Sekstant: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
poprawa linków |
Nie podano opisu zmian |
||
Linia 5:
'''Sekstant''' – [[kątomierz]] lusterkowy, optyczny [[przyrząd nawigacyjny]] stosowany niegdyś w [[żeglarstwo|żeglarstwie]] i [[astronomia|astronomii]], służący do mierzenia [[wysokość astronomiczna|wysokości]] [[ciało niebieskie|ciał niebieskich]] nad [[horyzont]]em, a także kątów poziomych i pionowych pomiędzy obiektami widocznymi na [[Ziemia|Ziemi]]. Nazwa pochodzi od [[łac.|łacińskiego]] słowa sexta, co znaczy [[sześć|szóstą]] część, ponieważ [[kątomierz]] ([[Limbus (geodezja)|limbus]]) – podstawowa część przyrządu, stanowi wycinek jednej szóstej koła. Najczęstszym zastosowaniem sekstantu jest określenie [[Astronawigacja|astronomicznej]] [[pozycja obserwowana|pozycji obserwowanej]] na podstawie pomiaru wysokości [[Słońce|Słońca]] z [[kulminacja|kulminacji]] - tj. o godzinie 12 w południe [[czas słoneczny|czasu słonecznego]], [[Astronawigacja|astronomicznej]] [[Linia pozycyjna|linii pozycyjnej]] na podstawie pomiaru wysokości [[Słońce|Słońca]] i czasu ([[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]]) pomiaru lub określenie pozycji na podstawie pomiarów wysokości gwiazd rano i wieczorem - np. określenie [[szerokość geograficzna|szerokości geograficznej]] z pomiaru wysokości [[Gwiazda Polarna|Gwiazdy Polarnej]].
W [[Nawigacja terrestryczna|nawigacji terrestrycznej]] za pomocą sekstantu mierzy się [[kąt pionowy]] lub [[Kąt poziomy|kąty poziome]]<ref>mierząc kąt poziomy - sektant trzyma się w płaszczyźnie horyzontalnej</ref> służy to do łatwego określenia odległości od mierzonego obiektu, stosując przybliżony wzór: <center><math>d=\frac{13}{7} \times \frac {h}{\alpha }</math></center> lub <center><math>d=1,8566 \times \frac {h}{\alpha }</math>
| data dostępu = 2010-10-29| autor = | opublikowany = Sailing Issues
| praca = | data = | język = en}}</ref> </center>
gdzie:<
[[Plik:Using sextant swing.gif|thumb|left|250px|Sposób dokonania pomiaru sekstantem]]
Pomiar za pomocą sekstantu polega na wycelowaniu [[luneta (optyka)|lunetki]] na horyzont i obracaniu ruchomym ramieniem ([[Alidada|alidadą]]) do momentu, kiedy obraz obserwowanego ciała, odbity w dwu zwierciadłach (ruchomym i nieruchomym podzielonym na połowy: przezroczystą i odbijającą), pokryje się z horyzontem widzianym przez przezroczystą część zwierciadła. Kąt odczytuje się na skali wygrawerowanej na limbusie przy pomocy [[noniusz]]a lub śruby [[Mikrometr (przyrząd)|mikrometrycznej]]. Rzeczywista wysokość jest dwukrotnie większa od kąta przesunięcia alidady, dlatego – aby uniknąć konieczności mnożenia wyniku przez dwa – [[Skala|podziałka]] jest dwukrotnie zagęszczona. Tym samym zakres pomiarowy sekstantu wynosi 2 × 1/6 kąta pełnego, czyli 120°.
Linia 16:
Sekstant został wynaleziony w [[1731]] roku przez angielskiego matematyka i wynalazcę szeregu przyrządów optycznych (mylnie podaje się, że był astronomem) [[John Hadley|Johna Hadleya]] ([[1682]]-[[1744]]) i praktycznie do dzisiaj pozostał w tej samej postaci.
Obecnie sekstant jest już przyrządem pomocniczym, używanym sporadycznie. Długo utrzymywał się w nawigacji morskiej, szczególnie z dala od lądu, gdzie nie docierały sygnały [[radiolatarnia|radiolatarni]] i [[radionamierzanie|systemów radionawigacyjnych]]. Wyszedł z użycia od czasu upowszechnienia odbiorników [[Global Positioning System|GPS]]. Mimo wszystkich niedogodności, [[astronawigacja]] stanowi przedmiot wykładany na kierunkach nawigacyjnych uczelni morskich, sekstant zachował znaczenie jako pomocniczy przyrząd nawigacyjny, uniezależniający od działania pokładowej instalacji elektrycznej oraz od systemów nawigacyjnych obsługiwanych przez człowieka (GPS, który może zostać wyłączony lub zakłócony). Przydatny ponadto w żegludze okołobiegunowej ([[strefa podbiegunowa|strefy podbiegunowe]]), gdzie działanie systemów nawigacyjnych nie jest dokładne (brak lub niedostateczna ilość satelitów), oraz w żegludze przybrzeżnej do określenia odległości. <
Termin ''sekstant'' jest często mylony z terminem ''[[sekstans]]'', który oznacza miarę czasu. Sekstans to szósta część czegoś, np. godziny (podobnie jak kwadrans to część czwarta).
Linia 28:
* {{cytuj książkę |nazwisko = Ledóchowski | imię = Antoni| autor link = | tytuł = Astronawigacja| wydawca = Wydawnictwo Morskie| miejsce = Gdańsk| rok = 1972| strony = 104|oclc = 177311829}}
* {{cytuj książkę |nazwisko = Borchardt| imię = Karol Olgierd| autor link = Karol Olgierd Borchardt| tytuł = Astronawigacja| wydawca = Oficyna Wydawnictwo Miniatura| miejsce = Gdynia| rok = 2007| strony = 138|isbn = 8389915146}}
==== Zobacz też ====
Linia 41 ⟶ 40:
[[Kategoria:Przyrządy pomiarowe]]
{{
[[af:Sekstant]]
| |||