Kampania śródziemnomorska: Różnice pomiędzy wersjami

|data = [[10 czerwca]] [[1940]] -– [[2 maja]] [[1945]]

|strona1 = {{państwo|DEU|wariant=III Rzesza}}<br />{{państwo|ITA|wariant=1861}}<br />{{państwo|HUN|wariant=1918}}<br />{{Państwo|ROU}}<br />{{państwo|SVK|wariant=1939}}<br />{{Państwo|BGR}}<br />{{Państwo|IRN}}<br />{{Państwo|IRQ}}<br /> {{państwo|FRA|wariant=Francja Vichy}}<br />{{państwo|ITA|wariant=RSI}}<br />{{państwo|HRV|wariant=1941}}

| dowódca1 = [[Benito Mussolini]] †<br /> [[Pietro Badoglio]]<br /> [[Ugo Cavallero]]<br /> [[Rodolfo Graziani]]<br /> [[Erwin Rommel]]<br /> [[Albert Kesselring]]<br /> [[François Darlan]] †

| dowódca2 = [[Harold Alexander]]<br /> [[Bernard Law Montgomery]]<br /> [[Claude Auchinleck]]<br /> [[Archibald Wavell]]<br /> [[Henry Maitland Wilson]]<br /> [[Dwight Eisenhower|Dwight D. Eisenhower]]<br /> [[Mark Wayne Clark]]<br /> [[Josip Broz Tito]]<br />[[Aleksandros Papagos]]

Główne walki toczyły się w [[II wojna światowa w Afryce|Afryce]], na [[PlanKampania Maritabałkańska 1941|Bałkanach]] i [[Kampania włoska w czasie II wojny światowej|we Włoszech]]. Jednym z czynników decydujących o powodzeniu kampanii były też bitwy morskie w zdecydowanej większości wygrane przez aliantów.

[[10 czerwca]] do wojny przystąpiły Włochy. Rozpoczęto [[Włoska inwazja na Francję 1940|atak na pozycje francuskie]] w Alpach. [[11 czerwca]] Włosi zbombardowali [[Malta|Maltę]]. [[22 czerwca]] Francja podpisała kapitulację przed Niemcami, dwa dni później podpisano rozejm z Włochami w [[Rzym]]ie. Wiele kolonii francuskich znalazło się pod władzą [[Francja Vichy|rządu Vichy]], co niezmiernie ułatwiło sytuację Włochom, mającym teraz tylko jednego przeciwnika w tym rejonie -– Wielką Brytanię.

W 1941, podczas krytycznej sytuacji Włochów na prośbę [[Benito Mussolini]]ego, Hitler wysłał do Afryki niemieckie oddziały [[Afrika Korps]]. Ich dowódcą został [[Erwin Rommel]]. Dowodzone przez niego wojska odbiły utracone przez Włochów tereny oraz przeszły do ofensywy. Mimo tego [[OśPaństwa Berlin-Rzym-TokioOsi|siłom Osi]] nie udało się zdobyć [[Tobruk]]u. Kolejna kontrofensywa aliantów odepchnęła siły Osi z powrotem do [[Trypolitania|Trypolitanii]]. [[Plik:IWM-E-6724-Crusader-19411126.jpg|thumb|left|200px|Brytyjskie czołgi na pustyni]] Alianci wygrali też z Włochami w [[Afryka Wschodnia|Afryce Wschodniej]], gdzie walki zakończyły się na przełomie listopada i grudnia [[1941]]. W [[1942]] Rommel rozpoczął kolejną ofensywę, zdobywając też [[Tobruk]]. Postępy wojsk Osi zostały zatrzymane dopiero pod [[Al-Alamajn|El Alamein]]. Stoczono tam 2 bitwy, które zadecydowały o losach kampanii w Afryce. Po [[I bitwa pod El Alamein|pierwszej]] zatrzymano Włochów i Niemców, w [[II bitwa pod El Alamein|drugiej]] alianci, dowodzeni przez [[Bernard Law Montgomery|Bernarda Montgomery'egoMontgomery’ego]], przełamali opór Osi i ruszyli w pościg. W listopadzie 1942 w północnoafrykańskich koloniach Francji wylądowały siły [[Alianci II wojny światowej|Sprzymierzonych]] (zobacz:[[Operacja Torch]]). W 1943 Włosi całkowicie opuścili swoją kolonię [[Libia|Libię]] i razem z Niemcami bronili [[Tunezja|Tunezji]]. Ostatnie siły Osi skapitulowały w Afryce przed aliantami [[13 maja]] 1943.

Wojnę na Bałkanach wywołali Włosi atakując [[28 października]] [[1940]] [[Grecja|Grecję]]. Mimo przewagi w ludziach i sprzęcie nie udało im się zająć kraju, Grecy przeszli nawet do kontrofensywy, przez co zagrozili [[Albania|Albanii]]. Wobec niepowodzenia ataku Mussolini po raz drugi poprosił Hitlera o pomoc. Operacja ataku na Grecję została opatrzona kryptonimem ''[[planKampania Maritabałkańska 1941|Marita]]''. W międzyczasie wobec zamachu stanu w [[Jugosławia|Jugosławii]] Niemcy postanowili podbić także ten kraj. Operację rozpoczęto [[6 kwietnia]] 1941 i zakończyła się pełnym sukcesem państw Osi, mimo przysłania do Grecji brytyjskiego korpusu ekspedycyjnego.[[Plik:German paratroopers jumping From Ju 52s over Crete.jpg|thumb|200px|left|Niemieccy spadochroniarze lądują na Krecie]] Kampanię na Bałkanach zakończyła [[bitwa o Kretę|operacja Merkury]] -– desant niemieckich spadochroniarzy na [[Kreta|Kretę]] i opanowanie wyspy przez wojska Osi, mimo znacznych strat.

