Wikipedia

Order Krzyża Wolności (Estonia): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
lit.
Napisano nowy art na miejsce poprzedniego, bezźródłowego, dodano bibliografię i przypisy
Linia 2:
|nazwa = Krzyż Wolności <br />''Vabadusrist''
|awers = Vabadusrist III-1.jpg
|awers opis = krzyża III klasykategorii I stopniaklasy
|awers 2 =
|awers 2 opis = gwiazdy
|rewers =
|rewers opis =
Linia 22:
[[Plik:Vabaduse Sammas Püsti.jpg|thumb|right|240px|Kolumna Zwycięstwa w Wojnie o Niepodległość w [[Tallinn]]ie z centralnym motywem w kształcie Krzyża Wolności]]
 
'''Krzyż Wolności''' ([[Język estoński|est]]. ''Vabadusrist'') - najwyższe estońskie odznaczenie wojskowe ustanowione w 1919.
{{źródła|data=2009-09}}
 
'''Krzyż Wolności''' ([[Język estoński|est]]. ''Vabadusrist'') - został ustanowiony [[24 lutego]] [[1919]]<ref>Robert Werlich: ''Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military'', Waszyngton 1965, str. 124</ref> roku przez ówczesnego premiera [[Estonia|Estonii]] [[Konstantin Päts|Konstantina Pätsa]] w celu uhonorowania osób zasłużonych w [[Wojna estońsko-bolszewicka|wojnie o niepodległość Estonii]] i dzielił się na trzy kategorie:▼
==Historia==
▲'''Krzyż Wolności''' ([[Język estoński|est]]. ''Vabadusrist'') - został ustanowiony [[24 lutego]] [[1919]]<ref name=autonazwa2>Robert Werlich: ''Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military'', Waszyngton 1965, str. 124</ref> roku przez ówczesnego premiera [[Estonia|Estonii]] [[Konstantin Päts|Konstantina Pätsa]] w celu uhonorowania osób zasłużonych w [[Wojna estońsko-bolszewicka|wojnie o niepodległość Estonii]] i dzielił się na trzy kategorie:
* III kategoria - nadawana za bohaterstwosłużbę i odwagę w bojuwojskową▼
* II kategoria - nadawana za bohaterstwo i odwagę w boju
* III kategoria - nadawana osobom cywilnym
 
Każda z kategorii dzieliła się na trzy klasy. Projektantem odznaczenia był artysta estoński Nikolai Triik (1884-1940)<ref name=autonazwa1>[http://www.estemb.ru/eng/news/aid-2109 War of Independence and the Cross of Liberty]</ref>. Pierwsze nadania miały miejsce w sierpniu 1919 (7 krzyży)<ref name=autonazwa1 />. Odznaczonymi byli oficerowie [[Amerykański Czerwony Krzyż|Amerykańskiego Czerwonego Krzyża]], którzy wsparli Estonię w wojnie o niepodległość. W okresie międzywojennym Krzyżem Wolności zostały odznaczone 3224 osoby<ref name=autonazwa1 />, m. in. wielu Polaków, Anglików, Duńczyków, Estończyków, Finów, Łotyszy, [[Niemcy bałtyccy|Niemców bałtyckich]], Rosjan, Szwedów i innych. Odznaczonym Krzyżem Wolności przysługiwało w okresie międzywojennym wiele przywilejów.
 
W 1925<ref name=autonazwa1 /> [[Zgromadzenie Państwowe|Parlament Estonii, ''Riigikogu'']], zatwierdził ustawę kończącą nadawanie Krzyża Wolności, ponieważ uznano, iż wszystkie osoby, które zasłużyły się podczas wojny Estonii o niepodległość zostały już uhonorowane. Zachowano jednak możliwość dalszego wręczania Krzyża Wolności, ale wyłącznie jako odznaczenia wojskowego<ref name=autonazwa1 />. Możliwość taka została utrzymana do czasów obecnych. W okresie okupacji sowieckiej (1940-1991) odznaczenie nie było nadawane. Ostatnim żyjącym kawalerem orderu był Karl Jaanus zmarły [[6 października]] [[2000]]<ref name=autonazwa1 /> roku w Estonii. W 1998 Poczta Estonii wydała znaczek pocztowy z wizerunkiem Krzyża Wolności<ref>''Michel Europa-Katalog. Nordeuropa'' (Estland), Schwaneberger Verlag GMBH, Unterschleissheim 2009, ISBN 978-3-87858-884-9</ref>, a na wiosnę 2005<ref name=autonazwa1 /> Parlament Estoński postanowił, że zostanie wzniesiony pomnik ku czci poległych w wojnie Estonii o niepodległość. Pomnik ten powstał w 2009<ref name=autonazwa1 />, a jego głównym elementem jest wyobrażenie Krzyża Wolności.
 
