Wikipedia

Asyryjskie zaćmienie słońca: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
poprawki do tekstu
rezultaty badań prof. Hungera i odnośnik do jego artykułu
Linia 1:
'''Asyryjskie zaćmienie słońca''' (nazywane także zaćmieniem Bur-Sagale) - [[zaćmienie słońca]], do którego według wzmianki w asyryjskich listach urzędników [[limmu]] dojść miało za eponimatu Bur-Sagale, gubernatora prowincji Guzana, w miesiącu ''Simānusimānu'' (maj-czerwiec), w 9 roku panowania asyryjskiego króla [[Aszur-dan III|Aszur-dana III]] (763 r. p.n.e.). Wspomniany fragment brzmi następująco:
 
"za eponimatu Bur-Sagale, (gubernatora) prowincji Guzana. (miała miejsce) rebelia w mieście [[Aszur (miasto)|Aszur]], (a) w miesiącu ''Simānusimānu'' słońce było zaćmione (dosł. słońce[[Utu|Szamasz]] zaćmienia dokonałodokonał)" ([[język akadyjski|akad]]. ''ina limme Bur-Sagalē ša Guzâna sīhu ina Aššur ina Simānisimāni<ref>nazwa trzeciego miesiąca w kalendarzu asyryjsko-babilońskim (maj-czerwiec); hasło ''Simānu'', [w:] W. von Soden i in., ''Akkadisches Handwörterbuch'' M-S (1972), s. 1044; patrz też [[Kalendarz babiloński]]</ref> Šamaš attalâ<ref>zaćmienie (słońca lub księżyca); hasło ''attalû'', [w:] ''The Assyrian Dictionary'' A/2, The Oriental Institute, Chicago 1968, s. 505-509.</ref> ištakan'')<ref>tekst źródłowy i jego tłumaczenie za: A.Ungnad, ''Eponymen'', [w:] ''RLA'' 2 (1938), s. 430, 432, 447; hasło ''attalû'', [w:] ''The Assyrian Dictionary'' A/2, The Oriental Institute, Chicago 1968, s. 505</ref>
 
W [[kalendarz lunarny|kalendarzu lunarnym]] używanym przez [[Babilończycy|Babilończyków]] (także [[Asyria|Asyryjczyków]], [[Izraelici|Izraelitów]] czy [[Persowie|Persów]]) początek miesięcy wyznaczano na podstawie obserwacji o zachodzie słońca, kiedy tuż nad zachodnim horyzontem dostrzegalny był cienki sierp księżyca (dzień lub dwa po [[nów|nowiu]]). Jako że [[zaćmienie Słońca|zaćmienia słońca]] mają miejsce tylko w dniu nowiu wypadały one w ostatnim lub przedostatnim dniu danego miesiąca w [[kalendarz lunarny|kalendarzu lunarnym]]. Oznacza to, że jeżeli omawiane zjawisko było [[zaćmienie Słońca|zaćmieniem słońca]] to wydarzyło się ono przy końcu miesiąca ''Simānu''.
 
== Interpretacja tradycyjna ==
Po raz pierwszy powyższą wzmiankę zinterpretowano jako opis [[zaćmienie Słońca|zaćmienia słońca]] już w XIX wieku. Uczeni stwierdzili także, iż chodzi tu zapewne o całkowite zaćmienie, skoro zostało ono odnotowane jako unikalne zdarzenie w kronikach asyryjskich listach eponimów. [[Henry Rawlinson]] w 1867 roku na łamach ''Athenaeum'' ogłosił, iż zaćmienie to miało miejsce 15 czerwca 763 roku przed Chrystusem <ref>Rawlinson, Henry Creswicke, "The Assyrian Canon Verified by the Record of a Solar Eclipse, B.C. 763", ''The Athenaeum: Journal of Literature, Science and the Fine Arts'', nr 2064, 660-661 [18 May 1867].</ref>. Data ta została powszechnie zaakceptowana stając się podwaliną datowania królów asyryjskich, babilońskich, izraelskich a nawet egipskich w okresie od X do VII wieku przed Chrystusem a także władców z końca II tysiąclecia p.n.e.
[[Plik:Assur 24 June 791 BC (PVis).png|thumb|200px|left|Zaćmienie 24-06-791 p.n.e. widziane z miasta [[Aszur (miasto)|Aszur]] (35°27'N, 43°16'E)]]▼
 
