Wikipedia

Aleja Pod Kasztanami w Rzeszowie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
było "drużka" - napisałem dróżka
usunięcie zbędnych pustych linii po infoboksie, WP:SK
Linia 6:
|jedn1 = Osiedle
|jedn1_nazwa = [[Osiedle Śródmieście Północ (Rzeszów)|Śródmieście Północ]]
|jedn2 =
|jedn2_nazwa =
|jedn3 =
|jedn3_nazwa =
|jedn4 =
|jedn3_nazwa =
|długość =
|mapa =
|zdjęcie = DSC03843.JPG
|zdjęcie_podpis = ''Pod sową''
|przebieg =
|commons = Category:Aleja Pod Kasztanami w Rzeszowie
}}
 
 
'''Aleja Pod Kasztanami''' – mała uliczka-[[deptak]] zlokalizowana w Śródmieściu [[Rzeszów|Rzeszowa]] (os. Śródmieście Północ).
 
Uliczka ta stanowi wąski trakt biegnący wzdłuż osi nieistniejącego obecnie, barokowego ogrodu [[Letni Pałac Lubomirskich w Rzeszowie|letniego pałacu Lubomirskich]] do Pl. Hugona Kołłątaja oraz dalej do ulicy Kraszewskiego wzdłuż fosy [[Zamek w Rzeszowie|zamku]]. Ukształtowanie terenu pozwoliło jedynie na zabudowę jednej strony, z drugiej ze względu na obecność dużego spadku.
Nazwa wzięła się od nieistniejących dziś [[kasztan]]ów, którymi była obsadzona wzdłuż ulica.
 
Sam trakt powstał w końcu wieku [[XVIII wiek|XVIII]], gdy majątek zamkowy zostaje w dużej mierze rozparcelowany i sprzedany osobom prywatnym. Według planów z [[1828]] roku (''Ideal Plan des südlicher Theiles der Stadt'') w tym czasie powstają na terenie byłego ogrodu 2 duże domy -– [[Pałac Burgallera w Rzeszowie|Pałac Burgallera]] i dom Prevota. Również wtedy zlikwidowana została jedna z kordegard.
Późniejsza ''Pod Kasztanami'' była wówczas raczej wąską dróżką, która stanowiła obejście pomiędzy ogrodami nowo powstałych willi, a zamkową fosą.
 
Właściwa zabudowa powstała w końcu [[XIX wiek|XIX]] i na początki [[XX wiek]]u jako miejsce spacerów i budowy ekskluzywnych domów, pogardliwie określanych przez E. Swieykowskiego, jako "płody fantazyi i smaku wiedeńsko-galicyjskiego". Powstały prospekt otwierał barokowy letni pałac, do fasady którego wytyczono prostopadle biegnącą ulicę.
 
Na wprost jego fasady powstała okazała willa projektu Hołubowicza, wzniesiona dla rodziny Jabłońskich (nr 6) ([[1903]] rok). Duży, narożny dom, od strony pałacu w sposób wyraźny naśladował formę barokową, widoczną m. in. w bogato zdobionym portalu zwieńczonym emblematem ze stylizowanym inicjałem (F. J.). Część ta w łagodny sposób przechodzi w fasadę od strony zamku stanowiąc element, jakby niższego skrzydła. Fasada południowa (od strony zamku właśnie) jest symetryczna, podzielona wyraźnie na trzy segmenty, z których środkowy jest o kondygnację wyższy, zwieńczony tympanonem. Stanowi on punkt centralny kompozycji Hołubowicza. Jego dominująca rola podkreślona jest podziałami pionowymi zarysowanymi przez narożne boniowanie segmentu i umieszczonego centralnie ryzalitu. W środkowej części umieszczone jest w niszy popiersie Mickiewicza, zdobione ornamentem kwiatowym. Niższe, skrzydła boczne, posiadają charakterystyczne [[loggia|loggie]] z półkolistymi sklepieniami i betonowymi balustradami.
 
Dwie kolejne wille (nr 8 i 9), powstały według projektu T. Tekielskiego w [[1899]] i [[1900]]. Starsza, willa nr 8 stanowi nawiązanie do stylu szwajcarskiego budownictwa ludowego. Jej fundatorem był Włodzimierz Piliński.
Parterowy budynek na planie prostokąta kryty jest dachem o skomplikowanej formie z dodatkowymi licznymi połaciami i wieżyczkami, które były wówczas na terenie Rzeszowa "nowością". Wyższe partie ścian pozbawione były tynku, na rzecz widocznych cegieł, zastrzałów i bogato zdobionych szachulców, które podtrzymywały dach z dużym podcieniem. Od południa do brył dostawiona była duża murowana weranda, natomiast od strony północno-zachodniego naroża niewielka wieżyczka. Całosć mimo niewielkiej formy dzięki szczegółowemu, bogatemu detalowi, daje bardzo bogaty efekt. Według Barbary Tondos dom ten mógł stanowić swobodne nawiązanie do oferowanych przez wiedeńską firmę "Cottage" gotowych projektów domów.
 
Młodsza, to tzw. willa ''Pod Sową'', wzniesiona przez Tekielskiego, jako dom prywaty. Znacznie wyższa od poprzedniej, w zamyśle miała przypominać mały zameczek. Na nieumiarowionym rzucie widocznie daje się zauważyć trakt wejściowy, połączony ze smukłą wieżą mieszcząca klatkę schodową. Od góry całość flankują wspomniana wieża schodowa, w najwyższej części ośmioboczna z widoczną konstrukcją szachulcową, z drugiej zaś zryzalitowany segment, oddzielony widocznie poprzecznym dachem naczółkowym z dużym podcieniem. Pomiędzy nimi znajduje się loggia, oddzielona arkadą i bogato zdobioną balustradą. Na fasadzie widnieje [[zegar słoneczny]] wykonany w technice [[sgraffito]] z tarczą w kształcie promieniejącego słońca, ozdobiony rysunkami i napisem, którego tłumaczenie brzmi: "Widzisz godzinę, nie znasz godziny". Dekorację uzupełniają drobne [[witraż]]yki w oknach i połacie wykonane z [[gomółka|gomółek]].
Linia 42 ⟶ 40:
Pomiędzy skwerem Kołłątaja, a ulicą Kraszewskiego zlokalizowane są głównie zaplecza XIX-wiecznych, secesyjnych kamienic, których frontony są zwrócone do ulic Zamkowej (nr 13) i Lisa-Kuli. Ostatnia w tym ciągu jest kamienica narożna [[Kamienica Różyckich w Rzeszowie|kamienica Różyckich]] (Pod Kasztanami 18), wybudowana do roku [[1910]].
 
=== Zobacz też ===
* [[Historia Rzeszowa]]
* [[Letni Pałac Lubomirskich w Rzeszowie]]
* [[Zamek w Rzeszowie]]
 
=== Bibliografia ===
{{bibliografiaBibliografia start}}
* Świeykowski E, ''Zabytki Rzeszowa. Dopełnienie pracy Władysława Łuszczkiewicza w tomie V. Sprawozdań Komisyi Historyi Sztuki'', Kraków 1907.
* Tondos, B. -– ''Architektura miejska'' [w:] Kiryk, F. (red.), Dzieje Rzeszowa, t. II, Rzeszów 1998, ss. 287 -– 322.
{{bibliografiaBibliografia stop}}
 
[[Kategoria:Ulice i place Rzeszowa|Pod Kasztanami]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleja_Pod_Kasztanami_w_Rzeszowie”