Kasa chorych: Różnice pomiędzy wersjami

Do [[Polska|Polski]] termin ten przywędrował bezpośrednio z [[Niemcy|Niemiec]] i funkcjonował jako oficjalna nazwa ubezpieczenia zdrowotnego w okresie dwudziestolecia międzywojennego w latach 1919 – 19331919–1933 oraz współcześnie w III Rzeczpospolitej jako nazwa płatnika w latach 1997-20031997–2003.

Mimo iż termin "kasa chorych" nie jest już używany formalnie w żadnym akcie prawnym, to w potocznej [[językJęzyk polski|polszczyźnie]] wciąż jest utożsamiany z nazwą płatnika w [[Ubezpieczenie (ubezpieczeniaumowa)|ubezpieczeniowym]] systemie finansowania opieki zdrowotnej (szczególnie w ujęciu międzynarodowym) i jest używany wymiennie z takimi słowami jak "fundusz" czy "ubezpieczalnia".

Zmiany społeczno-ekonomiczne, które były wynikiem [[Rewolucja przemysłowa|Rewolucjirewolucji przemysłowej]] w [[Europa|Europie]] i [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] w [[XIX wiek]]uwieku, takie jak [[Migracja ludności|migracje]] dużych mas ludności z wsi do miast, rozpowszechnienie miejskiego trybu życia, szybkie bogacenie się (lub ubożenie) dużych części społeczeństwa, doprowadziły do tego, iż dotychczasowe metody ochrony zdrowia obywateli (samopomoc, instytucje kościelne, przyzakładowe lecznice) przestały spełniać swoje zadania.

[[ZwiązkiZwiązek zawodowezawodowy|Ruchy związkowe]] i robotnicze zapoczątkowały formowanie (najpierw samodzielnie, później pod auspicjami pracodawców lub władz publicznych) samorządnych organizacji, które miały zapewnić swoim członkom i ich rodzinom pomoc podczas wypadków, chorób, ciąży i macierzyństwa oraz finansowanie wynikłego leczenia i zapewnienie bytności materialnej podczas pozostawania w okresie bez pracy (trwale lub z powodu choroby). Pierwszy taki system, obejmujący większość pracowników (wykwalifikowanych i nie) na terenie całego kraju, powstał w dziewiętnastowiecznych [[Niemcy|Niemczech]], skąd późnej rozpowszechnił się w wielu krajach [[Europa|Europy]], a także i za Oceanem.

Ruchy te oraz dalsze przemiany społeczno-gospodarcze w [[XIX wiek|XIX]] i [[XX wiek]]u w [[Europa|Europe]]Europie i [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] legły u podstaw współczesnych systemów [[Ubezpieczenia społeczne|ubezpieczeń społecznych]] istniejących w wielu krajach świata w różnych formach (bardziej lub mniej liberalnych) i popod różnymi nazwami (kasy chorych, fundusze, prywatne lub państwowe towarzystwa i instytucje ubezpieczeniowe).

Kasy chorych w [[Polska|Polsce]] jako system finansowania opieki zdrowotnej obywateli stał się niejako spadkiem po państwach [[rozbioryRozbiory Polski|zaborczych]]. Kasy jako instytucje samorządne były już w pełni wykształcone w [[zabórZabór pruski|zaborach pruskim]] i [[zabórZabór austriacki|austriackim]], natomiast w [[Królestwo Kongresowe|Królestwie Kongresowym]] były tworzone od podstaw już na mocy ustawodawstwa polskiego.

=== Lata 1919-19331919–1933 (1946) ===

Kasy kontraktowały usługi medyczne w sposób podobny jak ma to miejsce współcześnie, ze wszystkimi zaletami, jak i mankamentami tego systemu. Również podobnie jak współcześnie były często oskarżane (głównie przez środowiska medyczne) o zaniżanie realnych kosztów usług medycznych oraz o szantażowanie innych niż swoje zakładów opieki zdrowotnej. Te i inne problemy w funkcjonowaniu kas chorych legły w roku 1933 u podstaw reformy ubezpieczeń społecznych, która polegała na zastąpieniu kas chorych [[Ubezpieczalnia społeczna|ubezpieczalniami społecznymi]] oraz powołaniu [[ZUSZakład Ubezpieczeń Społecznych|Zakładu Ubezpieczeń Społecznych]] jako regulatora krajowego systemu ubezpieczeń. Ostatecznie kasy chorych zakończyły swoją działalność (poza Górnym Śląskiem) na mocy ustawy z dnia 28 marca 1933 r. ''"o ubezpieczeniu społecznem"'' Na Górnym Śląsku kasy chorych zostały zlikwidowane dopiero w roku 1946.

