Przerosty pismowe: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
new :
 
m WP:SK, drobne redakcyjne
Linia 1:
[[FilePlik:Granit pismowy.JPG|200px|thumb|right200px|Przerosty pismowe w [[pegmatyt|pegmatycie anatektycznym]] z [[Góry Sowie|Gór Sowich]] ([[Michałkowa]]).]]
[[FilePlik:Przerosty pismowe.jpg|200px|thumb|right200px|Przerosty pismowe w żyle skaleniowej tnącej masyw [[granodioryt]]owy. Kamieniołom [[Jawor (miasto)|Jawor]] na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]].]]
'''Przerosty pismowe''' - prawidłowo (jednakowo) zorientowane, klinowato wydłużone przerosty [[kwarc]]u ze [[skaleń|skaleniami]] potasowymi oraz [[plagioklazy|plagioklazami]]<ref>Żaba J., ''Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów'', Wyd. Videograf II, Chorzów 2006</ref>.
Najczęściej przerosty te występują w [[skalenie alkaliczne|skaleniach alkalicznych]], wykazując przy tym jednocześnie jednakową orientację krystalograficzną wszystkich indywiduów<ref>Manecki A, Muszyński M., ''Przewodnik do petrografii'', Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków 2008</ref>. Skaleniami będącymi najczęściej pismowo poprzerastanymi kwarcem są [[pertyt i antypertyt|mikropertyty]] [[mikroklin]]owe, zastępowane częściowo przez [[albit]] lub [[oligoklaz]]<ref>Borkowska M., Smulikowski K., ''Minerały skałotwórcze'', Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1973</ref>. Występują one głównie w [[pegmatyt]]ach granitoidowych. Tam są widoczne okiem nieuzbrojonym, natomiast te widoczne dopiero pod mikroskopem nazywane są '''przerostami miropegmatytowymi.'''
====Geneza====
Uważa się, iż przerosty te są wynikiem jednoczesnej krystalizacji kwarcu i skaleni z eutektycznego stopu obu tych minerałów<ref>Borkowska M., Smulikowski K., ''Minerały skałotwórcze'', Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa</ref> lub z roztworów [[magma resztkowa|magmy resztkowej]]<ref>Vogt, J. H. L., ''The physical chemistry of the magmatic differentiation of igneous rocks''. Skrifter utgit av Det Norske Videnskaps-Akademi i Oslo. I Mat.Naturv. Klasse, No. 3, Second Half, 1930</ref>. Inne teorie dotczace powstania przerostów pismowych mówią, iż powstają one w wyniku częściowego zastępowania skalenia kwarcem. Zastępowanie to następuje przypuszczalnie wzdłuż spękań lub defektów [[sieć krystaliczna|sieci krystalicznej]] skaleni<ref>Majerowicz A., Wierzchołowski B., ''Petrologia skał magmowych'', Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1990</ref>. Wykazano, że położenie przerostów kwarcowych względem przerastanego skalenia jest [[krystalografia|krystalograficznie]] prawidłowe: krawędź dwóch sąsiadujących ze sobą płaszczyzn romboedrycznych kwarcu jest często równoległa do krawędzi słupowej skalenia (tzw. [[prawo trapezoedryczne]]), czego wynikiem jest równoczesne wygaszanie sąsiadujących ze sobą ziarn kwarcu w tym samym skaleniu<ref>Fersman A. E., ''Die Schriftstruktur der Granitopegmatite und ihre Entstehung'', Zeitschr. F. Krist, t. 69, str. 77-104, 1929</ref>. Dalsze obserwacje bazujące na badaniach przerostów megaskopowych kwarcu i skalenia w pegmatytach doprowadziły do wniosku, że kwarc w [[granit|granicie]] pismowym nie wykazuje stałej orientacji krystalograficznej w stosunku do skalenia. Kwarc występuje wprawdzie często w grupach równoległych pręcików, niemniej jednak takich osobnych grup może być w jednym skaleniu kilka<ref>Deer W.a., Howie R.A., Zussman J., ''Rock-forming Minerals'', vol. 1-5, London 1965</ref>.
 
==== Geneza ====
Uważa się, iż przerosty te są wynikiem jednoczesnej krystalizacji kwarcu i skaleni z eutektycznego stopu obu tych minerałów<ref>Borkowska M., Smulikowski K., ''Minerały skałotwórcze'', Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa</ref> lub z roztworów [[magma resztkowa|magmy resztkowej]]<ref>Vogt, J. H. L., ''The physical chemistry of the magmatic differentiation of igneous rocks''. Skrifter utgit av Det Norske Videnskaps-Akademi i Oslo. I Mat.Naturv. Klasse, No. 3, Second Half, 1930</ref>. Inne teorie dotczace powstania przerostów pismowych mówią, iż powstają one w wyniku częściowego zastępowania skalenia kwarcem. Zastępowanie to następuje przypuszczalnie wzdłuż spękań lub defektów [[sieć krystaliczna|sieci krystalicznej]] skaleni<ref>Majerowicz A., Wierzchołowski B., ''Petrologia skał magmowych'', Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1990</ref>. Wykazano, że położenie przerostów kwarcowych względem przerastanego skalenia jest [[krystalografia|krystalograficznie]] prawidłowe: krawędź dwóch sąsiadujących ze sobą płaszczyzn romboedrycznych kwarcu jest często równoległa do krawędzi słupowej skalenia (tzw. [[prawo trapezoedryczne]]), czego wynikiem jest równoczesne wygaszanie sąsiadujących ze sobą ziarn kwarcu w tym samym skaleniu<ref>Fersman A. E., ''Die Schriftstruktur der Granitopegmatite und ihre Entstehung'', Zeitschr. F. Krist, t. 69, str. 77-104, 1929</ref>. Dalsze obserwacje bazujące na badaniach przerostów megaskopowych kwarcu i skalenia w pegmatytach doprowadziły do wniosku, że kwarc w [[granit|granicie]] pismowym nie wykazuje stałej orientacji krystalograficznej w stosunku do skalenia. Kwarc występuje wprawdzie często w grupach równoległych pręcików, niemniej jednak takich osobnych grup może być w jednym skaleniu kilka<ref>Deer W.a., Howie R.A., Zussman J., ''Rock-forming Minerals'', vol. 1-5, London 1965</ref>.
 
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
{{przypisy}}
=={{Bibliografia== start}}
{{bibliografia start}}
* Borkowska M., Smulikowski K., ''Minerały skałotwórcze'', Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1973
* Majerowicz A., Wierzchołowski B., ''Petrologia skał magmowych'', Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1990, ISBN 83-220 0335-8
* Manecki A, Muszyński M., ''Przewodnik do petrografii'', Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków 2008, ISBN 978-83-7464-110-4
* Żaba J., ''Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów'', Wyd. Videograf II, Chorzów 2006, ISBN 978-83-7183-85-7
{{bibliografiaBibliografia stop}}
 
[[Kategoria:Skały magmowe]]