|
|wyposażenie lotnicze =
}}
'''USS Monitor''' - okręt [[StanyUnited Zjednoczone|amerykański]]States [[okrętNavy]] wojenny -, pierwszy amerykański (drugi na świecie - po [[{{HMS Trusty|HMS "Trusty"]]}}) okręt z uzbrojeniem umieszczonym w obrotowej [[wieża artyleryjska|wieży artyleryjskiej]]. Od jego nazwy pochodzi nazwa całej klasy wywodzących się z jego konstrukcji jednostek - [[monitor (okręt)|monitorów]].
== Historia ==
"Monitor" został zaprojektowany przez szwedzkiego konstruktora działającego w USA, [[John Ericsson|Johna Ericssona]]. Został on zamówiony przez marynarkę [[Unia (USA)|Unii (USA)]] 4 października [[1861]], w czasie domowej [[wojna secesyjna|wojny secesyjnej]] w USA, kiedy wynikła potrzeba szybkiego zbudowania okrętu pancernego w celu przeciwstawienia się [[okręt pancerny|okrętowi pancernemu]] Konfederacji [[CSS Virginia]]. "Monitor" był okrętem niepodobnym do wszystkich budowanych przed nim. Charakteryzował się bardzo niskimi burtami, opancerzonymi płytami żelaznymi grubości 127 mm. Jedynie mała powierzchnia burt wystawała nad powierzchnię wody, wobec czego okręt stanowił niewielki cel. Z drugiej strony jednak, miał przez to niewielką [[dzielność morska|dzielność morską]], będąc typowym okrętem przybrzeżnym. Po raz pierwszy całe uzbrojenie okrętu umieszczono w [[wieża artyleryjska|wieży artyleryjskiej]], uzbrojonej w dwa działa kalibru 279 mm. Wieża była obracana na osi, co wymagało najpierw jej lekkiego uniesienia. Wieża ta była jedynym elementem wystającym ponad płaski pokład, nie licząc małej wieżyczki sterowniczej na [[dziób (statek wodny)|dziobie]] i składanego komina.
[[Skonfederowane Stany Ameryki|Konfederacji]] [[CSS Virginia]]. "Monitor" był okrętem niepodobnym do wszystkich budowanych przed nim. Charakteryzował się bardzo niskimi burtami, opancerzonymi płytami żelaznymi grubości 127 mm. Jedynie mała powierzchnia burt wystawała nad powierzchnię wody, wobec czego okręt stanowił niewielki cel. Z drugiej strony jednak, miał przez to niewielką [[dzielność morska|dzielność morską]], będąc typowym okrętem przybrzeżnym. Po raz pierwszy całe uzbrojenie okrętu umieszczono w [[wieża artyleryjska|wieży artyleryjskiej]], uzbrojonej w dwa [[działo|działa]] kalibru 279 mm. Wieża była obracana na osi, co wymagało najpierw jej lekkiego uniesienia. Wieża ta była jedynym elementem wystającym ponad płaski pokład, nie licząc małej wieżyczki sterowniczej na [[dziób (statek wodny)|dziobie]] i składanego komina.
== Służba ==
Okręt zwodowano w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]] 30 stycznia 1862, a ukończono 6 marca 1862. Jeszcze tego samego dnia, "Monitor" bez żadnych prób wyszedł w pierwszy rejs bojowy do zatoki [[Hampton Roads]]. 9 marca w zatoce tej [[bitwa w zatoce Hampton Roads|stoczył on bitwę]] z okrętem pancernym [[CSSSkonfederowane VirginiaStany Ameryki|Konfederatów]] CSS "Virginia" . Było to pierwsze starcie okrętów pancernych na świecie. W toku walki, "Monitor" został trafiony 22 razy i trafił "Virginię" około 20, lecz żaden ze strzałów nie przebił pancerzy okrętów i pojedynek pozostał nierozstrzygnięty. Dowódcą był por. John Worden, który został ranny podczas starcia.
Po udanym debiucie bojowym "Monitora", flota amerykańska zbudowała 10 ulepszonych okrętów typu ''Passaic'', a następnie dalsze [[monitor (okręt)|monitory]]; jej śladem podążyło także wiele innych flot światowych.
Po bitwie, "Monitor" był jeszcze używany do ostrzeliwania konfederackich baterii nadbrzeżnych i fortyfikacji w maju i lipcu 1862. 31 grudnia 1862 "Monitor", holowany w celu blokady [[Karolina Północna|Karoliny Północnej]], zatonął w [[sztorm]]ie u wybrzeża [[Ocean Atlantycki|Atlantyku]] koło przylądka Hatteras. Wraz z nim zginęło 16 marynarzy. W [[1974]] wrak "Monitora" został odnaleziony i niektóre jego części zostały wydobyte.
[[Grafika:USSMonitorPlan1862.ws.jpg|thumb|300 px|Plan]]
== Dane taktyczno-techniczne ==
* uzbrojenie:
** 2 [[działodziała odprzodoweDahlgrena|działa odprzodowe]] [[działo|działa]] gładkolufowe Dahlgrena]] kaliberkalibru 279 mm (11-calowe)
* opancerzenie ([[żelazo|żelazne]]):
** wieża - 203 mm (8")
| 