Trzeciorzęd: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Luckas-bot (dyskusja | edycje)
poprawa linków
Linia 18:
</div>
'''Trzeciorzęd''' – według starszych wersji periodyzacji jest to
starszy okres [[era kenozoicznaKenozoik|ery kenozoicznej]], od 65 do 1,8 mln lat temu. Dzieli się na:
* [[neogen]] (24-1,8 mln lat temu)
** [[pliocen]]
Linia 31:
== Geologia ==
W trzeciorzędzie oceany i kontynenty przybrały kształt zbliżony do współczesnego:
*[[morzeTetyda Tetydy(ocean)|Tetyda]] uległouległa ostatecznemu zamknięciu,
*[[Dekan (płaskowyż)|Dekan]] oderwał się od [[Azja|Azji]]
*[[Australia (kontynent)|Australia]] oderwała się od Antarktydy
Linia 39:
*powstają rzeki w dzisiejszym ich układzie (w przybliżeniu)
 
Typowymi skałami trzeciorzędowymi są: [[flisz (geologia)|flisz]], wapienie numulitowe, osady chemiczne ([[Halit|sól kamienna]], sole potasowe) oraz utwory lądowe (piaski, [[węgiel brunatny]]).
 
== Flora trzeciorzędu ==
Linia 45:
== Fauna trzeciorzędu ==
*morza:
**szybko rozwijają się [[otwornice]], otwornice [[plankton]]iczne są podstawą podziału [[stratygrafia|stratygraficznego]] zwłaszcza paleogenu, bardzo liczne i ekspansywne są też otwornice [[bentos|bentoniczne]], w tym gatunki o wielkich (do 15 cm) skorupkach, np. ([[numulityWapień numulitowy|wapienie numulitowe]]), o dużym znaczeniu skałotwórczym.
** bogata fauna [[małże|małży]], [[ślimaki|ślimaków]] i [[koralowce|koralowców]]
** zróżnicowana fauna [[ryby|ryb]], ekspansywny rozwój dominujących dziś ryb [[Doskonałokostne|Teleostei]], przy jednoczesnym upadku starszych grup ryb, typowych dla mezozoiku: [[kostnochrzęstne|kostnochrzęstnych]] i [[nowopłetwe|nowopłetwych]]. [[Rekiny]] są dalej liczną i znaczącą grupą, natomiast dochodzi do szybkiej radiacji [[płaszczki|płaszczek]].
*lądy
** silne zróżnicowanie osiągają [[owady]] i [[pajęczaki]]
** gwałtownie przyśpiesza [[ewolucja biologiczna|ewolucja]] [[ptaki|ptaków]]
**[[ssaki]] stają się zwierzętami dominującymi. Pierwsza, dość niewielka faza szybkiego rozwoju ssaków następuje na początku paleocenu, bezpośrednio po [[Wymieranie kredowe|wielkim wymieraniu]] u schyłku kredy, jednak zasadnicza faza radiacji i powstanie większości współczesnych [[Rząd (biologia)|rzędów]] miało miejsce w eocenie i oligocenie.
** w paleocenie pojawiają się [[prakopytne]] i [[Kreodonty|pradrapieżne]]
** w eocenie pojawiają się pierwsze latające ssaki [[nietoperze]] i pierwsze ssaki morskie - [[walenie]].
**w pliocenie pojawia się [[człowiek]]
Linia 60:
*powstają [[Karpaty]]
*roślinne torfowiska leśne i szuwarowe dają początek dzisiejszym złożom [[węgiel brunatny|węgla brunatnego]]
*wskutek wyparowania wody morskiej ([[Morze Tetydy]]) w [[Zapadlisko Przedkarpackieprzedkarpackie|Zapadlisku Przedkarpackim]] powstają złoża [[sól kamienna|soli kamiennej]] ([[Wieliczka]], [[Bochnia]]) i [[siarka|siarki]] rodzimej (okolice [[Tarnobrzeg]]u)
 
Zobacz też [[tabela stratygraficzna]]