Klasyfikacja biologiczna: Różnice pomiędzy wersjami

'''Klasyfikacja biologiczna''' – szeregowanie [[organizm]]ów w uporządkowany sposób według zasad [[Systematyka organizmów|systematyki biologicznej]]. Wynikiem tego procesu jest hierarchiczny układ systematyczny prezentujący aktualny w danym okresie stan wiedzy o podobieństwie i pochodzeniu organizmów. W zależności od przyjętej metody badawczej może to być hierarchiczny układ oparty ona [[kategoria systematyczna|kategoriekategoriach systematycznesystematycznych]] lub [[drzewo filogenetyczne|drzewie filogenetycznym]], może obejmować wszystkie znane nauce organizmy lub ich określoną grupę. Dziedziną [[biologia|biologii]], która zajmuje się klasyfikowaniem organizmów, jest [[systematyka organizmów]], a reguły klasyfikacji i nazewnictwa systematycznego określa jej poddyscyplina – [[taksonomia]].

Klasyfikowanie obiektów jest niezbędne wówczas, gdy mamy do czynienia z większą ich liczbą. Taki zbiór wymaga skatalogowania, w przeciwnym wypadku trudno byłoby się nim posługiwać. Ten sam zbiór można klasyfikować na różne sposoby, na podstawie różnych '''kryteriów'''. Klasyfikacja oparta na kryteriach takich jak podobieństwo morfologiczne lub siedliskowe ma charakter '''sztuczny'''. Przykładem podziału sztucznego jest podział zwierząt na ''lądowe'' i ''wodne'', gdyż podział ten nie odnosi się wprost do konkretnych i istotnych cech klasyfikowanych organizmów. Przykładem podziału sztucznego, ale niezwykle pożytecznego z punktu widzenia metodyki nauczania biologii, jest podział zwierząt na [[kręgowce]] i [[bezkręgowce]]. Druga z wymienionych grup (bezkręgowce) jest jednostką sztuczną, a zaliczane do niej zwierzęta łączy tylko jedna, negatywna cecha diagnostyczna, a mianowicie brak [[kręgosłup]]a. Klasyfikacja, która jest oparta na istotnych i typowych cechach organizmów, ma charakter '''naturalny'''. PrzykłademPrzykładami podziału naturalnego jestsą podział roślin na ''okrytozalążkowe'' i ''nagozalążkowe'' oraz podział ryb na ''skrzelodyszne'' oraz ''dwudyszne''.

Wraz z rozwojem [[biologia molekularna|biologii molekularnej]] hierarchiczne systemy klasyfikacyjne zyskały konkurencję w postaci coraz dokładniej odzwierciedlających [[Filogeneza|filogenezę]] naturalnych klasyfikacji organizmów opartych na [[taksonomia filogenetyczna|taksonomii filogenetycznej]]. Przykładem takiej klasyfikacji odnoszącej się do roślin [[okrytonasienne|okrytonasiennych]] jest [[system APG]]. W tradycyjnych systemach klasyfikacyjnych stosujących system [[Kategoria systematyczna|kategorii biologicznych]] nie sposób zmieścić coraz bardziej dokładnego, ale też coraz bardziej złożonego obrazu [[drzewo filogenetyczne|drzewa życia]]. W sytuacji, gdy liczba kategorii systematycznych jest skończona, nie można stworzyć systemu, w którym każdy takson byłby [[takson monofiletyczny|monofiletyczny]]. Z drugiej strony złożoność [[taksonomia filogenetyczna|taksonomii filogenetycznej]] powoduje, że trudno sobie wciąż jeszcze wyobrazić stosowanie innych niż tradycyjne systemy hierarchiczne do celów choćby dydaktycznych.

Dana grupa organizmów ([[takson]]) jest '''[[Takson monofiletyczny|monofiletyczna]]''', jeśli wywodzi się od jednego wspólnego przodka i obejmuje wszystkich jego potomków. Monofiletyczną grupą są [[ssaki]]. Jeśli jednak jakaś grupa obejmuje dwa "konary"„konary” drzewa (lub więcej), to jest ona '''[[Takson polifiletyczny|polifiletyczna]]'''. Polifiletyczną grupą są np. wszystkie organizmy cudzożywne. Z kolei mianem '''[[Takson parafiletyczny|parafiletycznej]]''' określa się grupę skupiającą organizmy pochodzące od jednego przodka, ale nie obejmującą wszystkich potomków. Przykładem takiej grupy są [[dwuliścienne]]. Poprawnego obrazu pokrewieństwa organizmów można się spodziewać jedynie w '''grupach monofiletycznych'''.

