Stany Galicyjskie: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Forest73 (dyskusja | edycje)
m drobne redakcyjne (przesadne linkowanie, szczególnie dat, nie jest wskazane)
Linia 2:
 
== XVIII w. ==
Pierwszy zamiar powołania przez władze austriackie galicyjskiego sejmu stanowego pojawił się w [[1775|1775]] r., gdy organ taki przewidziano w urządzeniu ustrojowym Galicji po [[I rozbiór Polski|I rozbiorze]]. Faktycznie został powołany jednak dopiero w [[1782]] r., gdy nadano Galicji nową ordynację, a w [[1787]] r. powiększono zakres jego działania o [[Bukowina (kraina historyczna)|Bukowinę]].
 
Pierwszy zamiar powołania przez władze austriackie galicyjskiego sejmu stanowego pojawił się w [[1775|1775]] r., gdy organ taki przewidziano w urządzeniu ustrojowym Galicji po [[I rozbiór Polski|I rozbiorze]]. Faktycznie został powołany jednak dopiero w [[1782]] r., gdy nadano Galicji nową ordynację, a w [[1787]] r. powiększono zakres jego działania o [[Bukowina (kraina historyczna)|Bukowinę]].
 
Członkowie sejmu nie pochodzili z żadnych wyborów – składał się on z magnatów posiadających dziedziczne tytuły arystokratyczne, arcybiskupów i biskupów [[Kościół łaciński|katolickich]], [[Kościół katolicki obrządku ormiańskiego|ormiańskich]] i [[Kościoły greckokatolickie|unickich]], [[opat]]ów, zamożnej szlachty i duchownych (płacącej co najmniej 75 [[Gulden austro-węgierski|złr]] podatku rocznie) oraz dwóch delegatów większych miast (w praktyce tylko [[Lwów|Lwowa]]).
 
Wbrew swej nazwie, nie był to w żadnym zakresie władzą ustawodawczą. Sejm uchwalał z góry przygotowany adres do cesarza oraz wybierał członków także nieposiadającego żadnych realnych kompetencji Wydziału (a od [[1783]] r. dwóch radców guberialnych, wybór był jednak ograniczony do kandydatów wskazanych przez rząd). Obradował nad sprawami przedłożonymi mu przez rząd, nie mógł jednak opowiadać się za lub przeciw złożonym wnioskom, a jedynie w jaki sposób je wprowadzić (i to tylko w formie głosu doradczego). Sejm mógł też w sprawach krajowych (o ograniczonym zakresie) wnosić postulaty do tronu, za pośrednictwem jednak lokalnych organów administracyjnych. Sesje sejmu zwoływał gubernator, on też – wedle swojego uznania – je rozwiązywał. Sesje były natomiast okazją do spotkań towarzyskich i innych rozrywek. Sesje sejmowe odbyły się zaledwie czterokrotnie: w latach [[1782]], [[1784]], [[1786]] i [[1788]]; później zaniechano już kompletnie zwoływania sejmu (m.in. obawiając się trudności w kontrolowaniu tego ciała po zwiększeniu jego liczebności wskutek powiększenia [[Galicja|Galicji]] po [[III rozbiór Polski|III rozbiorze Polski]]).
 
Zdaniem [[Stanisław Grodziski|Stanisława Grodziskiego]] celem powołania takiego organu było z jednej strony stworzenie pozorów zachowania parlamentaryzmu [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]] pod nowymi rządami, a z drugiej przyspieszenie rozwarstwienia i osłabienia solidarności szlachty polskiej poprzez wykształcenie silnego podziału między magnaterię i resztę szlachty (przy dużym stopniu lojalności [[Magnat|magnatówmagnat]]ów wobec władzy w [[Wiedeń|Wiedniu]])<ref>Stanisław Grodziski, ''Sejm Krajowy galicyjski...'', s. 17.</ref>.
 
