Ferdousi: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne |
m drobne redakcyjne |
||
Linia 6:
Poza jego "kunją" Abol Kasem i literackim pseudonimem ("tachallos") Ferdousi nie wiemy nic pewnego o jego imieniu i tożsamości jego rodziny. W różnych źródłach jego imię jest podawane jako Mansur, Hasan, lub Ali. Spośród rozmaitych stwierdzeń tego rodzaju za najbardziej wiarygodne należy uznać to poczynione przez [[Fath-e Ali Bondari|Fath-e Alego Bondariego]], który przełożył ''Szahname'' na [[język arabski|arabski]] w latach 1223 - 1226. Według niego Ferdousi nazywał się "al-Amir al-Hakim Abol Kasem Mansur-e al-Hasan al-Ferdousi at-Tusi". Nie wiemy czemu poeta przyjął pseudonim Ferdousi ("[człowiek] z Raju"). Według jednej z późniejszych legend miał mu go nadać [[Mahmud z Ghazny]] (998 - 1030), zachwycony jego poezją. Według [[Nizami Aruzi|Nizamiego Aruziego]] (XI–XII w.) Ferdousi miał się urodzić w wiosce Baż, w dystrykcie Tabaran w pobliżu [[Tus]]u. Wszystkie źródła zgadzają się co do jego pochodzenia z Tusu (dzis. [[Meszhed]]). Wzmianki w ''Szahname'' pozwalają stwierdzić, że Ferdousi urodził się w roku 940. Pochodził z zamożnej rodziny miejscowych [[dehkan]]ów i był [[szyizm|szyitą]], chociaż nie jest jasne do którego z odłamów szyizmu należał<ref name="Iranica">{{cytuj stronę| url = http://www.iranica.com/articles/ferdowsi-i | tytuł = FERDOWSI, ABU'L-QĀSEM i. Life | data dostępu = 14 sierpnia 2011 | autor = Djalal Khaleghi-Motlagh | opublikowany = Encyclopaedia Iranica| język = en}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Składanek | imię=Bogdan | tytuł= Historia Persji. T. 2, Od najazdu Arabów do końca XV wieku | data=2003 | wydawca=Dialog | miejsce=Warszawa | isbn=83-88938-32-0 |strony=165}}</ref>.
W roku 970 Ferdousiemu urodził się syn, więc musiał się ożenić jakiś czas wcześniej. Żadne informacje o jego żonie jednak do nas nie dotarły. Według własnych słów Ferdousiego rozpoczął on pracę nad ''Szahname'' po śmierci [[Daghighi]]ego, zamierzając kontynuować pozostawione przez niego dzieło. Musiało to być zatem w roku 976/977. Z pewnością Ferdousi pisał poezję już wcześniej i zachowało się wiele przypisywanych mu wierszy [[Liryka|lirycznych]], ale ich autentyczność jest wątpliwa. Przy swojej pracy poeta wykorzystywał kopię napisanej [[proza|prozą]] ''Szahname'' sporządzonej pod nadzorem [[Mohammad-e Abd ar-Razzagh|Mohammad-e Abd ar-Razzagha]] (zm. 961), [[Samanidzi|samanidzkiego]] namiestnika Tusu. Syn Mohammada, Mansur, wspierał Ferdousiego finansowo w jego przedsięwzięciu, dopóki w roku 987 nie został aresztowany i skazany na śmierć. Mimo starań Ferdousi nie znalazł żadnego kolejnego patrona i stopniowo popadał w coraz większą biedę. W roku 994 udało mu się ukończyć pierwszą wersję ''Szahname'', niemniej kontynuował swoją pracę nad ostateczną wersja eposu. W roku 1004, w trakcie zawartego w ''Szahname'' [[panegiryk]]u na cześć Mahmuda z Ghazny, prosi on [[wezyr]]a [[Fazl-e Ahmad Esfarajeni|Fazl-e Ahmada Esfarajeniego]] (zm. 1014) o wstawienie się za nim przed [[sułtan]]em. W roku 1006 zmarł syn Ferdousiego, któremu ten poświęcił zawartą w ''Szahname'' elegię. W napisanym w tym samym roku fragmencie Ferdousi skarży się, że wskutek kalumni rywali Mahmud nie zwrócił uwagi na ''Szahname'' i prosi młodszego brata Mahmuda, Nasra, o wstawienie się za nim. W tym okresie dzieło Ferdousiego zaczyna być kopiowane na użytek warstw wyższych i recytowane przez zawodowych recytatorów, ale on sam nie czerpie z tego żadnych korzyści finansowych. Ostatecznie ''Szahname'' została ukończona 8 marca 1010 roku<ref name="Iranica"/>.
