Lunatyczka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Usunięto kategorię "Opery i dramaty muzyczne"; Dodano kategorię "Opery Vincenza Belliniego" za pomocą HotCat |
radyklana (roz/prze)budowa art |
||
Linia 15:
|czas = 140 minut
|data powstania = styczeń-marzec [[1831]]
|premiera = [[6 marca]] 1831
|premiera polska = [[
|poprzednia = ''[[Capuleti i Montecchi]]''
|następna = ''[[Norma (opera)|Norma]]''
Linia 23:
|source =
}}
'''Lunatyczka''' (''La sonnambula'') – dwuaktowa [[opera semiseria]] z
== Osoby ==
*'''Hrabia Rudolf''' (''Il Conte Rodolfo'') - baryton
*'''Teresa''', młynarka - alt
*'''Amina''', sierota, wychowanica Teresy - sopran
*'''Elwin''' (''Elvino''),
*'''Liza''' (''Lisa''), oberżystka - sopran
*'''Aleksy''' (''Alessio''), wieśniak - bas
*'''Notariusz''' (''Un notaro'') - tenor
*wieśniacy - chór
== Treść ==
Miejsce akcji:
=== Akt I ===
Wieśniacy zebrani by uczestniczyć w podpisaniu kontraktu małżeńskiego Elwina i Aminy cieszą się tym wydarzeniem. Jedna tylko Lisa jest niezadowolona - ona też kocha Elwina. Nadchodzi Amina i dziękuje zebranym za życzliwość, po chwili pojawia się notariusz, a niebawem Elwin. W czasie uroczystości narzeczony ofiarowuje Aminie pierścionek, kontrakt zostaje podpisany. Niespodzianie zjawia się nieznajomy młody szlachcic. To hrabia Rudolf, syn właściciela pobliskich dóbr, który wraca z długiej podróży odbytej w celu zdobycia wiedzy. Komplementy, które hrabia prawi Aminie, stają się przyczyną sceny zazdrości urządzonej jej przez Elwina, jednak narzeczeni szybko godzą się. Lisa oferuje hrabiemu nocleg w gospodzie. Wieśniacy rozchodzą się z obaw przed widmem, które rzekomo nawiedza nocami miejsce uroczystości.
Liza zaleca się do hrabiego w pokoju, który u niej wynajął. Kiedy Rudolf zostaje sam, widzi lunatykującą Aminę, która wchodzi do jego pokoju i kładzie się na sofie; domyśla się, że rzekomym widmem jest dziewczyna dotknięta somnambulizmem. Hrabia wychodzi z pokoju by nie okryć Aminy niesławą, ale scenę widzi Liza. Postanawia więc sprowadzić Elwina i wieśniaków, by pokrzyżowac plany małżeństwa. Na widok Aminy śpiącej w pokoju hrabiego Elwin odtrąca narzeczoną mimo jej zapewnień niewinności. Dziewczyna rozpacza w ramionach Teresy, która okrywa przybraną córkę chustą leżącą w pokoju hrabiego.
=== Akt II ===
Mimo świadectwa szlachcica i namów wieśniaków wierzących w niewinność Aminy Elwin zrywa zaręczyny i odbiera narzeczonej pierścionek.
Plan Lizy niemal powiódł się – Elwin zamierza się z nią ożenić. Hrabia tłumaczy zebranym zjawisko lunatyzmu. Teresa pokazuje wieśniakom chustę, którą okryła nocą Aminę – należy ona do Lizy i dowodzi jej nocnej wizyty w pokoju Hrabiego. Scenę przerywa pojawienie się Aminy, która we śnie wychodzi przez okno we młynie Teresy. Hrabia ostrzega, że nagłe przebudzenie może być śmiertelnie niebezpieczne dla lunatyczki. Amina opowiada o swojej miłości do Elwina i cierpieniach spowodowanych zerwaniem narzeczeństwa, a kiedy budzi się w ramionach ukochanego, ten wsuwa jej na palec pierścionek i wszyscy cieszą się szczęśliwym zakończeniem perypetii.
