Synagoga: Różnice pomiędzy wersjami

Synagoga Stara w [[Kraków|Krakowie]] uległa zniszczeniu w pożarze [[Kazimierz (Kraków)|Kazimierza]] w 1557. 13 lat później rozpoczęła się jej odbudowa pod kierunkiem [[Florencja|florenckiego]] [[architekt]]a [[Mateo Gucci]]ego, który podwyższył budynek i zwieńczył go [[renesans]]ową [[Attyka (architektura)|attyką]], podobną choćby do zaprojektowanej kilka lat wcześniej na krakowskich [[Sukiennice w Krakowie|Sukiennicach]]. Zadaniem ściany attykowej była ochrona drewnianego dachu przed ewentualnym pożarem, pełniła ona również ważne funkcje dekoracyjne, zwiększając wrażenie lekkości i smukłości budowli. Attyka, za którą znajdował się [[dach pogrążony]], mogła tez niekiedy pełnić funkcje obronne, służąc jako osłona dla znajdujących się na dachu osób.

 

 

W mniejszych miastach prywatnych, będących własnością rodzin [[Arystokracja|arystokratycznych]], przywilej budowy synagogi wydawał sam właściciel, co pozwalało na projektowanie większych i bardziej ozdobnych bożnic, takich jak [[synagoga w Zamościu]], [[Synagoga w Szczebrzeszynie|Szczebrzeszynie]] czy [[Synagoga w Słonimie|Słonimie]]. Niekiedy właściciel miasta wydawał zezwolenie na budowę synagogi pod warunkiem włączenia jej w system miejskich [[Mur obronny|murów obronnych]], co zobowiązywało Żydów do obrony miasta w razie ataku. Taką synagogą obronną była [[Wielka Synagoga w Łucku|bożnica w Łucku]], która posiadała wieżę z otworami strzelniczymi, i na stałe wyposażona była w broń. Powstał również typ bożnicy obronnej budowanej poza obrębem miast, z grubymi murami z przyporami, [[blanki|blankami]] i strzelnicami (np. nieistniejąca w [[Szydłowiec|Szydłowcu]]). Od końca XVII wieku, oprócz murowanych, wznoszone są również synagogi drewniane o cechach polskiego budownictwa drewnianego (mansardowe dachy, ganki, podcienia)<ref>{{cytuj książkę | autor = Maria i Kazimierz Piechotkowie | tytuł = Bramy Nieba. Bóźnice murowane na terenach dawnej Rzeczypospolitej. | wydanie = | wydawca = Krupski i S-ka | miejsce = Warszawa | data = 1999 | isbn = 83-86117-18-4 }}</ref><ref>{{cytuj książkę | autor = Geoffrey Wigoder | tytuł = The Story of the Synagogue. A diaspora Museum Book. | wydawca = Weidenfeld & Nicolson | miejsce = London | data = 1986 | strony = 93-111 | isbn = 978-0297789352 }}</ref>.

[[Plik:Lesko synagoga.jpg|right|thumb|235px|[[Synagoga w Lesku]]]]

[[Plik:WielkaSynagoga3 Lodz.jpg|right|thumb|235px|[[Wielka Synagoga w Łodzi]]]]

Zazwyczaj synagogi, poza tym, że były nieco większe od reszty budynków, architektonicznie nie odbiegały od charakteru zabudowy danej miejscowości. Tak więc na wsiach i małych miasteczkach często była to zwykła drewniana budowla, a w miastach większe lub mniejsze budynki od [[Sztuka romańska|stylu romańskiego]] do [[klasycyzm|klasycystycznego]] czy popularnego na początku XX wieku [[neogotyk]]u. Jedynym stylem architektonicznym, który powszechnie nie występował w tej części Europy, a czasem był wykorzystywany w przypadku synagog, był [[Styl neomauretański|styl mauretański]]. Domieszki tego charakterystycznego stylu od XIX w. często też pojawiają się w pozostałych opartych na innym stylu synagogach.