Po wojnie, po krótkim okresie dalszego współistnienia [[Ubezpieczalnia społeczna|Ubezpieczalni]]ubezpieczalni i Górnośląskich Kas Chorych (ich liczba wynosiła łącznie 61), władze komunistyczne postanowiły je rozwiązać, przekazując ich kompetencje w całości do [[ZUS]]-u, a wyodrębnione finansowanie opieki medycznej bezpośrednio do [[budżet państwa|budżetu państwa]] (poprzez odpowiednie środki celowe [[Ministerstwo Zdrowia|Ministerstwa Zdrowia]]).

=== lataLata 1997-20031997–2003 ===

Konieczność przeprowadzenia reformy systemu finansowania oraz funkcjonowania opieki zdrowotnej w [[Polska|Polsce]] postulowano już od początku lat 90. [[XX wiek]]uwieku. Szczególnie trudna sytuacja finansowa budżetu państwa doby [[Transformacja systemowa w Polsce|transformacji ustrojowych i gospodarczych]] wymuszała dyskusje na temat powrotu do ubezpieczeniowego (lub mieszanego) systemu finansowania [[służbaSłużba zdrowia|służby zdrowia]].

Po wygranych przez koalicję [[Akcja Wyborcza Solidarność|AWS]] wyborach parlamentarnych w 1997 r. [[rząd Jerzego Buzka]] przystąpił do wdrażania tzw. [[Program czterech reform|programu czterech reform]]. Obok [[Reforma administracyjna w Polsce (1999)|reformy administracji]], [[Reforma systemu oświaty z 1999 roku|reformy edukacji]] oraz reformy systemu emerytalnego wprowadzono reformę dotychczasowego funkcjonowania i finansowania opieki medycznej.

Reforma zakładała odejście od całościowego finansowania [[służbaSłużba zdrowia|służby zdrowia]] z [[budżetBudżet państwa|budżetu państwa]], przejście na system mieszany ubezpieczeniowo-budżetowy oraz całkowitą reorganizację struktur własnościowych i funkcyjnych w publicznym lecznictwie (wprowadzenie [[SPZOZSamodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej|SPZOZ-ów]], instytucji [[Lekarz rodzinny (medycyna)|lekarza rodzinnego]] oraz liberalizacjaliberalizację przepisów stanowiących podstawę dla zakładania niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej, czyli NPZOZ-ów).

Zgodnie z ustawią z dnia 6 lutego 1997 ''o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym'', ponownie do życia powołano kasy chorych jako publiczne instytucje ubezpieczeniowe. Powstało 16 regionalnych kas chorych (po jednej w każdym nowo utworzonym [[województwo|województwie]]) oraz jedną branżową kasę chorych dla służb mundurowych (która miała być zalążkiem innym branżowych, a w przyszłości prywatnych kas chorych), działającą na terenie całego kraju. Pierwotnie składkę na ubezpieczenie zdrowotne pobierano wraz z [[podatekPodatek dochodowy od osób fizycznych|podatkiem dochodowym od osób fizycznych]] (PIT)]].

Od początku ponownego istnienia systemu kas chorych został on obarczony wieloma błędami (już w fazie projektowania) prawnymi i proceduralnymi. Podstawowy postulat reformy mówiący o tym, że "pieniądz będzie szedł za pacjentem" oraz że pieniądze będą wydawane racjonalnie nie mógł być realizowany z powodu początkowo braku, a następnie złego funkcjonowania [[Rejestr Usług Medycznych|Rejestru Usług Medycznych]] (RUM)]]. Kontraktowanie nowych umów z zakładami opieki zdrowotnej było utrudnione, a często wręcz nazywane "kontraktowaniem w ciemno", gdyż nikt tak naprawdę nie wiedział, ile zostało wykonanych usług medycznych i jaka była ich realna cena. Podobnie jak przed wojną, środowiska medyczne, szczególnie nowo powstała branża "menedżerów służby zdrowia", uskarżały się na [[biurokracja|biurokrację]], zaniżanie przez kasy cen i limitów usług, a co najważniejsze, szantaż, gdyż jako monopolista na terenie danego [[województwo|województwa]] kasa mogła dyktować swoje warunki, gdyż i tak nie było alternatywy. Późniejsze zmiany prawne nie zmieniły tego stanu rzeczy, gdyż mało która kasa decydowała się na kontrakty z zakładami opieki zdrowotnej spoza swojego terenu. Wiele kontrowersji budził też system [[promesa|promes]], które wydawały kasy swoim członkom na leczenie się (głównie w ośrodkach specjalistycznych) poza działaniem kasy (kasy tłumaczyły to koniecznością kontroli rozliczeń między nimi samymi).

