Szał uniesień: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Dodano kategorię "Obrazy w Muzeum Narodowym w Krakowie" za pomocą HotCat |
usunięcie zbędnych pustych linii po infoboksie, WP:SK |
||
Linia 11:
| muzeum=Muzeum Narodowe w Krakowie
}}
'''''Szał uniesień''''' lub '''''Szał''''' – obraz olejny [[Władysław Podkowiński|Władysława Podkowińskiego]] z [[1894]] roku. Jest jednym z najpopularniejszych polskich obrazów, uważanym przez znawców sztuki za pierwsze znaczące dzieło nurtu [[symbolizm]]u w polskim malarstwie. Podczas pierwszej publicznej wystawy wzbudził rozgłos i kontrowersje. Zniszczony przez autora, został odnowiony po jego śmierci, obecnie jest własnością [[Muzeum Narodowe w Krakowie|Muzeum Narodowego w Krakowie]].
▲'''''Szał uniesień''''' lub '''''Szał''''' – obraz olejny [[Władysław Podkowiński|Władysława Podkowińskiego]] z [[1894]] roku. Jest jednym z najpopularniejszych polskich obrazów, uważanym przez znawców sztuki za pierwsze znaczące dzieło nurtu [[symbolizm]]u w polskim malarstwie. Podczas pierwszej publicznej wystawy wzbudził rozgłos i kontrowersje. Zniszczony przez autora, został odnowiony po jego śmierci, obecnie jest własnością [[Muzeum Narodowe w Krakowie|Muzeum Narodowego w Krakowie]].
== Opis ==
Linia 21 ⟶ 20:
== Historia obrazu ==
[[Plik:Kamieński-Podkowinski malujący Szał.jpg|thumb|''Władysław Podkowiński malujący "Szał"'', [[Antoni Kamieński]], 1895]]
=== Powstanie dzieła ===
Według relacji przyjaciela artysty [[Stefan Laurysiewicz|Stefana Laurysiewicza]] pomysł obrazu powstał już w [[1889]], podczas pobytu w [[Paryż]]u; wizja kobiety dosiadającej oszalałego konia ''pochłaniała go niezmiernie i odbierała spokój''. Szkice do obrazu opracowywał przez kilka lat. W [[1893]] obraz był już ukształtowany w ogólnych zarysach, o czym świadczy szkic olejny wykonany w technice [[impresjonizm|impresjonistycznej]]. W dalszym procesie twórczym malarz ograniczał skalę kolorystyczną, zrezygnował z impresjonistycznej maniery, nie umieścił też ostatecznie występującego w późniejszych pracach motywu lawiny kamieni spadającej ze skalistego zbocza. Płótno powstawało w [[Warszawa|Warszawie]], przez trzy miesiące na przełomie 1893-[[1894|94]] w pracowni artysty: przeszklonym [[belweder (architektura)|belwederze]] [[Pałac Kossakowskich|pałacu Kossakowskich]]<ref name="AGRA ART">[http://www.agraart.pl/cgi-bin/obiekt.cgi?nr=274&act=1 Dom Aukcyjny AGRA ART
=== Pierwsza wystawa ===
Linia 31:
Rankiem [[24 kwietnia]] [[1894]] (37 dzień wystawy), tuż przed planowanym zakończeniem ekspozycji dzieło zostało pocięte nożem przez autora. O powodach tej decyzji malarz wypowiadał się niejasno i mgliście. Według relacji [[Aleksander Świętochowski|Aleksandra Świętochowskiego]] artysta uznał, że dotrzymawszy obowiązku wobec publiczności w dniach, w którym obraz miał być zdjęty, zamiast po prostu go schować wolał ''skonstatować zawód doznany, zawód całkiem indywidualny''. [[Wiktor Gomulicki]] zapisał jego zwierzenia, według których zniszczenie obrazu było ''chwilą piekielną'': rozdzierane płótno kojarzyło mu się z krzykiem, a widok rusztowania z kośćmi. Żalił się też w słowach: ''...zrobiłem ofiarę z rzeczy, która w danej chwili była mi najdroższa. I gdybym przynajmniej był pewien, że ofiara ma nie będzie daremna, że postępek zostanie zrozumiany i doceniony''.
