Światopogląd: Różnice pomiędzy wersjami

'''Światopogląd''' – względnie stały zespół sądów (często wartościujących), przekonań i opinii na temat otaczającego świata czerpanych z rozmaitych dziedzin [[kultura|kultury]], głównie z [[nauka|nauki]], [[sztuka|sztuki]], [[religia|religii]] i [[filozofia|filozofii]].

 

 

Pojęcie "Weltanschauung" pojawiło się po raz pierwszy w filozofii klasycznego idealizmu niemieckiego. Pochodzi od odgrywającego kluczową rolę w filozofii Fichtego i Schellinga i mającego w myśli obu filozofów zbliżone znaczenie pojęcia ''intelekuelle Anschauung'', tłumaczonego najczęściej jako "ogląd intelektualny", "intelektualna naoczność" lub "intelektualne oglądanie", a występującego w pierwotnej formie już w myśli Kanta. Intelektualna naoczność to świadomość rozumiana nie jako fakt, ale jako akt - to, że w poznającym siebie Ja nie ma różnicy między podmiotem poznania a przedmiotem poznania, dzięki czemu ma ono bezpośredni, intuicyjny wgląd w samego siebie. Akt ten jest dla Ja aktem samokonstytuującym. "Naoczność intelektualna" rozwinęła się w pojęcie "światopoglądu" w filozofii [[Friedrich Schleiermacher|Friedricha Schleiermachera]] i [[Georg Wilhelm Hegel|Georga Wilhelma Hegla]], które następnie w metodologii nauk humanistycznych rozpowszechnił [[Wilhelm Dilthey]].

 

Światopoglądy wyrażane poprzez poezję, sztukę czy filozofię udzielały odpowiedzi na dwie zagadki nurtujące ludzkość od zarania jej dziejów: zagadkę świata i zagadkę życia. U podstaw tak pojmowanego światopoglądu pozostawało doświadczenie życiowe, ponieważ pojawienie się zagadek życia i świata jest właśnie efektem kształtowania się doświadczenia życiowego. Usytuowanie na jednej płaszczyźnie światopoglądu religijnego, poetyckiego oraz filozoficznego równoznaczne było z odmówieniem filozofii miana do poznania teoretycznego i umieszczenia jej w sferze działań praktycznych.

 

Termin "światopogląd", odbiegając nieco od znaczenia jakie nadał mu Dilthey, nie oznaczający nic innego jak pogląd na świat odnosi się nie do poglądu dotyczącego jakiegoś wycinka rzeczywistości, lecz do ujęcia całościowego orzekającego się o uniwersum możliwych oraz istniejących rzeczy i zjawisk, łącznie z człowiekiem pojmowanym zarówno jako gatunek jak również jako jednostka'. Stanowi on ogólne pojęcie o świecie, w którym przekonania, wartości i założenia metafizyczne są ze sobą splecione i nadają światu znaczenie, a także ułatwiają przejście od myślenia do działania.

 

 

Kolejną nie mniej istotną cechą światopoglądu jest jego usystematyzowanie. Dokonuje się w nim określona strukturalizacja doświadczeń na temat własnego życia oraz otaczającego świata. Strukturalizacja ta jest efektem albo określonego [[wychowanie|wychowania]] albo samodzielnej refleksji. Jej wynikiem jest określona [[hierarchia]] wartości i celów, ze względu na które człowiek podejmuje swoje działania.

Z faktu, że treści światopoglądowe czerpią z różnych doświadczeń życiowych i różnych dziedzin kultury, wynikają jeszcze dwie istotne cechy światopoglądu: to, że może on mniej lub bardziej świadomie łączyć wzajemnie ze sobą sprzeczne treści oraz to, że zasadność światopoglądu wyznaczana i oceniana jest nie poprzez obiektywne i ogólne standardy, lecz poprzez indywidualną jednostkę ludzką, orzekającą o jego przydatności/nieprzydatności dla realizacji konkretnych działań.

 

Na gruncie interpersonalnych podobieństw indywidualnych światopoglądów poszczególnych osób dochodzi do powstawania [[grupa społeczna|grup społecznych]] takich jak wspólnoty wyznaniowe, [[partia polityczna|partie]], ruchy społeczne itp., które z kolei próbują artykułować wspólnotę wyznawanych światopoglądów jako [[ideologia|ideologię]].

 

Powyższe uwagi pozwalają na jasne rozróżnienie pomiędzy filozofią pojmowaną kognitywnie a światopoglądem, formułującym mniej lub bardziej wyraźnie indywidualną hierarchię wartości i celów, ze względu na które konkretny człowiek podejmuje swoje działania.

 

 

{{wikiquote|dopełniacz=związanych ze światopoglądem}}

 

* [[Roger Scruton]], ''Słownik myśli politycznej'', Poznań 2002.

* [[Sigmund Freud]], Lecture XXXV, [http://www.marxists.org/reference/subject/philosophy/works/at/freud.htm A Philosophy of Life], ''New Introductory Lectures on Psycho-analysis'' (1933) publ. Hogarth Press.

 

[[Kategoria:Psychologia osobowości]]

[[Kategoria:Socjologia kultury]]