Hala Upłaz: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Selso (dyskusja | edycje)
drobne redakcyjne
Selso (dyskusja | edycje)
częściowe przeredagowanie
Linia 4:
{{commons|Hala Upłaz}}
 
'''Hala Upłaz''' – dawna [[hala (botanika)|hala pasterska]] na [[Czerwone Wierchy|Czerwonych Wierchach]] w [[Tatry Zachodnie|Tatrach Zachodnich]]. Obejmowała [[Północno-zachodnia grań Ciemniaka|północno-zachodnią grań Ciemniaka]], [[Kozi Grzbiet (Tatry Zachodnie)|Kozi Grzbiet]] oraz [[Czerwony Grzbiet]]. DoWypasano terenuje hali należałapo [[Polana Upłaz]],szczyty [[Wyżnia Upłaziańska RówieńCiemniak]],a [[Rówień nad Piecem]],i [[Gładkie UpłaziańskieMałołączniak]]a, [[Upłaziańskaa Kopa]],także [[Źródliskaznajdujące (Tatry)|Źródliska]],się Wolarnia, [[Machajówka]], [[Rówień Litworowa]], szczyty [[Krzesanica|Krzesanicy]] i [[Małołączniak]]a wrazpod znimi [[dolina zawieszona|wiszącymizawieszone dolinkamidolinki]]: [[Dolina Litworowa (Tatry Zachodnie)|Litworową]] i [[Dolina Mułowa|Mułową]]. Na Wyżniej Upłaziańskiej Równi znajduje się charakterystyczna wapienna [[Skała Piec]], gdzie często odpoczywają turyści. Powyżej zarośla [[kosodrzewina|kosówki]], a dalej aż pod szczyty [[Ciemniak]]a ciągną się trawiaste obszary hali. Z rzadkich w Polsce roślin występuje [[ostrołódka polna]] – gatunek występujący tylko w [[Tatry|Tatrach]] i to na nielicznych stanowiskach<ref>{{Cytuj książkę |imię=Zbigniew |nazwisko=Mirek |imię2=Halina |nazwisko2=Piękoś-Mirkowa |tytuł=Czerwona księga Karpat Polskich |wydawca=Instytut Botaniki PAN |miejsce=Kraków |data=2008 |isbn =978-83-89648-71-6}}</ref>. Często natomiast spotkać można takie tatrzańskie gatunki roślin, jak: [[lepnica bezłodygowa]], [[omieg kozłowiec]], [[pierwiosnek maleńki|pierwiosnka maleńka]] i inne.
 
Hala wymieniana jest w dokumentach pochodzących z 1709 r. Wypasali na niej mieszkańcy wsi [[Ciche (województwo małopolskie)|Ciche]], [[Ratułów]] i in. Szopy i szałasy pasterskie znajdowały się na Polanie Upłaz. Hala zajmowałaZajmowała powierzchnię ok. 172 ha, z tego pastwiska stanowiły tylko 4,5 ha, ogromna większość to nieużytki (132,45 ha), resztę stanowiła kosodrzewina (20 ha) i las (14,87 ha). Przynależna hali powierzchnia [[serwitut]]ów wynosiła 38,55 ha. Hala była dawniej bardzo intensywnie wypasana, przed 1960 r. wypasano tu 438 owiec (tzw. przeliczeniowych). Nadmierny wypas doprowadził do znacznej [[erozja|erozji]] zboczy i niszczenia [[roślinność alpejska|roślinności alpejskiej]]. Po zaprzestaniu wypasu zerodowane stoki zregenerowały się już znacznie.
 
Hala była dawniej bardzo intensywnie wypasana. Przed 1960 r. wypasano tu 438 owiec (tzw. przeliczeniowych). Nadmierny wypas doprowadził do znacznej [[erozja|erozji]] zboczy i niszczenia [[roślinność alpejska|roślinności alpejskiej]]. Po zaprzestaniu wypasu zerodowane stoki zregenerowały się już znacznie. Pozostałością dawnego pasterstwa są liczne nazwy [[rówień|równi]] i [[upłaz]]ów: [[Wyżnia Upłaziańska Rówień]], [[Rówień nad Piecem]], [[Gładkie Upłaziańskie]], [[Rówień nad Karczmą]], [[Twardy Upłaz]], [[Źródliska (Tatry)|Źródliska]], Wolarnia, [[Machajówka]], [[Rówień Litworowa]], [[Litworowy Upłaz]]. Zlikwidowanie wypasu z jednej strony zapobiega niszczeniu roślinnośći alpejskiej i erozji zboczy, z drugiej strony jednak kosodrzewina stopniowo zarastająca trawiaste obszary dawnej hali powoduje również wyginięcie tych roślin. Z rzadkich w Polsce roślin rośnie tutaj [[ostrołódka polna]] – gatunek występujący tylko w [[Tatry|Tatrach]] i to na nielicznych stanowiskach<ref>{{Cytuj książkę |imię=Zbigniew |nazwisko=Mirek |imię2=Halina |nazwisko2=Piękoś-Mirkowa |tytuł=Czerwona księga Karpat Polskich |wydawca=Instytut Botaniki PAN |miejsce=Kraków |data=2008 |isbn =978-83-89648-71-6}}</ref>. Często natomiast spotkać można takie tatrzańskie gatunki roślin, jak: [[lepnica bezłodygowa]], [[omieg kozłowiec]], [[pierwiosnek maleńki|pierwiosnka maleńka]] i inne.
 
{{Zobacz też|Hale tatrzańskie}}