6 Armia (II RP): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
ilustracja
m drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, drobne techniczne
Linia 2:
{{Jednostka wojskowa infobox
| nazwa = 6 Armia
| grafika = [[Grafika:Stanislaw Haller.jpg|150px]]
| opis = Jeden z dowódców armii - [[Stanisław Haller]]
| panstwo = {{Flaga|POL}} [[II Rzeczpospolita Polska]]<br />[[Grafika:Naval_Ensign_of_Ukraine_1918_January.svg|20px]] [[Ukraińska Republika Ludowa]]
| sformowanie = [[7 marca]] [[1920]]
Linia 13:
| kontynuacja =
| kontynuacja tradycji =
| pierwszy = gen. ppor. [[Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański]]
| obecny =
| ostatni = gen. por. [[Stanisław Haller]]
| dzialania = [[wojna polsko-bolszewicka]]<br />([[wyprawa kijowska (1920)|wyprawa kijowska]], [[bitwa warszawska 1920|bitwa warszawska]])
| rodzaj sił zbrojnych = [[Wojska lądowe]]
Linia 21:
| numer =
| podporzadkowanie = [[Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego (1919)|NDWP]] (1920, 1920-1921)<br />[[Front Środkowy (1920)|Front Ukraiński/gen. Rydza-Śmigłego/Południowo-Wschodni]] (1920)<br />[[Front Południowy (1920)|Front Południowy]] (1920)
| sklad = [[6 Armia (II RP)#Dowództwo i skład|patrz niżej]]
| dyslokacja =
| kolor =
}}
'''6 Armia (6 A)''' - [[związek operacyjny]] [[Wojsko Polskie II RP|Wojska Polskiego]], utworzony w trakcie [[wojna polsko-bolszewicka|wojny polsko-bolszewickiej]] rozkazem [[Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych|Wodza Naczelnego]] [[Generał (wojsko)|gen.]] [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]] z [[7 marca]] [[1920]].
[[Grafika:PBW June 1920.png|250px|thumb|Front po wyprawie kijowskiej]]
'''6 Armia (6 A)''' - [[związek operacyjny]] [[Wojsko Polskie II RP|Wojska Polskiego]], utworzony w trakcie [[wojna polsko-bolszewicka|wojny polsko-bolszewickiej]] rozkazem [[Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych|Wodza Naczelnego]] [[Generał (wojsko)|gen.]] [[Józef Piłsudski|Józefa Piłsudskiego]] z [[7 marca]] [[1920]].
 
== Geneza i zadaniaHistoria ==
W marcu 1920 roku NDWP podjęło decyzję o rozwiązaniu frontów i utworzeniu na ich miejsce armii. W przypadku '''[[Front Podolski|Frontu Podolskiego]]''' była to faktycznie tylko zmiana nazwy, gdyż jego sztab i skład nie zmieniły się. Reorganizacja wiązała się z [[wyprawa kijowska (1920)|wyprawą kijowską]], w której '''6 Armia''' miała podjąć działania na południowym odcinku frontu, razem ze sprzymierzonymi oddziałami [[Symon Petlura|Petlury]] (liczącymi ok. 1 brygady).
 
=== DziałaniaWyprawa kijowska ===
[[GrafikaPlik:PBW June 1920.png|250px|thumb|Front popolsko-bolszewicki wyprawiew kijowskiejczerwcu 1920]]
=== [[{{main|Wyprawa kijowska (1920)|Wyprawa kijowska]] ===}}
Naprzeciwko pozycji armii stała 14 Armia [[Jeronim Uborewicz|Uborewicza]], w składzie: 41, 45 i 60 DS, I SBK i III Brygada Galicyjska [[Czerwona Ukraińska Armia Galicyjska|CzUHA]], która [[24 kwietnia]] zbuntowała się i okopała się koło stacji [[Mytki]]. Sama operacja rozpoczęła się rankiem [[25 kwietnia]], lecz sama 6 Armia tylko wiązała siły wroga. Ruszyła dopiero gdy 14 A rozpoczęła odwrót związany z niepowodzeniami na zachód od [[Kijów|Kijowa]]. W tym czasie 18 DP wykorzystała lukę po buncie II Brygady Halickiej i zajęła [[Winnica (miasto)|Winnicę]], 12 DP [[Żmerynka|Żmerynkę]], a sojuszniczy Ukraińcy [[Mohylów Podolski|Mohylów]].
 