Obecnie za tradycyjny można uznać podział na '''pięć królestw''': [[Prokarioty|prokarionty]], [[protisty]], [[rośliny]], [[grzyby]] i [[zwierzęta]]. Podstawy takiego podziału zaproponowano już w XIX wieku ([[Richard Owen]], [[Ernst Haeckel]]) przez wydzielenie królestwa odrębnego od roślin i zwierząt<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko =Scamardella |imię =Joseph M. |tytuł =Not plants or animals: a brief history of the origin of Kingdoms Protozoa, Protista and Protoctista |czasopismo = International Microbiology|wolumin =2|strony = 207–216|data =1999 |wydawca =Springer-Verlag Ibérica |url = http://www.im.microbios.org/08december99/03%20Scamardella.pdf}}</ref>, ale system wykraczający poza podział na dwa królestwa upowszechnił się dopiero w drugiej połowie XX w., jako bardziej zbliżony do prawdy niż podział [[Karol Linneusz|Linneusza]]. Nie jest on jednak wolny od wad, ponieważ królestwo bakterii obejmuje [[Eubakterie|bakterie właściwe]] i [[Archeony|archebakterie]], które są ze sobą spokrewnione w sposób bardzo nieznaczny. Jest to grupa parafiletyczna, pochodząca od wspólnego przodka, ale nie stanowiąca odrębnej gałęzi drzewa. Istnieją też dane pozwalające sądzić, że archebakterie są bliżej spokrewnione z innymi organizmami niż z bakteriami właściwymi. Parafiletyczne są też protisty, które pochodzą od jednego wspólnego przodka, ale będącego też przodkiem roślin, zwierząt i grzybów.

Z powodu tych wad upowszechnia się podział na '''trzy domeny''': [[archeony]], [[bakterie]] i [[Eukarionty|jądrowce]]. Jądrowce (eukarionty) prowizorycznie dzielono na 4 królestwa: [[protisty]], [[rośliny]], [[grzyby]] i [[zwierzęta]], a później na 6 [[supergrupa (biologia)|supergrup]]: [[Opisthokonta]], [[Amoebozoa]], [[Excavata]], [[Rhizaria]], [[Rośliny|Archaeplastida]] i [[Chromalveolata]]. Te grupy są według aktualnej wiedzy monofiletyczne.

Najbardziej tradycyjny podział organizmów, wywodzący się jeszcze od [[Arystoteles]]a i [[Teofrast z Eresos|Teofrasta]]a, a utrwalony przez [[Karol Linneusz|Linneusza]] to podział na dwa królestwa: [[zwierzęta]] i [[rośliny]]. Był on uznawany za obowiązujący jeszcze w pierwszej połowie [[XX wiek]]u, a jego pozostałości widać wciąż w podziałach nauk biologicznych ([[botanika]] i [[zoologia]], [[taksonomia roślin]] i [[taksonomia zwierząt]] itp.).

Cesarstwo: [[JądrowceEukarionty|Eucaryota]]

* [[Protisty zwierzęcePierwotniaki|Protozoa]] (jednokomórkowe eukarionty nie zaliczone do innych królestw)

Nie jest to jednak zaszeregowanie raz na zawsze ustalone – często dokonuje się [[rewizja taksonomiczna|rewizji taksonomicznych]] zmieniając rangę i wzajemne relacje taksonów zgodnie ze zmieniającym się stanem wiedzy na temat poszczególnych grup organizmów (a w szczególności na temat ich pokrewieństw). Często jednocześnie egzystuje kilka alternatywnych "systemów"„systemów” na danym poziomie, każdy uznawany przez inną grupę [[taksonom]]ów. Widać to nawet na najwyższym poziomie, gdzie współistnieją przynajmniej trzy różne podziały całego świata żywego.

Klasyfikacja biologiczna ma strukturę [[hierarchia|hierarchiczną]], z dość stabilnym "dołem"„dołem”, za to różnymi koncepcjami tego jak wygląda "szczyt"„szczyt”.

Dawniejsze historyczne systemy stawiały tam dwa "królestwa"„królestwa” – roślin i zwierząt, nie przystaje to jednak do stanu dzisiejszej wiedzy naukowej na temat rzeczywistych zależności między organizmami.

Współcześnie najpopularniejszy system, to zgodny z wiedzą genetyczną podział na trzy [[domena (biologia)|"domeny"„domeny”]] – [[bakterie]], [[Archeony|archeany]] i [[JądrowceEukarionty|eukarioty]], przy czym w tej ostatniej wydziela się [[królestwo (biologia)|królestwa]] [[rośliny|roślin]], [[grzyby|grzybów]] i [[zwierzęta|zwierząt]], oraz [[protisty|protistów – pierwotniaków]].

Wciąż popularny też jest starszy system "pięciu„pięciu królestw"królestw” dzielący świat żywy na [[bakterie]], [[protisty]], [[rośliny]], [[grzyby]] i [[zwierzęta]], przy czym tylko trzy ostatnie uznaje się za [[klasyfikacja naturalna organizmów|monofiletyczne]], pozostałe są parafiletyczne, a więc grupujące organizmy niekoniecznie blisko spokrewnione, choć pochodzące od jednego wspólnego przodka. Np. królestwo bakterii obejmuje tu dwie bardzo stare [[linia ewolucyjna|linie ewolucyjne]], które – choć pozornie bardzo podobne – są od siebie odleglejsze niż np. człowiek i pieczarka ([[ssaki]] i [[podstawczaki]]).

W rzeczywistości wiele linii [[filogeneza|filogenetycznych]], szczególnie prostych organizmów ma wciąż nieustaloną przynależność i ich "przydział"„przydział” bywa arbitralną decyzją twórcy tej czy innej danej publikacji, lub konserwatywnym powieleniem dawnych, nietrafnych decyzji.

| bgcolor="lightgrey" rowspan="2" | [[ProkariotyProkarionty|Prokaryota]]

| bgcolor="#e0d0b0" rowspan="4" | [[JądrowceEukarionty|Eukaryota]]

| bgcolor="#e0d0b0" rowspan="4" | [[JądrowceEukarionty|Eucarya]]