Michał Waleczny: Różnice pomiędzy wersjami

'''Michał Waleczny''' ([[język rumuński|rum.]] ''Mihai Viteazul''; ur. [[1557]], zm. [[9 sierpnia]] [[1601]] w [[Turda|Turdzie]]) – [[hospodar]] [[Wołoszczyzna|Wołoszczyzny]] w latach [[1593]]-[[1600]], hospodar [[historia Mołdawii|Mołdawii]] w roku [[1600]], [[książę]] [[Siedmiogród|Siedmiogrodu]] w latach [[1599]]-[[1600]]. Jedna z najznaczniejszych postaci w historii [[Rumunia|Rumunii]], symbol oporu przeciwko [[Imperium Osmańskie|Turkom]] oraz jedności Rumunii (jako pierwszy władca, który zjednoczył pod swoim berłem trzy główne części dzisiejszej Rumunii).

 

Pochodzenie Michała Walecznego jest niepewne - najprawdopodobniej nie pochodził z panującej dotąd wołoskiej dynastii [[Basarabowie|Basarabów]], choć według niektórych badaczy mógł być nieślubnym synem hospodara [[Patrascu Dobry|Patrascu Dobrego]]. Blisko związany z rodem Buzescu, piastował ważne stanowiska przy dworze hospodarskim w końcu [[XVI w.]] Związany z opozycją wobec [[Aleksander Zły|Aleksandra Złego]] zbiegł do [[Stambuł]]u, gdzie w [[1593]] zdołał uzyskać (zapewne po prostu kupić) sułtańską nominację na tron hospodarski.

 

Mimo, iż tron zawdzięczał Turkom, już wkrótce obrócił się przeciwko nim. Zawarłszy sojusz z [[historia Mołdawii|Mołdawią]] oraz otrzymawszy poparcie [[Habsburgowie|Habsburgów]] wypędził w [[1594]] Turków ze swojego księstwa i rozpoczął wojnę z sułtanem. Mimo kolejnych sukcesów militarnych (także na południowym brzegu [[Dunaj]]u) sytuacja Michała w [[1595]] stała się trudna - wbrew jego stanowisku jego posłowie zawarli układ z [[Zygmunt Batory|Zygmuntem Batorym]] oddając Wołoszczyznę w [[lenno]] [[Siedmiogród|Siedmiogrodowi]], a Turcy podjęli kontruderzenie. Mimo zwycięstwa w bitwie pod Călugăreni w sierpniu 1595, Michał musiał uciec w góry, a główne miasta księstwa dostały się w ręce tureckie. Dopiero zimą, korzystając z pomocy siedmiogrodzkiej oraz najemników włoskich Michał wyparł Turków z Wołoszczyzny, zdobywając między innymi [[Giurgiu]] i [[Braiła|Braiłę]]. Mimo zerwania sojuszu z Mołdawią (w której toczyły się walki o tron), zdołał powstrzymać kolejną wyprawę turecką w [[1596]], po czym został zatwierdzony jako hospodar przez sułtana.

 

Po tym sukcesie Michał podjął działania na rzecz uporządkowania sytuacji wewnętrznej w swoim państwie, a także zdobycia solidnego oparcia zagranicznego wobec Turcji. W [[1598]] zawarł sojusz z Austrią, który jeszcze wzmocnił jego pozycję wobec Turcji (choć nadal płacił na jej rzecz haracz), co więcej - w tym samym roku najechał południowy brzeg Dunaju odnosząc kilka zwycięstw, dzięki czemu podpisany został pokój z Turcją.

 

Te sukcesy, umacniające pozycję Michała na arenie międzynarodowej, powodowały jednak podsycanie przez Stambuł wewnętrznej opozycji bojarskiej, która kilkakrotnie w tym czasie próbowała zorganizować spiski w celu obalenia hospodara. Zagrożenie pojawiło się także od północy - książę Siedmiogrodu [[Andrzej Batory]] zamierzał wprowadzić na tron wołoski życzliwego [[Polska|Polsce]] [[Szymon Mohyła|Szymona Mohyłę]]. Michał zareagował na to uderzeniem na Siedmiogród, w październiku [[1599]] pokonał Andrzeja Batorego w bitwie pod Şelimbăr - Andrzej zginął, a Michał objął rządy w Siedmiogrodzie (zastępstwo na Wołoszczyźnie powierzając swemu synowi [[Mikołaj Patrascu|Mikołajowi Patrascu]]).

 

[[Plik:Mihai 1600.png|thumb|right|300 px|Zasięg panowania Michała Walecznego w 1600]]To zwycięstwo postawiło w trudnym położeniu Mołdawię pozostającą pod rządami rodu [[Mohyłowie|Mohyłów]], blisko związanego z Polską. Próby Michała uzyskania polskiego poparcia do zajęcia tronu mołdawskiego spełzły na niczym, wobec czego wiosną [[1600]] uderzył na Mołdawię zbrojnie. W ciągu kilku tygodni zdobył praktycznie całą Mołdawię (oparł mu się zamek w [[Chocim]]iu) i zaczął używać tytułu hospodara mołdawskiego.

 

 

Michał udał się do [[Wiedeń|Wiednia]] by próbować odzyskać poparcie [[Habsburgowie|Habsburgów]] i wkrótce rzeczywiście otrzymał kolejną szansę. Gdy w lutym [[1601]] wybuchło powstanie antyhabsburskie w Siedmiogrodzie, Wiedeń wsparł starania Michała. Ten zaczął odzyskiwać wpływy w Wołoszczyźnie, a w sierpniu pokonał powstańców w Siedmiogrodzie pod Gorăslău. W interesie Habsburgów nie leżało jednak ponowne wzmocnienie Michała - wykorzystawszy go do stłumienia powstania i osłabienia propolskiego Szymona Mohyły na Wołoszczyźnie, zdecydowali pozbyć się Michała - został zamordowany [[9 sierpnia]] w obozie wojskowym pod [[Turda|Turdą]] pod pretekstem zdrady na rzecz Turcji.

 

== Bibliografia ==

{{bibliografia start}}