Piłsudczyk (pociąg pancerny): Różnice pomiędzy wersjami

'''Pociąg Pancerny "Piłsudczyk"„Piłsudczyk” (Pociąg Pancerny Nr 1 i 52)''' – [[pociąg pancerny]] [[Wojsko Polskie II RP|Wojska Polskiego II RP]]. Pociąg brał udział w ciężkich walkach w okolicach [[Warszawa|Warszawy]]. 20 września 1939 roku przy niemożliwości dalszego przebicia się pociąg został przez załogę opuszczony i zniszczony w okolicach miejscowości [[Mrozy (powiat miński)|Mrozy]] na linii Warszawa-Warszawa–[[Brześć|Brześć nad Bugiem]]. Krawczak i Odziemkowski podsumowując działania pociągu napisali: "Czterodniowy„Czterodniowy bo Piłsudczyka pod Mrozami, na tyłach nieprzyjaciela, jest jednym z najpiękniejszych przykładów poświęcenia i patriotyzmu żołnierzy polskiej broni pancernej."”<ref name=ko146>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=146}}</ref>

[[Plik:Pociag pancerny Pilsudczyk i jego zaloga w Malopolsce wschodniej 1918-1919 r.JPG|thumb|Pociąg pancerny Piłsudczyk i jego załoga w Małopolsce wschodniej 1918-19191918–1919 r.]]

W 1918 r. na stacji Prokocim koło Krakowa zdobyto nieuszkodzony, nowoczesny, austro-węgierski pociąg pancerny, składający się z dwóch wagonów czołowych-artyleryjskich, dwóch wagonów piechoty i jednego szturmowego. Ze składu tego pociągu zorganizowane zostały dwa pociągi pancerne: "Piłsudczyk"„Piłsudczyk” (P.P. nr 1) i [[Śmiały (pociąg pancerny)|"Śmiały"„Śmiały”]] (P.P. nr 2), które wzięły udział w [[Orlęta Lwowskie|walkach o Lwów]].

W 1921 r. załoga pociągu wzięła udział w [[III powstanie śląskie|III powstaniu śląskim]], między innymi w walkach o [[Kędzierzyn (Kędzierzyn-Koźle)|Kędzierzyn]], w których straciła 20% stanu osobowego<ref name=ko18>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=18}}</ref>.

W 1927 r. przeniesiony został z Dywizjonu Szkolnego Pociągów Pancernych do nowo powstałego [[2 Dywizjon Pociągów Pancernych|2 Dywizjonu Pociągów Pancernych]] w [[Niepołomice|Niepołomicach]]. Był pociągiem manewrowym (szkolnym), i był utrzymywanym w gotowości także w okresie pokoju. We wrześniu 1939 był uzbrojony w 2 haubice 100 mm, 2 armaty 75 mm, i 19 ckm-ów.<ref name=ko35>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=35}}</ref>

Pociąg rozpoczął mobilizację 25 sierpnia 1939 r.; do składu przydzielony nieopancerzony parowóz z maszynistą cywilnym<ref name=ko108>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=108}}</ref>. 3 sierpnia skład bojowy wraz ze składem gospodarczym przybyły do [[Siemkowice|Siemkowic]]<ref name=ko108/>. Pociąg został przydzielony do [[Armia Łódź|Armii "Łódź"„Łódź”]]<ref name=ko35/> (hasło-kryptonim „Baszta") przy [[30 Poleska Dywizja Piechoty|30 Dywizji Piechoty]] rozwiniętej w rejonie [[Działoszyn]]a.<ref name=ko108/> Po wybuchu wojny skład bojowy przesunął się do Działoszyn, składy odparły ataki lotnictwa. Do Siemkowic wrócono 2 września, po naprawie torów<ref name=ko114>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=114}}</ref>. Po południu drugiego września Niemcy zajęli Działoszyn; uszkodzone tory pomiędzy Działoszynem a Siemkowicami uniemożliwiły użycie pociągu na pierwszej linii<ref name=ko114/>. 3 września pociąg wycofał się do [[Widawa (województwo łódzkie)|Widawy]], gdzie został podporządkowany [[28 Poleska Dywizja Piechoty (II RP)|28 Dywizji Piechoty]], i został przesunięty do [[Łask]]u, gdzie spędził dzień 4 września w odwodzie<ref name=ko118>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=118}}</ref>. 5 września bitwa nad Wartą wrzała; pociąg został skierowany do patrolu na trasie Łask-Łask–[[Zduńska Wola]] i do wsparcia kontrataku 2 batalionu [[31 Pułk Strzelców Kaniowskich|31 pułku]] koło [[Mnichów (województwo łódzkie)|Mnichowa]]<ref name=ko119>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=119}}</ref>. Po południu oddziały polskie wycofały się na [[Wojsławice (powiat sieradzki)|Wojsławice]]; obydwa składy odparły liczne naloty, kpt. Mikołaj Gonczar został ranny, stopień zniszczenia torów i bliskość nieprzyjaciela spowodowały poważne rozważenie opuszczenia i zniszczenia pociągu, jednak udało się wycofać pociąg do [[Łódź|Łodzi]]<ref name=ko121-123>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. 121-123|strony=121–123}}</ref>. 6 września pociąg patrolował odcinek Łask - Łask–[[Pabianice]], następnie otrzymał rozkaz wycofania się do [[Warszawa|Warszawy]], na tej trasie eskortowano ładunek [[złoto|złota]] z [[Bank Poznański|Banku Poznańskiego]]<ref name=ko124>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=124}}</ref>. Po drodze mijano wiele spalonych dworców i zniszczonych transportów<ref name=ko127-128>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. 127-128|strony=127–128}}</ref>. Rankiem 8 września pociąg dotarł na stację [[Warszawa Praga (stacja kolejowa)|Warszawa Praga]]<ref name=ko129>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=129}}</ref>.