Nasze informacje o życiu poety po roku 1010 ograniczają się w zasadzie do tego co przekazał Nizami Aruzi. Według niego po skończeniu ''Szahname'' Ferdousi udał się do Ghazny (dzis. [[Ghazni]]), gdzie dzięki pomocy wezyra [[Ahmad-e Hasan Mejmandi|Ahmada-e Hasana Mejmandiego]] (zm. 1032) udało mu się przedstawić swoje dzieło Mahmudowi. Nie zostało ono jednak pozytywnie przyjęte przez sułtana z powodu religijnej orientacji Ferdousiego oraz kalumnii innych poetów. W rezultacie zamiast pierwotnie obiecanego jednego [[dinar]]a za każdy wers Ferdousi otrzymał jedynie jeden [[dirhem|dirham]]. Znieważony porównaniem pomiędzy tym wynagrodzeniem a łaskami jakie spotykały dworskich panegirystów Ferdousi udał się do łaźni, by następnie wypić piwo i podzielić całą sumę otrzymaną od Mahmuda pomiędzy łaziebnego i sprzedawcę piwa. Bojąc się zemsty sułtana Ferdousi opuścił Ghaznę jeszcze w nocy i ukrywał się przez pół roku w [[Herat (miasto)|Heracie]] by następnie znaleźć schronienie w [[Tabarystan]]ie przy Espahbadzie Szahrijarze z miejscowej dynastii [[Bawandydzi|Bawandydów]]. Późniejsze tradycje na temat podróży poety do [[Bagdad]]u i [[Isfahan (miasto)|Isfahanu]] należy uznać za całkowicie legendarne. Będąc w Tabarystanie Ferdousi miał ułożyć mającą 100 linijek satyrę na Mahmuda, którą jednak władca Tabarystanu kupił od niego za sto tysięcy dirhamów i zniszczył, tak że przetrwało tylko sześć przekazanych ustnie linijek, które Nizami Aruzi zapisał. Mahmud miał żałować swojego zachowania wobec poety i za rekomendacją Mejmandiego wysłać dla Ferdousiego wielbłądy z ładunkiem indygo wartości dwudziestu tysięcy dinarów, ale kiedy dotarły one do Tusu przez bramę Rudbar ciało Ferdousiego było wyprowadzane z miasta przez bramę Razan. Odmówiono mu pochówku na muzułmańskim cmentarzu jako szyicie i ostatecznie musiał być pochowany w swoim sadzie. Pozostała po Ferdousim córka odmówiła przyjęcia przeznaczonej dla jej ojca zapłaty i Mahmud zdecydował by zbudować za te pieniądze [[karawanseraj]]. Według [[Daulatszah Samarkandi|Daulatszaha]] (zm. 1494) Ferdousi zmarł w roku 1020, zaś [[Hamdallah Mostaufi Kazwini|Hamdallaha Mostaufiego]] (XIV w.) i [[Fasih Chafi|Fasiha Chafiego]] (zm. 1442) w roku 1025<ref name="Iranica"/><ref name="Islam919">{{Cytuj książkę | autor r=Cl. Huart | rozdział=al-Fīrdawsī | nazwisko=Lewis | imię=B. | nazwisko2=Pellat | imię2=Ch. | nazwisko3=Shacht | imię3=J.| autor link= | inni= | tytuł=The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume II | data=1991 | wydawca=E.J. Brill | miejsce=Leiden | isbn=90-04-07026-5 | strony=919}}</ref>.
| |||