licząc dodatkowo na pomoc państw protestanckich, wznowił działania wojenne przeciwko Rzeczypospolitej. Na razie [[Holandia]] zgodziła się subsydiować Szwedów w wysokości 40 tys. [[gulden holenderski|florenów]] miesięcznie, a [[Anglia]] pozwoliła Szwedom werbować na swoim terytorium żołnierzy.

 

Niecałe 4 miesiące po zawarciu pokoju z Rosją [[19 czerwca]] [[1617]] roku szwedzka eskadra składająca się z 4 okrętów wpłynęła do [[Zatoka Ryska|Zatoki Ryskiej]] i stanęła na redzie [[Dyjament]]u. Dowodzący niewielką załogą twierdzy starosta rujeński, pułkownik Wolmar Farensbach skapitulował już [[21 czerwca]]. Dwa dni później inny desant szwedzki zajął [[Windawa|Windawę]], a flota szwedzka zablokowała port w [[Ryga|Rydze]]. W lipcu przybyły posiłki szwedzkie i wraz z Farensbachem zajęli wkrótce niemal bez walki wybrzeże od Grobina do Parnawy. W sierpniu Szwedzi uderzyli na [[Pärnu|Parnawę]], która broniła się tylko trzy dni (czyli do [[14 sierpnia]]). [[Salacgrīva|Salis]] (obecnie ''Salacgrīva'') Szwedzi zdobyli [[18 sierpnia]]. W ciągu zaledwie dwóch miesięcy wojska szwedzkie opanowały inflanckie wybrzeża z wyjątkiem samej Rygi.

 

Radziwiłł, który jako pierwszy w dziejach Rzeczypospolitej użył do walki [[dragonia|dragonów]], popisał się wyjątkową energią, zdecydowaniem i talentem organizacyjnym, dzięki czemu Litwini bardzo szybko odzyskali wszystkie utracone twierdze oprócz Parnawy, która była zbyt silnie umocniona dla Litwinów. Po odzyskaniu większości strat armia litewska wkroczyła do podejrzanie zachowującej się [[Kurlandia|Kurlandii]]. Hetman chciał przyłączyć całą Kurlandię do Litwy, jednak Zygmunt III Waza nie zgodził się na to i pozostawił całkowitą władzę nad księstwem [[Fryderyk Kettler|Fryderykowi Kettlerowi]]. Obrażony na króla Radziwiłł zrezygnował z naczelnego dowództwa w Inflantach i przekazał je pułkownikowi Janowi Sicińskiemu, który mając jedynie 100 żołnierzy ruszył do Estonii. Ponieważ Szwedzi zamknęli się w twierdzach, a wojska litewskie nie posiadały dostatecznej ilości piechoty i artylerii, działania wojenne wygasły. Szwedzi, zrozumiawszy, że mimo reform ich armia nie jest jeszcze w stanie mierzyć się z armią litewską, wystąpili z propozycjami pokojowymi.

 

 

Układ podpisany został przez polskich komisarzy w obozie pod [[Karklis|Karkus]], a przez szwedzkich 8 grudnia w [[Tolsburg]]u. Działania przerwano na 2 lata do [[21 listopada]] [[1620]] roku. Parnawa miała być zwrócona przez Szwedów rok i dzień po zatwierdzeniu układu przez Zygmunta III, czego ten nie uczynił. Zagwarantowano wolność handlu i zastrzeżono, że jeśli któraś ze stron nie zapowie trzy miesiące przed wygaśnięciem rozejmu zamiaru wznowienia działań, to będzie obowiązywał przez następny rok.