==Opis odznaki==
Odznaką Krzyża Wolności jest [[krzyż łaciński]] z umieszczonym pośrodku medalionem wyobrażającym zbrojne w miecz ramię i literę „E”<ref name=autonazwa2 /> (w wersji dla osób cywilnych tylko literę „E”). Kolor krzyża różni się w zależności od kategorii:
* kategoria nadawana za służbę wojskową: kolor emalii biały, medalion czarny, kolor wstążki czarny z niebieskim i białym paskiem wzdłuż obu brzegów wstążki
* kategoria nadawana za bohaterstwo na polu walki: kolor emalii czarny, medalion czerwony, kolor wstążki niebieski z czarnym i białym paskiem wzdłuż obu brzegów wstążki
* kategoria nadawana cywilom: kolor emalii niebieski, medalion biały, kolor wstążki biały z niebieskim i czarnym paskiem wzdłuż obu brzegów wstążki.
 
Każda z kategorii dzieliła się na trzy klasy.:▼
* I klasa: obramowanie krzyża złote
* II klasa: obramowanie krzyża srebrne
* III klasa obramowanie krzyża srebrne.
 
Rewers krzyża był identyczny z awersem, tyle że w medalionie znajdowała się data ustanowienia odznaczenia (24/II/1919).
 
==Odznaczeni==
Pomiędzy odznaczonymi Krzyżem Wolności byli<ref name=autonazwa1 />:
* [[Albert I Koburg|Albert I]], król [[Belgia|Belgów]]
* [[Chrystian X]], król [[Dania|Danii]]
* [[Winston Churchill]]
* [[Georges Clemenceau]]
* [[Gustaw V]], król Szwecji
* [[Jerzy V]], król [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]
* [[Józef Piłsudski]]
* [[Władysław Sikorski]]
* [[Kaarlo Juho Ståhlberg]], prezydent [[Finlandia|Finlandii]]
* [[Kārlis Ulmanis]], prezydent [[Łotwa|Łotwy]].
 
Odznaczono także miasto [[Verdun]]<ref name=autonazwa1 /> we [[Francja|Francji]] i groby nieznanego żołnierza we Francji, Wielkiej Brytanii i we [[Włochy|Włoszech]]<ref name=autonazwa1 /> w uznaniu bohaterstwa żołnierzy alianckich podczas [[I wojna światowa|Wielkiej Wojny]].
 
==Lista Polaków odznaczonych Krzyżem Wolności:==
* I kategoria - nadawana za służbę wojskową
**I/1: [[Józef Piłsudski]]
**I/2: [[Kazimierz Porębski]], [[Józef Dowbor-Muśnicki]], [[Józef Haller]], [[Tadeusz Rozwadowski]], [[Władysław Sikorski]], [[Kazimierz Sosnkowski]], [[Stanisław Szeptycki]], [[Konstanty Ablamowicz]], [[Stanisław Prus-Bogusławski]], [[Edmund Kessler]], [[Michał Bajer]], [[Tadeusz Kutrzeba]], [[Edward Rydz-Śmigły]]
**I/3: [[Stanisław Haller de Hallenburg]], [[Wacław Iwaszkiewicz]], [[Edward Rydz-Śmigły]], [[Leon Piskor]], [[Józef Rybak (generał)|Józef Rybak]], [[Romuald Brzozowski]], [[Bronisław Żuk]], [[Stanisław Laudański]], [[Ignacy Matuszewski]], [[Aleksander Meszkowski]], [[Wacław Jędrzejewicz]], [[Wiktor Tomir Drymmer]], [[Eugeniusz Hinterhoff]], [[Michał Talikowski]], [[Jan Stankiewicz]]
▲* II kategoria - nadawana za bohaterstwo i odwagę w boju
* III kategoria - nadawana osobom cywilnym
**III/1: [[Wacław Tadeusz Dobrzyński]], [[Władysław Grabski]], [[Stanisław Haller de Hallenburg]], [[Józef Piłsudski]], [[Maciej Rataj]], [[Władysław Sikorski]], [[Aleksander Skrzyński]], [[Stanisław Thugutt]], [[Wojciech Trąmpczyński]], [[Stanisław Wojciechowski]], [[Leon Wasilewski]]
**III/2: [[Franciszek Charwat]], [[Juliusz Łukasiewicz]], [[Władysław Neumann]], [[Henryk Stefan Étienne Przeździecki]]
**III/3: [[Szumlakowski]]
▲Każda z kategorii dzieliła się na trzy klasy.
Ostatnim żyjącym kawalerem orderu był Karl Jaanus zmarły [[6 października]] [[2000]] roku.
 
W 1998 Poczta Estonii wydała znaczek pocztowy z wizerunkiem tego odznaczenia<ref>''Michel Europa-Katalog. Nordeuropa'' (Estland), Schwaneberger Verlag GMBH, Unterschleissheim 2009, ISBN 978-3-87858-884-9</ref>.
 
{{Przypisy}}
==Bibliografia==
{{Bibliografia start}}
* Robert Werlich: ''Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military'', Waszyngton 1965
* [http://www.estemb.ru/eng/news/aid-2109 War of Independence and the Cross of Liberty] [dostęp 10.XII.2010]
{{Bibliografia stop}}
 
{{Estońskie odznaczenia}}
[[Kategoria:Estońskie odznaczenia]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Order_Krzyża_Wolności_(Estonia)”