[[Plik:Assur 24 June 791 BC (EMapWin).png|thumb|200px|right|Zaćmienie 24-06-791 p.n.e., dane globalne oraz dla miasta [[Aszur (miasto)|Aszur]] (35.46°N, 43.26°E)]]▼
== Możliwe błędy interpretacji tradycyjnej (zaćmienie z 24 czerwca 791 r. p.n.e.) ==
== Zaćmienie z 24 czerwca 791 r. p.n.e. ==
▲[[Plik:Assur 24 June 791 BC (PVis).png|thumb|200px|left|Zaćmienie 24-06-791 p.n.e. widziane z miasta [[Aszur (miasto)|Aszur]] (35°27'N, 43°16'E)]]
Niecałe 30 lat przed niemalże całkowitym zaćmieniem z czerwca roku 763 p.n.e. mieszkańcy [[Aszur (miasto)|Aszur]] byli świadkami innego, równie niezwykłego zjawiska. Dnia 24 czerwca 791 p.n.e. miało miejsce głębokie [[zaćmienie Słońca|zaćmienie częściowe]], które rozpoczęło się tuż przed zachodem słońca. Jest to jedyny moment w ciągu całego dnia, gdy można patrzeć bezpośrednio na słońce, dlatego też omawiane zjawisko było doskonale widoczne i można je było obserwować przez około 15 minut. Zachód słońca jest zawsze chętnie podziwiany nie tylko przez [[astronom]]ów, dlatego też zaćmienie to nie mogło ujść uwagi [[Asyria|Asyryjczyków]]. Retrokalkulacje astronomiczne pokazują, iż [[Księżyc]] przesłonił wówczas 3/4 średnicy [[Słońce|Słońca]] (0.738 wg obserwacji z [[Niniwa|Niniwy]], 0.755 wg obserwacji z [[Aszur (miasto)|Aszur]], 0.805 wg obserwacji z [[Babilon]]u).
 
Niektórzy uczeni próbują łączyć zaćmienie słońca z 24 czerwca 791 p.n.e. z zaćmieniem Bur-Sagale opisanym w asyryjskich listach eponimów. Ostatnie badania prof. Hermanna Hungera z Instytutu Orientalistycznego [[Uniwersytet Wiedeński|Uniwersytetu Wiedeńskiego]], który przeanalizował inne astronomiczne zapisy znane z asyryjskich i babilońskich źródeł, wykazały jednak jednoznacznie, że identyfikacja zaćmienia Bur-Sagale z zaćmieniem z 15 czerwca 763 r. p.n.e. była poprawna<ref>Hermann Hunger, "Zur Datierung der neuassyrischen Eponymenliste," ''Altorientalische Forschungen'', Vol. 35/2 (2008), s. 323-325; [http://goto.glocalnet.net/kf4/dating.htm angielskie streszczenie artykułu]</ref>
▲[[Plik:Assur 24 June 791 BC (EMapWin).png|thumb|200px|right|Zaćmienie 24-06-791 p.n.e., dane globalne oraz dla miasta [[Aszur (miasto)|Aszur]] (35.46°N, 43.26°E)]]
 
Niektórzy badacze łączą [[zaćmienie słońca]] z 24-06-791 p.n.e. z zaćmieniem Bur-Sagale opisanym w asyryjskich listach eponimów. Brak jednakże przekonujących dowodów na poparcie tej tezy.
 
{{Przypisy}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Asyryjskie_zaćmienie_słońca”