W dniach [[28 kwietnia|28]]-[[30 kwietnia]] wojska polskie podjęły kolejne natarcie. 6. armia przesunęła się na odcinek Gniewań nad [[Boh]]em-Murafa nad Murafą, oraz obsadziły dolny nurt tej rzeki po ujście do [[Dniestr]]u (gdzie znajdowały się zaprzyjaźnione wojska rumuńskie). Wówczas 14. armia skupiła się w rejonie odcinka [[Boh]]-[[Dniestr]]. Ponadto wojska radzieckie w rejonie Kijowa (12 Armia) zdecydowały o wycofaniu się z miasta, a resztki 47 i 58 DS i 17 DK, znajdujące się w [[Biała Cerkiew|Białej Cerkwi]] przekazano Uborewiczowi.
 
Na początku maja na froncie polsko-bolszewickim ponowałpanował zastój. Dopiero w nocy z [[5 maja|5]] na [[6 maja]] rozpoczęło się natarcie na [[Kijów]], zakończone [[7 maja]] wkroczeniem bez walki do miasta. Wówczas [[2 Armia (II RP)|2.]] i 6. armia zaczęły zbierać siły do uderzeń zaczepnych na południowym odcinku frontu, dokąd przybywały pierwsze oddziały [[1 Armia Konna|1 Armii Konnej]] [[Siemion Budionny|Budionnego]]. Ostatecznie jednak do końca maja trwał względny spokój, a pozycje 6 Armii przebiegały wzdłuż linii [[Jaruga]]-[[Bracław]]-[[Łypowiec (obwód winnicki)|Lipowiec]].
 
=== Obrona i odwrót ===
[[27 maja]] inicjatywę przejęła [[Armia Czerwona]], atakując polskie pozycje wokół Kijowa i okolic na południe od niego. Dokonało się to w chwili niekorzystnej dla Polaków, gdyż [[25 maja]] zreorganizowano wojska na ukraińskim teatrze działań, rozwiązując 2 Armię, jej jednostki przekazano 3. i 6. armii, które włączono w skład [[Front Środkowy (1920)|Frontu Ukraińskiego]]. To właśnie na styku tych formacji, na linii [[Łypowiec (obwód winnicki)|Lipowiec]]-[[Samhorodek]] obsadzonej 13 DP spadło uderzenie 6. dywizji Armii Konnej. Doprowadziło to do ciężkich i zażartych pięciodniowych walk, w których ostatecznie uczestniczyły: 13 DP i 1 DJ, wzmocnione kilkoma batalionami z odwodów Frontu Ukraińskiego oraz cała armia Budionnego (4, 6, 11 i 14 DK). Mimo początkowych klęsk (doszczętne wybicie [[28 maja]] dwóch batalionów) ostatecznie wojska polskie osiągnęły sukces, okupiony jednak zużyciem odwodów.
[[Grafika:Semyon Budyonny.jpg|thumb|left|150px|[[Siemion Budionny]]]]
[[5 czerwca]] Konarmia zaatakowała ponownie, tym razem zmieniając taktykę - tym razem miała dokonywać pozorowanych ataków oraz koncentrować siły w określonych punkcie. Takim był Samhorodek, będący na styku dwóch armii. W wyniku tego 1 AK dostała się na tyły polskie, zagrażając całemu Frontowi Ukraińskiemu. Mimo zagrożenia, formacja Iwaszkiewicza odniosła sukces w walce z 14 A pod [[Hajsno|Hajsnem]], odtwarzając tym samym linię frontu. Nie zmniejszyło to zagrożenia, tym samym polskie jednostki rozpoczęły odwrót. W jego wyniku 6 Armia utraciła [[Winnica (miasto)|Winnicę]] i [[Murafa|Murafę]] oraz toczyła walki pod [[Żmerynka|Żmerynką]].
 
