|
== Zmiana sytuacji Kościoła unickiego w następstwie rozbiorów ==
Przed [[I rozbiór Polski|I rozbiorem Polski]] Kościół unicki był jednym z największych związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej, z ośmioma diecezjami: kijowsko-wileńską (metropolia), łucką, lwowską, połocką, przemyską, [[Unicka diecezja chełmska|chełmską]], pińską i włodzimierską. Łącznie unici dysponowali 9452 budynkami sakralnymi<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| Radwan,tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839,| s.21</ref>.wydawca Łącznie= uniciInstytut dysponowaliEuropy 9452Środkowo-Wschodniej| budynkamimiejsce sakralnymi<ref>M.= Radwan,Lublin| Caratrok wobec= Kościoła2004| greckokatolickiegostrony w= zaborze21| rosyjskimisbn 1796-1839,= s.2183-917615-5-X}}</ref>. Ok. 60% tego stanu posiadania znalazło się po trzech rozbiorach Polski w granicach [[CarstwoImperium Rosyjskie|CarstwaCesarstwa Rosyjskiego]]{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = <ref>M.| Radwan,tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839,| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = s.23| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>.
== Rządy Katarzyny II ==
Działania wymierzone w unitów rozpoczęły się faktycznie natychmiast po objęciu obszarów zamieszkiwanych przez nich administracją carskąrosyjską. Już 2 września 1780 [[Katarzyna II]] skierowała do namiestnika białoruskiego Czernyszewa reskrypt, w którym zezwalała duchownym prawosławnym przejmować cerkwie unickie, jeśli była ku temu wola parafian<ref name="rad2425">{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| Radwan,tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839,| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = s.24-25| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>. Czernyszew oraz prawosławny biskup [[Mohylow|Mohylowa]] [[Gieorgij Konisski|Jerzy (Konisski)]] wykorzystali zezwolenie w szerszym niż dosłowny zakresie, doprowadzając do przejścia na prawosławie 112 573 osób, 35 duchownych i 95 parafii z cerkwiami<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.24<name="rad2425"/ref>. Działania te były prowadzone mimo protestów hierarchii unickiej<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.25</refname="rad2425">. Równocześnie Katarzyna II doprowadziła do mianowania biskupem koadiutorempomocniczym w[[Prawosławna Kijowiemetropolia kijowska|metropolii kijowskiej]] [[archimandryta|archimandryty słuckiego]] [[Wiktor (Sadkowski)|Wiktora (Sadkowskiego)]], który miał powtórzyć działania biskup mohylowskiego na Białorusi południowej oraz na Ukrainie<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.24<name="rad2425"/ref>. Po [[II rozbiór Polski|II rozbiorze Polski]] Wiktor (Sadkowski) został prawosławnym biskupem [[Mińsk|mińskm]]. Jednym z pierwszych jego działań było wysłanie listu pasterskiego, w którym informował, że wszyscy unici zainteresowani przejściem na prawosławie mają zgłaszać się do niego, zaś metropolitę [[Teodozjusz Rostocki|Teodozjusza Rostockiego]] jedynie powiadamiać o fakcie [[konwersja (religia)|konwersji]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| Radwan,tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839,| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = s.27| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>. Sama Katarzyna II hojnie wspierała pieniężnie działalność biskupa Wiktora i podległych mu kapłanów<ref name="rad28">{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| Radwan,tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839,| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = s.28-29| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>. W październiku 1794 hierarcha informował [[Świątobliwy Synod Rządzący]] o pozyskaniu dona rzecz prawosławia 721 parafii pounickich, w roku następnym pisał o kolejnych 1607 cerkwiach<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.28<name="rad2829"/ref>. Z kolei statystyki z 1802, sporządzone przez biskupa unickiego Lewickiego, wskazują, iż w tym momencie unici dysponowali już tylko 176 cerkwiami<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.28-29<name="rad2829"/ref>.
Działania tego typu miał powtórzyć na Białorusi Jerzy (Konisski), jednak realizację tych planów uniemożliwiła jego śmierć 13 lutego 1795<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.29</ref>. Zadanie zlecone przez carycę wykonał jego następca, biskup [[Atanazy (Wołchowski)]], wyposażony przez Święty Synod w dokładne instrukcje prowadzenia akcji antyunickiej<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.29<name="rad2829"/ref>. Prawosławni duchowni mieli objeżdżać cały obszar Białorusi, prowadząc działalność misyjną, eskortowani przez oddziały wojska, zaś osoby deklarujące chęć konwersji miały być natychmiast przyjmowane do najbliższych parafii<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.30</ref>. Biskup Atanazy donosił jednak Synodowi o niepowodzeniu tak prowadzonej akcji. Dobrowolne zmiany religii były nieliczne, w wielu wypadkach „nawracanie” łączyło się z groźbami i szykanami ze strony towarzyszących duchownym żołnierzy<ref name="rad31">{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| Radwan,tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839,| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = s.31| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>. Podobne zarzuty wysuwał pod adresem prowadzących „misję” unicki biskup piński [[Jozafat Bułhak]]. WskazywałTwierdził on, że osoby niechętne prawosławiu były zastraszane, zmuszane do odprowadzania bezprawnych świadczeń pieniężnych i rzeczowych, zaś żołnierze carscy starali się pozyskiwać klucze do cerkwi unickich podstępem<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.32<name="rad3233"/ref>. Zatrzymywano również opornych księży unickich i zamykano klasztory bazyliańskie, nierzadko przekazywaneprzekazując je natychmiast na siedziby kleruduchowieństwa prawosławnego<ref name="rad3233">{{cytuj książkę |nazwisko = Radwan| imię = M.| Radwan,tytuł = Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839,| wydawca = Instytut Europy Środkowo-Wschodniej| miejsce = Lublin| rok = 2004| strony = s.32-33| isbn = 83-917615-5-X}}</ref>. Ostatecznie do końca roku 1795 prawosławni pozyskali kosztem unitów ok. 200 cerkwi na Białorusi, wiaręwyznanie zmieniło ok. 115 tys. osób<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.31<name="rad31"/ref>. Caryca przystąpiła również do otwartej walki z [[Zakon Bazylianów Świętego Jozafata|zakonem bazylianów]], ogłaszając w 1795, iż każda wspólnota monastyczna bazyliańska, która nie zajmuje się działalnością charytatywną lub edukacyjną zostanie zamknięta<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.33<name="rad3233"/ref>.
Kosztem unitów rozbudowywana była sieć administracyjna [[Rosyjski Kościół Prawosławny|Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego]]. W 1806 ze struktur unickich w zaborze rosyjskim istniała już tylko metropolia połocka zkierowana przez biskupa [[Herakliusz LisowskiLissowski|HerakliuszemHerakliusza LisowskimLissowskiego]]. jakoW biskupem.znacznej Zmierze z przejętych placówek duszpasterskich powołana została prawosławna eparchia podolsko-bracławska<ref>M. Radwan, Carat wobec Kościoła greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-1839, s.33<name="rad3233"/ref>.
{{Przypisy}}
|