Do decyzji artysty mogły się przyczynić plotki krążące o rzekomo sportretowanej w obrazie kobiecie z towarzystwa, którą artysta miał darzyć nieodwzajemnionym uczuciem. Zniszczenie obrazu i przedwczesna śmierć Podkowińskiego podsyciły te spekulacje, dodając do legendy także [[samobójstwo]]. Przesłanką świadcząca za tą hipotezą są ślady cięć na płótnie wskazujące, że to postać kobiety była celem ataku. Obiektem uczuć artysty mogła być Ewa Kotarbińska, którą poznał podczas letniego pobytu w pałacu Wincentyny Karskiej w [[Chrzęsne]]m pod Warszawą<ref>[http://www.interklasa.pl/portal/dokumenty/r127/strony/ludzie.htm Sławni ludzie związani z powiatem wołomińskim]</ref><ref name="SOLTYSIK">[http://www.adwokatura.pl/aktualne___12092004_P9112004_procesy.htm Procesy artystyczne
=== Po śmierci twórcy ===
Linia 41:
[[Plik:Europa auf dem Stier.jpg|thumb|[[Europa (córka Agenora)|Europa]] niesiona przez [[Zeus]]a pod postacią byka]]
W obrazie dopatrywano się nawiązania do [[Europa (córka Agenora)|mitu o Europie]]. W [[alegoria|alegorycznej]] warstwie przekazu interpretatorzy uznawali, że kobieta niesiona przez demonicznego rumaka jest porwana przez namiętność erotyczną, zaś obraz symbolizuje niszczycielską siłę instynktów. Recenzent ''Kraju'' pisał:
: ''Jest to szał upojenia zmysłowego, ale odmienny zgoła od szałów klasycznych, średniowiecznych i filozoficzno-rozpustnych (...) Nie jest to nawet szał romantyczny (...) graniczy bezpośrednio ze znanym z psychiatrii szałem niszczycielskim
Obecnie przyjmuje się obraz jako dzieło prekursorskie dla nurtu [[symbolizm]]u w malarstwie polskim. Współcześni Podkowińskiemu twórcy młodego pokolenia widzieli w nim manifest nowej sztuki, buntującej się przeciwko zastanym kanonom. Ówcześni krytycy podkreślając wyjątkowość dzieła, wzbraniali się jednak przed zakwalifikowaniem go do jakiegoś nurtu: Stefan Laurysiewicz napisał:
Linia 49:
== Inspiracje i nawiązania ==
''Szał uniesień'' jest często reprodukowany, powstają też jego repliki w wykonaniu współczesnych artystów<ref>[http://www.rzasa.org/adam/alte/indexe.html Repliki dawnych mistrzów], Adam Antoni Rząsa</ref>. W [[1899]] wielką popularność zdobyła się sztuka [[Jan August Kisielewski|Jana Augusta Kisielewskiego]] pod tytułem ''W sieci'', której główną bohaterką jest studentka malarstwa zauroczona wystawą ''Szału''<ref name="SOLTYSIK"/>. [[Jacek Kaczmarski]] w piosence "Epitafium dla [[Włodzimierz Wysocki|Włodzimierza Wysockiego]]" nawiązywał do obrazu Podkowińskiego:<ref>[http://www.kaczmarski.art.pl/tworczosc/wiersze_alfabetycznie/kaczmarskiego/e/epitafium_wysocki.php Epitafium dla Włodzimierza Wysockiego], Jacek Kaczmarski, 1980</ref>
: ''Tu do mnie! Tu do mnie!
: ''Ruda chwyta mnie dziewczyna swymi dłońmi
: ''I do końskiej grzywy wiąże
: ''Szarpię grzywę
: ''Ona
: ''Szepce mi...<br />
Do motywu nagiej kobiety na koniu jako symbolu erotyzmu nawiązali twórcy filmu ''[[Widziadło]]'' z [[1983]]. Na [[Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej w Opolu|festiwalu polskiej piosenki w Opolu]] w [[1994]] podczas kabaretonu [[Jacek Wójcicki]] wykonał ''Pieśń konia według "Szału uniesień" Podkowińskiego w stulecie powstania obrazu'' (tekst: [[Leszek Wójtowicz]], muzyka: [[Ewa Kornecka]]), w której koń z obrazu Podkowińskiego uskarża się na swój los i grozi artyście<ref name="KIR13">[http://www.konieirumaki.pl/artyk.php?grupa=konwkulturze&nr_kir=13 "Szał uniesień"
: ''Pędzę więc dalej, pędzę na oślep,
: ''Ale uważaj, nędzny malarzu,
: ''Że jak się wścieknę, to babę strącę,
: ''A wtedy zniknę z tego obrazu!<br />
W [[2007]] na okładce miesięcznika [[Machina (czasopismo)|Machina]] znalazła się fotografia piosenkarki [[Tatiana Okupnik|Tatiany Okupnik]] przypominająca scenę z obrazu<ref>[http://www.netpress.pl/media_point_group/machina/12_2007_i1483.xml Machina, marzec 2007]</ref>. Według doniesień prasowych, piosenkarka nie pozowała do zdjęcia nago, lecz w kostiumie kąpielowym, który został usunięty komputerowo<ref>[http://muzyka.interia.pl/wiadomosc_dnia/news/tatiana-okupnik-nago-na-koniu,878674 Tatiana Okupnik nago na koniu], INTERIA.PL/Super Express</ref>.
Popularność obrazu wykorzystana została także w reklamie<ref>[http://www.epr.pl/informacjedwa.php?cat=&id=6837&com=36&itemcat=2 Zebry na budynkach Warszawy i Gdańska], Witold Sokołowski, e-PR, 10 kwietnia 2007</ref>.
{{Przypisy}}
Linia 72 ⟶ 71:
{{wikiquote|Szał uniesień}}
* Irena Kossowska, ''Podkowiński'', wyd. Edipresse Polska, 2006, ISBN 83-7477-068-6
* [[Jerzy Madeyski]], ''[http://www.zwoje-scrolls.com/zwoje40/text10p.htm Władysław Podkowiński
* [[Maria Poprzęcka]], ''Akt Polski'', wyd. Edipresse Polska, 2006, ISBN 83-7477-066-X
| |||