[[5 czerwca]] Konarmia zaatakowała ponownie, tym razem zmieniając taktykę - tym razem miała dokonywać pozorowanych ataków oraz koncentrować siły w określonych punkcie. Takim był Samhorodek, będący na styku dwóch armii. W wyniku tego 1 AK dostała się na tyły polskie, zagrażając całemu Frontowi Ukraińskiemu. Mimo zagrożenia, formacja Iwaszkiewicza odniosła sukces w walce z 14 A pod [[Hajsno|Hajsnem]], odtwarzając tym samym linię frontu. Nie zmniejszyło to zagrożenia, tym samym polskie jednostki rozpoczęły odwrót. W jego wyniku 6 Armia utraciła [[Winnica (miasto)|Winnicę]] i [[Murafa|Murafę]] oraz toczyła walki pod [[Żmerynka|Żmerynką]].
Wobec niepowodzeń dowództwo polskie zdecydowało reaktywować 2 Armię, w której skład weszła wydzielona z 6 A 5 DP. Mimo sukcesów przez nią osiągniętych, Iwaszkiewicz [[20 czerwca]] utracił Żmerynki, a [[28 czerwca]] powstał wyłom między armiami, zwiększony faktem cofnięcia linii 2. armii o 50 km w stosunku do innych formacji. Jednak nowy dowódca Frontu, gen. [[Edward Rydz-Śmigły]] postanowił skorzystać z sytuacji i przy okrążyć Budionnego 2 A i przy oskrzydleniu przez [[1 Dywizja Piechoty Legionów|1 DPLeg.]] (3 A) i [[18 Dywizja Piechoty (II RP)|18 DP]], która miała uderzyć na [[Równe]] i [[30 czerwca]] doszło do walk spotkaniowych koło [[Hryców|Hrycowa]], które ostatecznie poprawiły sytuację 2 Armii. W tej sytuacji dowództwo sowieckiego [[Front Południowo-Zachodni (radziecki)|Frontu Południowo-Zachodniego]] (12 A, 14 A i 1 AK) zdecydowało o użyciu przeciwko dywizji gen. [[Franciszek Krajowski|Krajowskiego]] 45 DS wspomaganej przez brygadę kawalerii. Do starcia doszło w okolicach [[Zasław (Ukraina)|Zasław]]ia i zakończyły się zwycięstwem polskim i czasowym zdobyciem Hrycowa, który dopiero [[3 lipca]] został ostatecznie zdobyty.
 
Wobec niepowodzeń dowództwo polskie zdecydowało reaktywować 2 Armię, w której skład weszła wydzielona z 6 A 5 DP. Mimo sukcesów przez nią osiągniętych, Iwaszkiewicz [[20 czerwca]] utracił Żmerynki, a [[28 czerwca]] powstał wyłom między armiami, zwiększony faktem cofnięcia linii 2. armii o 50 km w stosunku do innych formacji. Jednak nowy dowódca Frontu, gen. por. [[Edward Rydz-Śmigły]] postanowił skorzystać z sytuacji i przy okrążyć Budionnego 2 A i przy oskrzydleniu przez [[1 Dywizja Piechoty Legionów|1 DPLeg.]] (3 A) i [[18 Dywizja Piechoty (II RP)|18 DP]], która miała uderzyć na [[Równe]] i [[30 czerwca]] doszło do walk spotkaniowych koło [[Hryców|Hrycowa]], które ostatecznie poprawiły sytuację 2 Armii. W tej sytuacji dowództwo sowieckiego [[Front Południowo-Zachodni (radziecki)|Frontu Południowo-Zachodniego]] (12 A, 14 A i 1 AK) zdecydowało o użyciu przeciwko dywizji gen. por. [[Franciszek Krajowski|Krajowskiego]] 45 DS wspomaganej przez brygadę kawalerii. Do starcia doszło w okolicach [[Zasław (Ukraina)|Zasław]]ia i zakończyły się zwycięstwem polskim i czasowym zdobyciem Hrycowa, który dopiero [[3 lipca]] został ostatecznie zdobyty.
W tym samym czasie na prawej linii wojsk Iwaszkiewicza doszło do przerwania frontu w rejonie [[Bar (miasto na Ukrainie)|Baru]] przez 60 DS i wejścia na tyły wojsk polskich przez 8 DK w [[Płoskirów|Płoskirowie]], co doprowadziło do rozpoczęcia odwrotu na [[Zbrucz]]. [[4 lipca]] 2 Armia utraciła [[Równe]], mimo to [[5 lipca]] 18 DP zdobyła Zasław i połączyła się z XX BP z 5 DP z tejże armii. Następnie [[8 lipca|8]]/[[9 lipca]] grupa gen. Krajowskiego rozpoczęła odwrót na [[Krzemieniec (miasto)|Krzemieniec]], w którym była bezskutecznie atakowana przez 11, 8 i 14 DK i 45 DS. Położenie 18. dywizji poprawiło się [[10 lipca]], gdy Budionny wezwał 14 DK w rejon Równego.
 
