Stany Galicyjskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Mathiasrex (dyskusja | edycje) drobne techniczne |
rozbudowa |
||
Linia 1:
'''Stany Galicyjskie''' – [[Galicja|galicyjski]] sejm
== XVIII w. ==
Pierwszy zamiar powołania przez władze austriackie galicyjskiego sejmu stanowego pojawił się w 1775 r., gdy organ taki przewidziano w urządzeniu ustrojowym Galicji po [[I rozbiór Polski|I rozbiorze]]. Faktycznie został powołany jednak dopiero w 1782 r., gdy nadano Galicji nową ordynację, a w 1787 r. powiększono zakres jego działania o [[Bukowina|Bukowinę]].
Członkowie sejmu nie pochodzili z żadnych wyborów – składał się on z magnatów posiadających dziedziczne tytuły arystokratyczne, arcybiskupów i biskupów [[Kościół łaciński|katolickich]], [[Kościół ormiański|ormiańskich]] i [[Kościoły greckokatolickie|unickich]], [[opat]]ów, zamożnej szlachty i duchownych (płacącej co najmniej 75 [[Gulden austro-węgierski|złr]] podatku rocznie) oraz dwóch delegatów większych miast (w praktyce tylko [[Lwów|Lwowa]]).
Wbrew swej nazwie, nie był to w żadnym zakresie władzą ustawodawczą. Sejm uchwalał z góry przygotowany adres do cesarza oraz wybierał członków także nieposiadającego żadnych realnych kompetencji Wydziału (a od 1783 r. dwóch radców guberialnych, wybór był jednak ograniczony do kandydatów wskazanych przez rząd). Obradował nad sprawami przedłożonymi mu przez rząd, nie mógł jednak opowiadać się za lub przeciw złożonym wnioskom, a jedynie w jaki sposób je wprowadzić (i to tylko w formie głosu doradczego). Sejm mógł też w sprawach krajowych (o ograniczonym zakresie) wnosić postulaty do tronu, za pośrednictwem jednak lokalnych organów administracyjnych. Sesje sejmu zwoływał gubernator, on też – wedle swojego uznania – je rozwiązywał. Sesje były natomiast okazją do spotkań towarzyskich i innych rozrywek. Sesje sejmowe odbyły się zaledwie czterokrotnie: w latach 1782, 1784, 1786 i 1788; później zaniechano już kompletnie zwoływania sejmu (m.in. obawiając się trudności w kontrolowaniu tego ciała po zwiększeniu jego liczebności wskutek powiększenia Galicji po [[III rozbiór Polski|III rozbiorze Polski]]).
Zdaniem Stanisława Grodziskiego celem powołania takiego organu było z jednej strony stworzenie pozorów zachowania parlamentaryzmu [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]] pod nowymi rządami, a z drugiej przyspieszenie rozwarstwienia i osłabienia solidarności szlachty polskiej poprzez wykształcenie silnego podziału między magnaterię i resztę szlachty (przy dużym stopniu lokalności magnatów wobec władzy w Wiedniu)<ref>Stanisław Grodziski, ''Sejm Krajowy galicyjski...'', s. 17.</ref>.
W 1790 r. pojawiła się wśród ziemiaństwa galicyjskie koncepcja rozszerzenia uprawnień sejmu stanowego, tzw. "charta Leopoldina", która jednak nie przyniosła żadnego efektu.
== XIX w. ==
Do koncepcji sejmu stanowego w Galicji władze austriackie powróciły po [[Kongres wiedeński|kongresie wiedeńskim]], na którym trzej zaborcy ustalili nadanie ziemiom polskim reprezentacji politycznej (w takim zakresie, jakie władze zaborcze uznają "za użyteczne i przyzwoite"). To stanowiło podstawę do patentu cesarza [[Franciszek II Habsburg|Franciszka I]] z 13 kwietnia 1817 r., w którym odnowił on galicyjski sejm stanowy.
Kompetencje tego organu w praktyce pozostawały nadal bardzo ograniczone. [[Franciszek Jan Smolka|Franciszek Smolka]] tak je charakteryzował:
{{cytat|Zadaniem i zakresem działania tego tak zwanego sejmu postulatowego było zawsze prosić o to, czego krajowi nigdy nie dawano, i dziękować za to, co wprawdzie dawano krajowi, o co jednak on nie prosił i co mu się na nic nie mogło przydać<ref>Stanisław Grodziski, ''Sejm Krajowy galicyjski...'', s. 19–20.</ref>.}}
Dopuszczono możliwość dyskusji nad stanem kraju (choć w bardzo ograniczonym zakresie, głównie dotyczącym gospodarki, z czasem pojawił się m.in. temat reformy stosunków pańszczyźnianych), zwiększyła się też częstotliwość obrad sejmu, a nawet rozpoczęto wydawanie sprawozdań z czynności sejmowych. Nadal jednak faktycznie sejm nie posiadał żadnej władzy, a powoływany przezeń Wydział uzyskał jedynie możliwość dysponowania bardzo ograniczonym "funduszem domestykalnym". Nie zmieniły się także zasadniczo warunki niezbędne do zasiadania w sejmie – nadal obowiązywały zasady takie same, jak w czasach [[Józef II|Józefa II]]. Mimo iż w gruncie rzeczy tylko niewielka grupa uprawnionych brała udział w obradach sejmu, obowiązywała zasada, że nieobecność uprawnionych nie wpływa na ważność obrad.
Ostatnia sesja sejmu stanowego odbyła się w 1845 r.; kolejne uniemożliwiły wypadki [[rzeź galicyjska|rabacji galicyjskiej]], a następnie [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]]. W czasie tej ostatniej gubernator Galicji [[Franz Stadion]] próbował zwołać sejm stanowy we Lwowie (uzupełniony o pewną liczbę członków z wyborów), jednak zgromadziła się tylko grupka ziemian, którzy sami uznali się za zgromadzonych nielegalnie. Formalnie sejm stanowy nie został w 1848 r. zlikwidowany, istniał też (do 1861 r.) Wydział. Zmianę przyniosło dopiero powołanie instytucji [[sejm krajowy|sejmów krajowych]] na mocy [[dyplom październikowy|dyplomu październikowego]] z 1860 r.
{{Przypisy}}
== Zobacz też ==
Linia 11 ⟶ 31:
== Bibliografia ==
* [http://www.archive.org/details/galicyjskisejms00ozgoog Bronisław Łoziński, ''Galicyjski sejm stanowy, 1817-1845'', Lwów 1905].
* [http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=329 Oswald Balzer, ''Historya ustroju Austryi w zarysie'', Lwów 1899], s. 346-355.
* Stanisław Grodziski, ''Sejm Krajowy galicyjski. 1861-1914'', Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1993, ISBN 83-7059-052-7, s. 15-23.
| |||