Te i wiele innych negatywnych zjawisk w funkcjonowaniu Kas chorych, połączonych z niskimi zarobkami pracowników służby zdrowia (słynna "ustawa 203"), doprowadziły do niezadowolenia społecznego oraz wielu protestów (akcje związków zawodowych, pikiety, okupacje siedzib kas). Ponownie system finansowania służby zdrowia stał się tematem kłótni i rywalizacji politycznych. W kampanii przedwyborczejwyborczej w roku 2001 [[Sojusz Lewicy Demokratycznej]] przedstawił koncepcję zastąpienia 16 regionalnych kas chorych kilkoma rywalizującymi ze sobą funduszami, działającymi na teranie całego kraju, oraz z jedną instytucją nadzorczą regulującą rynek ubezpieczeń zdrowotnych w kraju. Po wygranych przez [[SLD]] wyborach ostatecznie koncepcja wolnorynkowa przegrała i postanowiono powołać jeden [[Narodowy Fundusz Zdrowia]] z oddziałami regionalnymi (w miejsce starych kas w województwach) i centralą w [[Warszawa|Warszawie]]. Pierwotne plany ponownego przywrócenia kontroli ministerstwa nad pieniędzmi ubezpieczonych w [[NFZ]] zostały zakwestionowane przez [[Trybunał Konstytucyjny]]. Ostatecznie kasy ponownie przestały funkcjonować w roku 2003.

Po kilku latach funkcjonowania [[NFZ]] ponownie w dyskursie publicznym powraca koncepcja rozdzielenia państwowego monopolisty na mniejsze fundusze ubezpieczeniowe oraz dopuszczenia kapitału prywatnego. Pojawia się również coraz więcej opinii mówiących o tym, iż utworzenie [[NFZ]] było podyktowane interesem politycznym, a system kas chorych był możliwy do zreformowania<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.dziennikpolski24.pl/pl/aktualnosci/opinie/1020942-taniec-z-pacjentami.html |tytuł=Taniec z pacjentami |autor=Andrzej Kaczmarczyk |opublikowany=[[Dziennik Polski]] |data=2010}}</ref>.

System ubezpieczeń zdrowotnych oparty na publicznych i prywatnych instytucjach ubezpieczeniowych działających pod nazwą kas chorych funkcjonuje współcześnie w [[Niemcy|Niemczech]]. Po latach publicznego finansowania lecznictwa w Niemczech ponownie wprowadzono kapitał prywatny do systemu. Decyzja ta była wynikiem negatywnych zmian w strukturze społeczeństwa niemieckiego w latach 80. i 90. [[XX wiek]]uwieku. Starzejące się społeczeństwo, [[zjednoczenie Niemiec]] i migracje wewnętrzne oraz duża [[Migracja ludności|imigracja]] pracowników pracujących na czarno ze [[Europa Wschodnia|wschodniej Europy]] i [[Azja|Azji]] (głównie [[Turcy|Turków]]) doprowadziły do zapaści państwowego systemu finansowania opieki zdrowotnej.

Podobne rozwiązania jak w Niemczech zastosowano w wielu krajach [[Europa|Europy]]. Kasy chorych funkcjonują dziś między innymi w [[Austria|Austrii]], [[Holandia|Holandii]] i [[Szwajcaria|Szwajcarii]].

{{przypisyPrzypisy}}

* [http://www.muzeum.warszawa1939.pl/osoba.php?osoba_id=13 Kasy chorych w latach 1919-19331919–1933 (1946) na stronie muzeum Fundacji Warszawa1939.pl]

* [http://www.biuletyn.e-gap.pl/index.php?view=artykul&artykul=46 Kasy chorych i ich problemy w latach 1999-20031999–2003]