== Historia utworu ==
Bellini rozpoczął w 1830 roku prace nad operą ''Ernani'' według tragedii [[Wiktor Hugo|Wiktora Hugo]], jednak zarzucił je, obawiając się ingerencji cenzury. Libretto ''Lunatyczki'' jest adaptacją libretta baletowego [[Eugène Scribe|Eugène'a Scribe'a]], napisanego na podstawie wcześniejszego wodewilu stworzonego wspólnie z [[Casimir Delavigne|Casimirem Delavignem]]<ref>[[Casimir Delavigne]] znany jest Polakom jako autor tekstu [[Warszawianka 1831 roku|Warszawianki]]; jego dramat ''La Paria'' stał się podstawą libretta opery [[Stanisław Moniuszko|Moniuszki]] ''[[Paria (opera)|Paria]]''.</ref>. Pierwszymi wykonawcami głównych partii byli najwięksi śpiewacy epoki: [[Giuditta Pasta]] jako Amina i [[Giovanni Battista Rubini]] jako Elwin. ''Lunatyczka'' odniosła wielki sukces i błyskawicznie obiegła najważniejsze sceny świata; pozostała też w repertuarze operowym nawet w okresie odwrotu od [[bel canto|belkanta]]. Partię Aminy śpiewały m.in. [[Maria Malibran]], [[Fanny Persiani]], [[Adelina Patti]], [[Emma Albani]], [[Marcelina Sembrich-Kochańska]], [[Luisa Tetrazzini]], [[Toti dal Monte]], [[Amelita Galli-Curci]], [[Lily Pons]], [[Lina Pagliughi]], [[Maria Callas]], [[Joan Sutherland]], [[Renata Scotto]], [[Luba Orgonasowa]], [[Mariella Devia]], [[Nathalie Dessay]] i [[Edita Gruberová]]. Wśród wykonawców partii Elwina byli Alessandro Bonci, [[Enrico Caruso]], [[Beniamino Gigli]], [[Tito Schipa]], [[Ferruccio Tagliavini]], [[Cesare Valetti]] i [[Nicola Monti]]. Od czasów wykonania z udziałem legendarnej Marii Malibran krążyły legendy o rzekomo stworzonej przez Belliniego dla niej tzw. "wersji Malibran" ''Lunatyczki'', jednak poszukiwania jej spełzły na niczym – prawdopodobnie na użytek tej śpiewaczki, będącej [[mezzosopran]]em, jedynie [[transpozycja (muzyka)|transponowano]] w dół niektóre fragmenty utworu<ref>Nota do nagrania ''Lunatyczki'' z udziałem [[Cecilia Bartoli|Cecylii Bartoli]] firmy Decca (L'Oiseau-Lyre) z 2007/8 r., nr kat. 478 1087</ref>.
== ''Lunatyczka'' Belliniego w utworach innych kompozytorów ==
*Ivan Padovec (1800–1873), chorwacki gitarzysta i kompozytor, stworzył gitarową ''Introdukcję i wariacje na temat z "Lunatyczki" Belliniego'' op. 52<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.free-scores.com/download-sheet-music.php?pdf=23017| tytuł = Nuty ''Introdukcji i wariacji'' Padoveca| data dostępu = 2011-03-14||}}</ref>
*Henri Herz (1803-1888) skomponował fortepianowe ''Wariacje na motywach z "Lunatyczki" Belliniego'' op. 105<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.free-scores.com/download-sheet-music.php?pdf=22736| tytuł = Nuty ''Wariacji'' Herza| data dostępu = 2011-03-14||}}</ref>
*[[Ferenc Liszt]] (1811-1886), węgierski kompozytor i pianista, stworzył fortepianową ''Fantazję na ulubionych motywach opery "Lunatyczka"'' S 393 (także w wersji na 4 ręce)<ref>{{cytuj stronę| url = http://imslp.org/wiki/Fantaisie_sur_des_motifs_favoris_de_l%E2%80%99op%C3%A9ra_La_sonnambula,_S.393_%28Liszt,_Franz%29| tytuł = Nuty ''Fantazji'' Liszta| data dostępu = 2011-03-14||}}</ref>
*[[Giovanni Bottesini]] (1821-1889), włoski kompozytor i wirtuoz kontrabasu, skomponował ''Fantazję na tematy z opery Belliniego "Lunatyczka"'' na kontrabas z orkiestrą<ref>{{cytuj stronę| url = http://imslp.org/wiki/La_sonnambula_%28Bellini,_Vincenzo%29| tytuł = Nuty ''Fantazji'' Bottesiniego| data dostępu = 2011-03-14||}}</ref>
*Renaud de Vilbac (1829–1884), francuski organista i kompozytor, stworzył fortepianową ''Fantazję na temat "Lunatyczki"''<ref>{{cytuj stronę| url = http://imslp.org/wiki/La_sonnambula_%28Bellini,_Vincenzo%29| tytuł = Nuty ''Fantazji'' Vilbaca| data dostępu = 2011-03-14||}}</ref>
*Sydney Smith (1839-1889), brytyjski kompozytor i pianista, skomponował utwór fortepianowy ''La Sonnambula – Fantasie brillante sur l'opéra de Bellini'' op. 96<ref>{{cytuj stronę| url = http://www.sydneysmitharchive.org.uk/smithscores.html| tytuł = Nuty ''Fantazji'' Smitha| data dostępu = 2011-03-14||}}</ref>
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
{{cytuj książkę |autor = Piotr Kamiński| tytuł = Tysiąc i jedna opera| wydawca = PWM| miejsce = Kraków| rok = 2008| isbn = 978-83-224-0901-5}}
==
*{{cytuj stronę| url = http://imslp.org/wiki/La_sonnambula_%28Bellini,_Vincenzo%29| tytuł = Partytura ''Lunatyczki'' (wyciąg fortepianowy)| data dostępu = 2011-03-14||}}
*{{cytuj stronę| url = http://www.testament.co.uk/default.aspx?PageID=7| tytuł = Libretto ''Lunatyczki'' na stronach www.testament.co.uk| data dostępu = 2001-03-14| język = it| język2 = en}}
{{Szablon:Opery Vincenza Belliniego}}
| |||