Pociąg został następnie przyporządkowany do [[Grupa Operacyjna Wyszków|Grupy Operacyjnej Wyszków]] i przejechał do [[Legionowo|Legionowa]], nad rankiem 9 września docierając do [[Tłuszcz (powiat wołomiński)|Tłuszcz]]<ref name=ko130>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=130}}</ref>. Nad ranem 10 września pociąg przejechał do [[Rembertów|Rembertowa]], a stamtąd został wysłany na linię [[Mińsk Mazowiecki]]-–[[Mrozy (powiat miński)|Mrozy]]-–[[Siedlce]]<ref name=ko131>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=131}}</ref>. Na tej trasie nastąpiło długie opóźnienie, z powodu zniszczenia stacji pomp w Mińsku; stację tą naprawiała m.in. załoga pociągu<ref name=ko132-133>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. 132-133|strony=132–133}}</ref>. Na wschód od Mrozów utworzył się nowy zator; Niemcy zajęli Siedlce i Mińsk, na torach utknęło poza "Piłsudczykiem"„Piłsudczykiem”, skład gospodarczy pociągu nr 13 ([[Generał Sosnkowski (pociąg pancerny)|"Generał„Generał Sosnkowski"Sosnkowski”]]) i 17 transportów ewakuacyjnych<ref name=ko134-135>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. 134-135|strony=134–135}}</ref>. Z jednostek w tak powstałym kotle -– "Piłsudczyka"„Piłsudczyka”, 17 kompanii kolejowej, i innych formacji -– stworzyła się improwizowana grupa dowodzona przez płk. Prusa-Więckowskiego<ref name=ko138>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=138}}</ref>. 15 września pociąg rozpoczął patrol na trasie [[Sosnowa]]-Mrozy<ref name=ko139>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=139}}</ref>. 16 i 17 września odparto szereg ataków niemieckich, 17 września stracono jeden z wagonów artyleryjskich; o zmierzchu obrońcy musieli wycofać się z Mrozów do wsi Sosnowe<ref name=ko140-141>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. 140-141|strony=140–141}}</ref>. Mrozy odbito rankiem 18 września, w okolicy Mrozów i [[Cegłów (powiat miński)|Cegłowa]] trwały zaciekłe walki, jednostki polskie, często bez amunicji, walczyły na bagnety; 19 września pociąg stracił wagon bojowy<ref name=ko143>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=143}}</ref>. 20 września pociąg dysponował jednym działem z 6 pociskami, i 3 improwizowanymi karabinami maszynowymi<ref name=ko144>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=144}}</ref>. 20 września 1939 roku przy niemożliwości dalszego przebicia się pociąg został przez załogę opuszczony i zniszczony w okolicach miejscowości Mrozy na linii Warszawa-Brześć nad Bugiem<ref name=ko144/>.

Żołnierze pociągu po nieudanej próbie dotarcia do Warszawy w ramach grupy płk. M. Prus-Więckowskiego, weszli w skład [[Samodzielna Grupa Operacyjna Polesie|SGO Polesie]] gen. Kleeberga i walczyli [[Bitwa pod Kockiem (1939)|pod Kockiem]]<ref name=ko145>{{cytuj książkę|nazwisko=Krawczak, |nazwisko2=Odziemkowski, ''|tytuł=Polskie pociągi pancerne...'', str. |strony=145}}</ref>.

Odznaka zatwierdzona rozkazem M.S.Wojsk. Dz. Rozk. Nr 49 z 13 XII 1921r1921 r. Okrągła, ażurowa o średnicy 45 mm, tłoczona z posrebrzanego brązu. Grubość blachy ok. 0,8 mm. Na pierścieniu u góry napis: '''Pancerny Piłsudczyk''', u dołu gałązki laurowe związane wstęgą. W środku sylwetka wozu bojowego na szynach kolejowych. Odznaka noszona była na rękawie<ref>{{cytuj książkę|imię=Marian |nazwisko=Żebrowski - ''"|tytuł=Zarys historii polskiej broni pancernej 1918-1947"''1918–1947 s.|strony=107}}</ref>.

{{Przypisy|2}}

{{Bibliografia start}}|1=

* {{cytuj książkę|imię=Bronisław |nazwisko=Konieczny, ''|tytuł=Moje życie w mundurze: czasy narodzin i upadku II Rzeczypospolitej'', |wydawca=Księgarnia Akademicka, |rok=2005, ISBN |isbn=83-7188-693-4}}

* {{cytuj książkę|imię=Bronisław |nazwisko=Konieczny, ''|tytuł=Mój wrzesień 1939. Pamiętnik z kampanii wrześniowej spisany w obozie jenieckim'', |miejsce=Kraków |rok=1999, |wydawca=Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, ISBN |isbn=83-7188-328-5}}

* {{cytuj pismo|imię=Janusz |nazwisko=Magnuski, ''|tytuł=Pociąg pancerny "Danuta"'',„Danuta” |czasopismo=[[Typy Broni i Uzbrojenia]] Nr |wolumin=18, |wydawca=Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, |miejsce=Warszawa |rok=1972, s. |strony=5.}}

* {{cytuj książkę|imię=Marian |nazwisko=Żebrowski - ''"|tytuł=Zarys historii polskiej broni pancernej 1918-1947"''. 1918–1947 |wydawca=Zarząd Zrzeszenia Kół Oddz. Broni Pancernej. |miejsce=Londyn |rok=1971}}