Krętogłów: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m robot dodaje: pcd:Tord-co poprawia: az:Adi buruqboyun |
dodatkowe dane |
||
Linia 16:
|Status_IUCN=LC
|Mapa=Jynx torquillaterr.jpg
|opis mapy={{legenda|orange|letnie lęgowiska}} {{legenda|blue|zimowiska}} {{legenda|green|siedliska całoroczne}}
|IUCN_id=141604
| wikisłownik=krętogłów
}}
{{cechy taksonu|chroniony}}
'''Krętogłów''' (''Jynx torquilla'') – [[gatunek (biologia)|gatunek]] niewielkiego [[ptaki|ptaka]] wędrownego z rodziny [[dzięciołowate|dzięciołowatych]].
==Występowanie==
W Polsce nieliczny ptak lęgowy; lokalnie bywa średnio liczny. Występuje w całym kraju<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Tomiałojć | imię=Ludwik | nazwisko2= Stawarczyk | imię2=Tadeusz | tytuł= Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany | data=2003 | wydawca=PTPP "pro Natura" | miejsce=Wrocław | isbn=83-919626-1-X | strony=505}} Wg skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego ''nieliczny'' oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km<sup>2</sup>, a ''średnio liczny'' – 10–100 par na 100 km<sup>2</sup>.</ref>.▼
To jedyny przedstawiciel podrodziny ''Jynx'', który zamieszkuje [[Europa|Europę]] poza północnym skrajem [[Wyspy Brytyjskie|Wysp Brytyjskich]] i [[Półwysep Skandynawski|Półwyspu Skandynawskiego]] oraz [[azja]]tycką [[tajga|tajgę]] aż po [[Sachalin]] i [[Hokkaido]], a także północną [[Afryka|Afrykę]]. Odbywa dalekie wędrówki. Zimuje w tropikalnej Afryce, w dorzeczu [[Nil]]u oraz na północ i zachód od [[Sahara|Sahary]]. W północno-zachodnich Himalajach i w północne występują izolowane stanowiska. W Europie Środkowej na wyżynach występują do 1 000 m n.p.m., choć w Alpach do 1700 m n.p.m.
▲:W Polsce nieliczny ptak lęgowy; lokalnie bywa średnio liczny. Występuje w całym kraju<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Tomiałojć | imię=Ludwik | nazwisko2= Stawarczyk | imię2=Tadeusz | tytuł= Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany | data=2003 | wydawca=PTPP "pro Natura" | miejsce=Wrocław | isbn=83-919626-1-X | strony=505}} Wg skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego ''nieliczny'' oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km<sup>2</sup>, również w niższych górach, a ''średnio liczny'' – 10–100 par na 100 km<sup>2</sup>.</ref>. W Polsce przebywa od kwietnia do września.
; '''Cechy gatunku''' : Brak [[dymorfizm płciowy|dymorfizmu płciowego]]. Wierzch szary, pokryty gęstym brunatnym i rdzawobrunatnym pręgowaniem oraz plamami. Na karku i grzbiecie ostro odgraniczony brunatny trójkąt. Ogon szary o czarnym poprzecznym prążkowaniu. Zaokrąglone [[sterówki]]. Szyja i pierś żółtoszare z poprzecznym prążkowaniem. Na brzuchu strzałkowate plamy. W razie zagrożenia wykonuje ruchy szyją imitujące zachowanie żmii. Może także straszyć napastnika swoistym "syczeniem". ▼
==Charakterystyka==
[[Plik:Jinxtorquilla.jpg|thumb|right|Krętogłów po zaobrączkowaniu z widocznymi objawami zaniepokojenia - rozłożonym ogonem i nastroszonymi piórami na głowie]]
===Cechy gatunku===
▲
Ptak jest większy od wróbla, ale mniejszy od szpaka i z wyglądu przypomina ptaka śpiewającego. Maskująca barwa upierzenia ma upodobnić go do wzorów na korze drzewa. Jest przez to często łatwy do przeoczenia. W locie upodabnia się do gąsiorka. W powietrzu przemieszcza się pod osłoną roślinności i drzew.
; '''Ochrona''' : W Polsce objęty [[Gatunkowa ochrona zwierząt|ochroną gatunkową ścisłą]]<ref>Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną ({{Dziennik Ustaw|rok=2004|numer=220|pozycja=2237}})</ref>.▼
===Wymiary średnie===
;dł. ciała :ok. 19 cm<br />
;rozpiętość skrzydeł :30 cm<br />
===waga===
ok. 30–45 g.