[[Plik:Bitwa komarowpod brodami 1920.png|right250px|260pxleft|Bitwa pod Brodami]]
Od tej pory głównym zadaniem 6 Armii była obrona Zbrucza (większość sił) i [[Ikwa|Ikwy]] (18. DP). [[12 lipca]] wojska Frontu Południowo-Zachodniego ponownie zaatakowały: 14 A na Zbrucz, a 11 DK na [[Dubno (Ukraina)|Dubno]], utracone [[13 lipca]] po kontrataku dywizji Krajowskiego. Zmusiło do Budionnego do użycia większości sił swojej armii, przez co walki pod [[Brody (Ukraina)|Brodami]] i [[Podwołoczyska]]mi trwały do [[23 lipca]] i zakończyły się odwrotem wojsk polskich na [[Tarnopol]]. Brody utracono [[27 lipca]], kiedy to na pozycje 18 DP uderzyła cała Armia Konna. Doprowadziło to do utraty łączności przez dywizję i jej faktycznego przejścia w skład 2 A.
W tym samym czasie na prawej linii wojsk Iwaszkiewicza doszło do przerwania frontu w rejonie [[Bar (miasto na Ukrainie)|Baru]] przez 60 DS i wejścia na tyły wojsk polskich przez 8 DK w [[Płoskirów|Płoskirowie]], co doprowadziło do rozpoczęcia odwrotu na [[Zbrucz]]. [[4 lipca]] 2 Armia utraciła [[Równe]], mimo to [[5 lipca]] 18 DP zdobyła Zasław i połączyła się z XX BP z 5 DP z tejże armii. Następnie [[8 lipca|8]]/[[9 lipca]] grupa gen. Krajowskiego rozpoczęła odwrót na [[Krzemieniec (miasto)|Krzemieniec]], w którym była bezskutecznie atakowana przez 11, 8 i 14 DK i 45 DS. Położenie 18. dywizji poprawiło się [[10 lipca]], gdy Budionny wezwał 14 DK w rejon Równego.
 
Od tej pory głównym zadaniem 6 Armii była obrona Zbrucza (większość sił) i [[Ikwa|Ikwy]] (18. DP). [[12 lipca]] wojska Frontu Południowo-Zachodniego ponownie zaatakowały: 14 A na Zbrucz, a 11 DK na [[Dubno (Ukraina)|Dubno]], utracone [[13 lipca]] po kontrataku dywizji Krajowskiego. Zmusiło do Budionnego do użycia większości sił swojej armii, przez co walki pod [[Brody (Ukraina)|Brodami]] i [[Podwołoczyska]]mi trwały do [[23 lipca]] i zakończyły się odwrotem wojsk polskich na [[Tarnopol]]. Brody utracono [[27 lipca]], kiedy to na pozycje 18 DP uderzyła cała Armia Konna. Doprowadziło to do utraty łączności przez dywizję i jej faktycznego przejścia w skład 2 A.
 