W [[1941]] władze Francji Vichy wydały zgodę na używanie ich lotnisk w Syrii i Libanie przez niemieckie i włoskie siły powietrzne. Zagroziło to interesom brytyjskim w tym rejonie. Szalę przechyliło antybrytyjskie wystąpienie Iraku i pomoc dla irackich oddziałów dostarczana przez [[Luftwaffe]]. W odpowiedzi głównodowodzący siłami brytyjskimi na Środkowym Wschodzie, [[marszałek polny]] Archibald Wavell, opracował plan zajęcia Libanu i Syrii, nazwany oficjalnie operacją "Exporter"„Exporter”. Wykonywanie planu rozpoczęto [[8 czerwca]] [[1941]] z terenów [[Palestyna|Palestyny]]. Siły alianckie składające się głównie z wojsk [[Wspólnota Narodów|Brytyjskiej Wspólnoty Narodów]] i [[Wolna Francja|Wolnych Francuzów]] przez ponad miesiąc toczyły ciężkie walki z siłami rządu Vichy. Ostatecznie wojska Vichy poddały się w połowie lipca, a całe terytorium Libanu i Syrii znalazło się pod kontrolą Wolnych Francuzów. Ich przedstawicielem został gen. Georges Catroux, który 26 listopada 1941 r. ogłosił niepodległość obu krajów w imieniu Wolnej Francji.

Kampania na Półwyspie Apenińskim rozpoczęła się wraz z lądowaniem na Sycylii, ale główne walki w czasie tej kampanii toczyły się od września 1943. Rozpoczęły się one lądowaniem aliantów w [[Salerno]], [[Kalabria|Kalabrii]] i [[Tarent|Tarencie]] [[3 września]]. Wkrótce, w wyniku tajnych negocjacji z aliantami, [[Włochy]] podpisały kapitulację. Król i premier rządu włoskiego uciekli na tereny opanowane przez aliantów, a Niemcy rozbroili włoską armię. Dodatkowo Niemcy w wyniku operacji Eiche odbili duce z aresztu domowego. Uwolniony Benito Mussolini, wraz z grupką nadal lojalnych wobec niego faszystów, utworzył faszystowską [[Włoska Republika Socjalna|Włoską Republikę Socjalną]]. Dowódcą niemieckiego frontu został [[Albert Kesselring]]. Na jego polecenie przygotowano linię obronną zwaną [[Linia Gustawa|Linią Gustawa]] wzdłuż rzek Garigliano, [[Rapido (rzeka)|Rapido]], Sangro. Alianci posuwali się we Włoszech bardzo wolno, ze względu na trudne warunki terenowe oraz niszczenie linii komunikacyjnych przez wycofujących się Niemców. Linię Gustawa przełamano dopiero w maju [[1944]], po zdobyciu Monte Cassino przez [[II2 Korpus Polski (PSZ)|II Korpus Polski]], mimo kilku wcześniejszych prób aliantów oraz [[Operacja Shingle|lądowania pod Anzio]], zatrzymanego przez Niemców. [[Rzym]] został wyzwolony [[4 czerwca]] 1944, przy aprobacie wiwatujących tłumów. Kolejne żmudne walki toczono na [[Linia Gotów|Linii Gotów]] do wiosny 1945, kiedy to załamał się niemiecki front. Wskutek działań partyzantów doszło do wybuchu kilku powstań w większych miastach na północy Włoch. [[28 kwietnia]] [[1945]] włoscy partyzanci schwytali Mussoliniego i rozstrzelali go. Jego zwłoki powieszono na stacji benzynowej w [[Mediolan]]ie. Niemcy skapitulowali na froncie włoskim [[2 maja]] [[1945]] i był to jednocześnie koniec działań wojennych w basenie Morza Śródziemnego.

* [[Bitwabitwa koło przylądka Stilo]]

* [[Bitwabitwa koło przylądka Spatha]]

* [[Bitwa koło przylądka Passero (1940)|Bitwabitwa koło przylądka Passero]]

* [[Atakatak na Tarent]]

* [[Bitwa w cieśninie Otranto (1940)|Bitwabitwa w cieśninie Otranto]]

* [[Bitwabitwa kołou przylądka Matapan]]

* [[Bitwa morskabitwa koło przylądka Spartivento]]

* [[konwójKonwój Tarigo|Bitwabitwa morska koło Wysp Karkanna]]

* [[Bitwabitwa koło przylądka Bon]]

* [[PierwszaI bitwa pod Syrtą]]

* [[DrugaII bitwa pod Syrtą]]

* [[Operacjaoperacja Harpoon]]

* [[Operacjaoperacja Vigorous]]

* [[Operacjaoperacja Pedestal]]

* [[Bitwabitwa około Ławicy Skerki]]

{{Linklink GA|it}}