W [[1790]] r. pojawiła się wśród ziemiaństwa galicyjskie koncepcja rozszerzenia uprawnień sejmu stanowego, tzw. "[[charta Leopoldina]]", która jednak nie przyniosła żadnego efektu.
 
== XIX w. ==
Do koncepcji sejmu stanowego w Galicji władze austriackie powróciły po [[Kongres wiedeński|kongresie wiedeńskim]], na którym trzej zaborcy ustalili nadanie ziemiom polskim reprezentacji politycznej (w takim zakresie, jakie władze zaborcze uznają "za użyteczne i przyzwoite"). To stanowiło podstawę do patentu cesarza [[Franciszek II Habsburg|Franciszka I]] z [[13 kwietnia]] [[1817]] r., w którym odnowił on galicyjski sejm stanowy.
 
Do koncepcji sejmu stanowego w Galicji władze austriackie powróciły po [[Kongres wiedeński|kongresie wiedeńskim]], na którym trzej zaborcy ustalili nadanie ziemiom polskim reprezentacji politycznej (w takim zakresie, jakie władze zaborcze uznają "za użyteczne i przyzwoite"). To stanowiło podstawę do patentu cesarza [[Franciszek II Habsburg|Franciszka I]] z [[13 kwietnia]] [[1817]] r., w którym odnowił on galicyjski sejm stanowy.
 
Kompetencje tego organu w praktyce pozostawały nadal bardzo ograniczone. [[Franciszek Jan Smolka|Franciszek Smolka]] tak je charakteryzował:
Linia 21 ⟶ 19:
Dopuszczono możliwość dyskusji nad stanem kraju (choć w bardzo ograniczonym zakresie, głównie dotyczącym gospodarki, z czasem pojawił się m.in. temat reformy stosunków pańszczyźnianych), zwiększyła się też częstotliwość obrad sejmu, a nawet rozpoczęto wydawanie sprawozdań z czynności sejmowych. Nadal jednak faktycznie sejm nie posiadał żadnej władzy, a powoływany przezeń Wydział uzyskał jedynie możliwość dysponowania bardzo ograniczonym "funduszem domestykalnym". Nie zmieniły się także zasadniczo warunki niezbędne do zasiadania w sejmie – nadal obowiązywały zasady takie same, jak w czasach [[Józef II Habsburg|Józefa II]]. Mimo iż w gruncie rzeczy tylko niewielka grupa uprawnionych brała udział w obradach sejmu, obowiązywała zasada, że nieobecność uprawnionych nie wpływa na ważność obrad.
 
Ostatnia sesja sejmu stanowego odbyła się w [[1845]] r.; kolejne uniemożliwiły wypadki [[rzeź galicyjska|rzezi galicyjskiej]] w [[1846]] roku, a następnie [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]]. W czasie tej ostatniej gubernator [[Galicja|Galicji]] [[Franz Stadion]] próbował zwołać sejm stanowy we Lwowie (uzupełniony o pewną liczbę członków z wyborów), jednak zgromadziła się tylko grupka ziemian, którzy sami uznali się za zgromadzonych nielegalnie. Formalnie sejm stanowy nie został w 1848 r. zlikwidowany, istniał też (do 1861 r.) Wydział. Zmianę przyniosło dopiero powołanie instytucji [[sejm krajowy|sejmów krajowych]] na mocy [[dyplom październikowy|dyplomu październikowego]] z [[1860]] r.
 
{{Przypisy}}
 
== Zobacz też ==
 
* [[Sejm Krajowy Galicji|Sejm Krajowy]]
 
== Bibliografia ==
 
* [http://www.archive.org/details/galicyjskisejms00ozgoog Bronisław Łoziński, ''Galicyjski sejm stanowy, 1817-1845'', Lwów 1905].
* [http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=329 Oswald Balzer, ''Historya ustroju Austryi w zarysie'', Lwów 1899], s. 346-355.