=== Kontrofensywa ===
W związku z nowymi dyrektywami 6 Armia miała podlegać [[Front Południowy (1920)|Frontowi Południowemu]] i swoimi siłami wiązać Konarmię, by ta nie wspomogła Tuchaczewskiego w ''pochodzie za Wisłę''. Lecz dowództwo Frontu Południowo-Zachodniego miało inne plany - formacjami Budionnego zdobyć [[Lwów]] i przerzucić je do walki z wojskami [[Piotr Wrangel|WranglemWrangla]] na [[Krym]]ie. W tym celu [[19 sierpnia]] Armia Konna ruszyła na miasto, skąd po ciężkich walkach (jak np. [[bitwa pod Zadwórzem]]) wycofała się [[20 sierpnia]] i po naleganiach Tuchaczewskiego skierowała się na Lubelszczyznę.
[[Grafika:PBW August 1920.png|250px|left|thumb|Front przed bitwą warszawską]]
 
W związku z nowymi dyrektywami 6 Armia miała podlegać [[Front Południowy (1920)|Frontowi Południowemu]] i swoimi siłami wiązać Konarmię, by ta nie wspomogła Tuchaczewskiego w ''pochodzie za Wisłę''. Lecz dowództwo Frontu Południowo-Zachodniego miało inne plany - formacjami Budionnego zdobyć [[Lwów]] i przerzucić je do walki z [[Piotr Wrangel|Wranglem]] na [[Krym]]ie. W tym celu [[19 sierpnia]] Armia Konna ruszyła na miasto, skąd po ciężkich walkach (jak np. [[bitwa pod Zadwórzem]]) wycofała się [[20 sierpnia]] i po naleganiach Tuchaczewskiego skierowała się na Lubelszczyznę.
[[26 sierpnia]] Budionny ruszył ponownie, przełamując pod [[Bełz]]em pozycje grupy gen. por. [[Stanisław Haller|Hallera]] ([[13 Kresowa Dywizja Piechoty|13 DP]] i [[2 Dywizja Jazdy|2 DJ]]) i oblegając [[Zamość]]. Wpadł tam w zasadzkę [[3 Armia (II RP)|3 Armii]] i grupy gen. Hallera. W wyniku [[bitwa pod Komarowem|bitwy pod Komarowem]] resztki Konarmii musiały ustąpić na [[Hrubieszów]], a [[6 września]], po ciężkich walkach odwrotowych przełamały front i wyszły z okrążenia. Następnie ruszyła ofensywa 3 Armii, wspomagana przez grupę gen. Halerapor. Hallera, która wzmocniona 2 DJ z [[Hrubieszów|Hrubieszowa]] parła na Łuck, zdobyty [[16 września]].
 
