Santeria: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Luckas-bot (dyskusja | edycje) m robot dodaje: eo:Santerio |
WP:SK, drobne techniczne |
||
Linia 1:
{{dopracować|
[[
'''Santería''' (inne nazwy: '''Lucumi (Lukumi)''' lub '''Ocha''') – [[synkretyzm religijny|synkretyczny]] [[religie afroamerykańskie|afroamerykański]] [[Kult religijny|kult]] pochodzenia [[Karaiby|karaibskiego]], obecny głównie na [[Kuba|Kubie]]. Nazwa "Santería" jest zewnętrzna, sami wyznawcy nazywają ten kult "Regla del Ocha".
== Pochodzenie i charakterystyka ==
Santeria wywodzi się z tradycyjnych wierzeń plemienia [[Jorubowie|Joruba]], którego członkowie pojawili się na [[Karaiby|Karaibach]] jako niewolnicy. Zwykle byli przymusowo [[chrzest|chrzczeni]] w wierze [[katolicyzm|rzymskokatolickiej]] z polecenia swych właścicieli, po czym zakazywano im wyznawania dotychczasowej, [[religia naturalna|plemiennej]] religii.
Jednakże ten sam mechanizm, który do tej pory ułatwiał religii katolickiej ekspansję, tym razem zadziałał w sposób zgoła nieoczekiwany. [[Misjonarz]]e katoliccy bowiem starali się na ogół "wkomponować" wierzenia, jakie zastali, w nurt [[doktryna religijna|doktryny]] katolickiej. [[cecha|
W przypadku wierzeń ludu [[Joruba]], zestawienie to wygląda następująco:
[[
* ''[[Babalu Aye]]'' – bóg uzdrowiciel, ukarany trądem za zuchwalstwo przez wielkiego Olodumare, uważany za brata Chango; utożsamiany z [[Łazarz (postać biblijna)|św. Łazarzem]]
* ''[[Eleggua]]'' – opiekun dróg, podróżnych oraz domostw; w obrzędach Santerii, to jemu składa się najpierw hołd, jako że rezyduje u "drzwi kosmicznych". Wraz z Ogunem, Osainem oraz Osunem stanowi ochronę domu oraz zainicjowanego Santero. Jego wizerunki to cementowa głowa, której usta, oczy, nos oraz uszy wykonane są z muszelek. Głowa ta często stoi przed drzwiami. Elleggua utożsamiany jest z [[Antonim Padewskim|św. Antonim]].
* ''[[Obatala]]'' – bóstwo żeńskie/męskie; jest zwany Panem Bieli, ponieważ jego pałac oraz ubrania są zawsze białe. Kiedy nie wszystkie bóstwa mogą być zainicjowane, Obatala już rezyduje w człowieku poprzez kości, które są w jego ulubionym kolorze. Jego "dzieci" zawsze noszą białe stroje oraz białe korale. Pod jego ochroną są Albinosy (ludzie i zwierzęta), które utożsamiono zarówno z Maryją (czczono jej wizerunek z Las Mercedes), jak i ze zmartwychwstałym [[Jezus Chrystus|Jezusem]].
* ''[[Ogun (bóg)|Ogun]]'' (lub Oggzn, Oguzn) – bóg wojny, metalu, sprawiedliwości oraz pracy. Został zastąpiony [[Piotr Apostoł|św. Piotrem]].
* ''[[Oszun|Oshun]]'' – bóstwo żeńskie duchowości i obfitości; patronka Kuby. Jej kolory to żółty i złoty, a ulubiony kamień to bursztyn. Kocha wszystko, co piękne. Uważana jest za siostrę Yemaya. Utożsamiono ją z Maryją, ale tym razem z "Najświętszą Panienką Dobroczynności".
* ''[[Szango]]''/ [[Changó]] – w zależności od zachcianek, żeńskie lub męskie bóstwo zjawisk atmosferycznych, błyskawic, ognia, oraz sprawiedliwości. Według legend jego żoną jest Oya (wcześniej była nią Obba). Zastąpiono [[Barbara z Nikomedii|św. Barbarą]].