===Zachowanie===
Krętogłowa można zauważyć jak wokół mrowiska energicznie i sprawnie wokół nich podskakuje. Nie potrafi się jednak wspinać. Brak specyficznych u dzięciołów twardych sterówek (pióra są miękkie, a ogon zaokrąglony) sprawia, że w odróżnieniu od nich na gałęziach siada w poprzek. Poza tym nie wspina się też pionowo po gałęziach, nie bębni, ani nie kuje dziupli. Inną cechą wyróżniającą go od innych przedstawicieli rodziny dzięciołowatych jest wędrowny tryb życia. Wraz z końcem lata opuszcza tereny lęgowe kierując się do tropikalnej Afryki. Pokrewieństwo jest jednak zauważalne - długi, kleisty język (krętogłowa uważa się za posiadacza najdłuższego języka wśród europejskich ptaków) i nogi z dwoma palcami skierowanymi do przodu i dwoma do tyłu. Sam język może wysunąć na 66 mm poza dziób, od którego jest 5 razy dłuższy. Inne badania dowiodły, że język wraz z nasadą znajdującą się w gardle jest długości kręgosłupa krętogłowa. To ptak samotniczy żyjący przez większość roku pojedynczo, skryty i mało ruchliwy. Wykonuje powolne ruchy i ma małą zwinność jak na ptaka takiej wielkości. Po ziemi najczęściej skacze. W sytuacji przerażanie wydaje odgłos "czek czek".
==Biotop==
Niezbyt gęste lasy liściaste i mieszane, najczęściej ich obrzeża. Spotykane też w innego rodzaju zadrzewieniach - parkach w dużych miastach, alei, cmentarzach i sadach z dziuplastymi drzewami.
==Okres lęgowy==
===Toki===
[[Image:Wryneck.ogv|right|thumb|Krętogłów obracający szyją]]
W przeciwieństwie do większości ptaków w okresie tokowym to samica wykazuje większą aktywność. Gdy wracają z zimowisk oboje partnerzy wydają głuchy, donośny odgłos, słyszane z daleka powtarzane "wiiid" lub "weed" (zwłaszcza w wykonaniu samców siedzących w okolicy gniazda). Zachowanie w tym okresie jest specyficzne - kręcą głowami, stroszą pióra, wyciąga szyję i wachlarzowato otwierają ogon. Pary są monogamiczne.
===Gniazdo===
Krętogłów jest typowym dziuplakiem. W [[dziupla|dziupli]] w drzewie (nie wykuwa jej), w zagłębieniu w ziemi lub [[skrzynka lęgowa|budce lęgowej]]. Przyszła matka zajmuje zawsze wykończoną już komorę lęgową po dzięciole, a nawet już zamieszkałą przez inny gatunek. W drugim przypadku usuwa obce gniazdo wraz z jajami i składa jaja na niczym niewyścielonym dnie. Samo lęgowisko nieprzyjemnie pachnie, bo rodzice nie usuwają z niego odchodów.
===Jaja===
Jeden lęg w roku (czasem 2), w maju lub czerwcu składa 7 do 12 czystobiałych jaj (to duża liczba jak na rodzinę do której należą). Mimo dużej ilości jaj piskląt wylęga się zawsze mniej.
===Wysiadywanie i pisklęta===
Jaja wysiadują oboje rodzice przez 13 do 14 dni (krótko jak u dzięciołów). Samica rzadko opuszcza gniazdo. Nawet w przypadku niebezpieczeństwa nie ucieka, ale próbuje odegnać intruza - stroszy pióra na głowie, kręci nią i syczy, jak wąż. Podobnie robią też zaniepokojone młode w gnieździe i takie zachowania zwykle odstrasza na dobre napastników. Świeżo po wykluciu są nagie i kładą się ściśle obok siebie, aby stracić jak najmniej ciepła. Młode przebywają w gnieździe przez 19 do 24 dni.
==Pożywienie==
[[Plik:Torcecuello.JPG|thumb|200px|left|Krętogłów na gałęzi]]▼
Owady, głównie [[Mrówkowate|mrówki]] (najczęściej kartonówki i wścieklice z poczwarkami) w różnych stadiach rozwoju, chrząszcze, gąsienice, mszyce, pająki i inne drobne bezkręgowce.
W czasie żerowania wyłapuje najczęściej dorosłe mrówki i ich poczwarki. Zbiera je na gałęziach, pniach lub z ziemi, gdzie zwykle występują w większej liczbie. Nierzadko sam rozgrzebuje mrowiska. Z gniazd i korytarzy wyjmuje je za pomocą języka, a pojedynczo samym dziobem. Rozwścieczone błonkówki przyklejają się do lepkiego, pokrytego śliną języka. Ptak jednak nie obawia się użądleń, bo chronią go przed nimi ściśle przywierające do ciała pióra przez które mrówki nie mają dostępu do jego skóry.
==Ochrona==
▲
<br>Notowany spadek liczebności krętogłowów wynika ze stosowania nawozów w rolnictwie oraz powiększania się areałów rolnych.
== Zobacz też ==
Linia 37 ⟶ 70:
{{Przypisy}}
▲[[Plik:Torcecuello.JPG|thumb|200px|left|Krętogłów]]
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę |nazwisko=Vasak |imię=Pavel |tytuł=Ptaki leśne|wydawca=Delta |miejsce=Warszawa |rok=1993 |id= |isbn= 83-85817-28-X}}
* {{cytuj książkę |nazwisko=Richarz |imię=Klaus |tytuł=Ptaki - Przewodnik |wydawca=MUZA |miejsce=Warszawa |rok=2009 |id= |isbn= 978-83-7495-018-3}}
[[Kategoria:Dzięciołowate]]
| |||