[[Plik:Bitwa komarow 1920.png|right|250px]]
[[26 sierpnia]] Budionny ruszył ponownie, przełamując pod [[Bełz]]em pozycje grupy gen. [[Stanisław Haller|Hallera]] ([[13 Kresowa Dywizja Piechoty|13 DP]] i [[2 Dywizja Jazdy|2 DJ]]) i oblegając [[Zamość]]. Wpadł tam w zasadzkę [[3 Armia (II RP)|3 Armii]] i grupy gen. Hallera. W wyniku [[bitwa pod Komarowem|bitwy pod Komarowem]] resztki Konarmii musiały ustąpić na [[Hrubieszów]], a [[6 września]], po ciężkich walkach odwrotowych przełamały front i wyszły z okrążenia. Następnie ruszyła ofensywa 3 Armii, wspomagana przez grupę gen. Halera, która wzmocniona 2 DJ z [[Hrubieszów|Hrubieszowa]] parła na Łuck, zdobyty [[16 września]].
[[14 września]] natarcie rozpoczęła 6 Armia, uderzając na Tarnopol i w kierunku Brodów. 14 Armia z ciężkimi startami wycofała się najpierw z Tarnopola ([[18 września]]) i [[Jampol]]u ([[21 września]], aż [[24 września]] przekroczyła Zbrucz. Także Konarmia i 12 A próbowały stawić opór nad Horyniem i później nad Słuczem oraz Uborcią, ale plany okrzyżowałpokrzyżował im Korpus Jazdy gen. Rómmla, dokonując głębokiego zagonu na [[Korosteń]]. Ofensywę zakończył rozejm, wchodzący w życie [[18 października]]. Wg zarówno jego, jak i [[traktat ryski (1921)|traktatu ryskiego]], wojska 6 Armii miały się wycofać na wschód, na linię Zbrucza, przez Wołyń do Polesia. Jednak dowództwo armii rozwiązano dopiero [[1 czerwca]] [[1921]], kiedy ryzyko odnowienia działań wojennych stopniało do zera.
[[Plik:Bitwa komarow 1920.png|right|260px]]
[[Grafika:Rzeczpospolita 1939.svg|250px|thumb|Granice po wojnie]]
[[14 września]] natarcie rozpoczęła 6 Armia, uderzając na Tarnopol i w kierunku Brodów. 14 Armia z ciężkimi startami wycofała się najpierw z Tarnopola ([[18 września]]) i [[Jampol]]u ([[21 września]], aż [[24 września]] przekroczyła Zbrucz. Także Konarmia i 12 A próbowały stawić opór nad Horyniem i później nad Słuczem oraz Uborcią, ale plany okrzyżował im Korpus Jazdy gen. Rómmla, dokonując głębokiego zagonu na [[Korosteń]]. Ofensywę zakończył rozejm, wchodzący w życie [[18 października]]. Wg zarówno jego, jak i [[traktat ryski (1921)|traktatu ryskiego]], wojska 6 Armii miały się wycofać na wschód, na linię Zbrucza, przez Wołyń do Polesia. Jednak dowództwo armii rozwiązano dopiero [[1 czerwca]] [[1921]], kiedy ryzyko odnowienia działań wojennych stopniało do zera.
 
== Dowództwo i skład ==
* dowódcy
** gen. ppor. [[Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański]] (marzec - sierpień 1920)
** gen. por. [[Władysław Jędrzejewski (generał)|Władysław Jędrzejewski]] (sierpień 1920)
** gen. por. [[Robert Franciszek Walenty Lamezan de Salins]] (sierpień - wrzesień 1920)
** gen. por. [[Stanisław Haller]] (wrzesień - październik 1920)
* [[szef sztabu]]
** płk SG [[Julian Stachiewicz]] (14 września 1920 - 15 maja 1921)
Linia 80:
 
== Bibliografia ==
{{Bibliografia start}}
* [[Norman Davies|Davies N.]] ''Orzeł Biały, Czerwona Gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920'', Wydawnictwo Znak 2006, ISBN 83-240-0749-0.
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Davies | imię = Norman | tytuł = White Eagle, Red Star: The Polish-Soviet War, 1919-20 | data = 2003 | wydawca = Pimlico | miejsce = London | isbn = 8303013734 }}
* [[Tadeusz Wawrzyński|Wawrzyński T.]], ''Dowództwa armii 1920-1922'' - [[biuletyn (wydawnictwo)|biuletyn]] [[Archiwum Wojskowe|Centralnego Archiwum Wojskowego]] nr 22 ([[1999]]).
* {{cytuj pismo | nazwisko = Wawrzyński | imię = Tadeusz | tytuł = Dowództwa armii 1920-1922 | czasopismo = Biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego 22/1999 }}
* [[Mieczysław Wrzosek|Wrzosek M.]], ''Wojny o granice Polski Odrodzonej'', Wiedza Powszechna 1992, ISBN 83-214-0752-8.
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Wrzosek | imię = Mieczysław | tytuł = Wojny o granice Polski Odrodzonej | data = 1992 | wydawca = Wiedza Powszechna | miejsce = Warszawa | isbn = 8321407528 }}
{{Bibliografia stop}}
 
{{AWP1920}}