* ''[[Yeggua]]''- zwiastun śmierci, czczony jako [[św. Erazmus]].
* ''[[Oyá]]'' / [[Yansa]] - bogini miejsc wiecznego odpoczywania; żona Chango; uważana za opiekunkę czarownic. Czczona jako [[św. Anna z Efezu|
* ''[[Ochosi]]'' - myśliwy, patron oskarżonych oraz szukających sprawiedliwości - [[św. Cecylia]].
* ''[[Orunla]]'' - jedyny bóg, któremu udało się okpić śmierć. W jego posiadaniu jest legendarna tablica Ifa, dzięki której potrafi zajrzeć w przyszłość. Przyjęto dla niego imię [[św. Franciszek|św. Franciszka]].
* ''[[Allunga]]'' - jedno z wcieleń Obatali, okrutnego wojownika na koniu - czczony jako [[św. Łukasz]].
* ''[[Osain]]'' - bóg strachu, czczony jako [[Cyryl i Metody|św. Cyryl]].
* ''[[Ibeji]]'' - bliźniacze bóstwa zajmujące się dziećmi. Uwielbiają taniec i wszelkie słodkie rzeczy, w jednej z legend, przechytrzyły samego Diabla, wdając się z nim w grę tańca, utożsamiane są ze [[Święci Kosma i Damian|świętymi Kosmem i Damianem]].
* ''[[Yemaya]]'' - bogini oceanów; jest patronką kobiet chcących zajść w ciążę oraz kobiet oczekujących potomstwa. Jest kochającą matką, która zawsze wysłuchuje szukających pomocy, jednak rozgniewana, może być trudna do przebłagania. Znana z tego, że gdy któreś z jej dzieci cierpi, w akcie desperacji i chęci pomocy, omamia je wciągając do wody i zabiera je do swego pałacu który jest na dnie oceanów. Utożsamiana z [[Matka Boska Reglana|Matką Boską Reglaną]].
Pomniejsze bóstwa również znalazły odpowiedniki wśród katolickich świętych.
Linia 32:
Jorubowie zaakceptowali katolickie wizerunki świętych czy Maryi, podstawili jedynie pod nie swoich bogów i w istocie to nadal im oddawali cześć.
W późniejszym okresie wyznawcami kultu Santeria stali się członkowie innych grup Murzynów z grupy [[Bantu]], pochodzenia [[Gwinea|gwinejskiego]] lub [[
Oprócz uczestnictwa w katolickich ceremoniach, istnieją w Santerii także inne rytuały. Wiadomości o nich są skąpe, gdyż wyznawcy strzegą dość starannie swoich tajemnic. Wiadomo jednak, że obejmują one praktyki wywodzące się z [[szamanizm]]u (tańce do rytmicznej muzyki mające ułatwić osiągnięcie [[ekstaza|ekstazy]] religijnej i kontakt z duchami przodków i bogami); składa się także ofiary krwawe z krwi zwierząt, przeważnie kurczaków, wierząc, że zadowala to bogów i świętych. Kapłan Santerii nazywany jest ''babalawo'', czyli ''ojciec tajemnic''.
Linia 46:
Elementy tradycyjnych rytmów kultu Jorubów przedostały się też na komercyjne rynki muzyczne, ciesząc się sporą popularnością w USA, zaczynają też zdobywać rynki krajów "starej [[Unia Europejska|UE]]". Inny komercyjny aspekt kultu to sklepy, w tym internetowe, oferujące akcesoria związane z [[magia|magią]] Jorubów oraz zioła używane w medycynie ludowej tego plemienia.
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,1442 Artykuł o Santerii w serwisie Racjonalista.pl]
[[Kategoria:Religia na Kubie]]
[[Kategoria:Religie afroamerykańskie]]
| |||