Wikipedia

HMS Invincible (1907): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
propozycja
m drobne redakcyjne
Linia 26:
'''HMS Invincible''' − [[Wielka Brytania|brytyjski]] [[krążownik liniowy]] z okresu [[I wojna światowa|I wojny światowej]]. Należał do serii trzech okrętów [[krążowniki liniowe typu Invincible|typu ''Invincible'']], pierwszych na świecie jednostek tej klasy.
 
Do służby w [[Royal Navy]] wszedł w 1909 roku. W chwili wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] przebywałbazował w Wielkiej Brytanii. Wziął udział w [[bitwa koło Helgolandu (1914)|pierwszej bitwie koło Helgolandu]] 28 sierpnia 1914 roku. W listopadzie został, wraz z bliźniaczym [[HMS Inflexible (1908)|HMS "Inflexible"]], wysłany na południowy [[Ocean Atlantycki|Atlantyk]], w poszukiwaniu okrętów [[Niemiecka Eskadra Wschodnioazjatycka|Eskadry Wschodnioazjatyckiej]] admirała [[Maximilian von Spee|von Spee]] i. 8 grudnia 1914 roku uczestniczył w zwycięskiej [[bitwa koło Falklandów|bitwie koło Falklandów]].
 
31 maja 1916 roku wziął udział w [[bitwa jutlandzka|bitwie jutlandzkiej]], – największym starciu flot w I wojnie światowej, – jako [[okręt flagowy]] dowódcy 3. Eskadry Krążowników Liniowych, kontradmirała [[Horace Hood|Horacego Hooda]]. W trakcie pojedynku artyleryjskimartyleryjskiego z [[SMS Lützow|SMS "Lützow"]] i [[SMS Derfflinger|SMS "Derfflinger"]] został celnie trafiony w jedną z [[wieża artyleryjska|wież artyleryjskich]] na śródokręciu, co spowodowało eksplozję ładunków w komorach amunicyjnych i błyskawiczne zniszczenie okrętu. Z 1032 osób, obecnych na pokładzie HMS "Invincible" podczas bitwy, uratowano jedynie sześć.
 
== Projektowanie i budowa ==
W 1906 roku, po zaledwie czternastu miesiącach od dnia położenia [[stępka|stępki]], wszedł do służby w Royal Navy przełomowy, zbudowany według koncepcji ''all-big-gun'' ("same wielkie działa"), [[pancernik]] [[HMS Dreadnought (1906)|HMS "Dreadnought"]]. Nieco wcześniej w tym samym roku rozpoczęto w brytyjskich stoczniach konstruowanie trzech okrętów, które dały początek nowej klasie krążowników liniowych. Łączyły one w sobie uzbrojenie nowych pancerników ([[drednot]]ów) z prędkością, właściwą krążownikom<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Roberts| imię=John|tytuł=Battlecruisers|strony=7}}</ref>. Według idei Pierwszego Lorda Morskiego [[Admiralicja|Admiralicji]], admirała [[John Arbuthnot Fisher|Johna Fishera]], miały one pełnić rolę szybkiego, rozpoznawczego skrzydła zespołów [[flota liniowa|floty liniowej]], prowadzić pościg za słabszymi lub uszkodzonymi okrętami przeciwnika, osłaniać szlaki komunikacyjne imperium i pełnić służbę w koloniach. Projekt nowych okrętów, klasyfikowanych początkowo jako wielkie [[krążownik pancerny|krążowniki pancerne]], został przyjęty w połowie 1905 roku<ref name=Klimczyk1996>Tadeusz Klimczyk: ''Wielkie krążowniki...''</ref>.
 
[[stępka|Stępkę]] pod okręt, który dał nazwę całemu typowi, położono w stoczni koncernu [[Armstrong Whitworth]] w [[Elswick (Tyne and Wear)|Elswick]] 2 kwietnia 1906 roku. [[Wodowanie]] odbyło się nieco ponad rok później, 13 kwietnia 1907 roku<ref name=Conway24>{{cytuj książkę|tytuł=Conway's All the World's Fighting Ships 1906-1921|strony=24}}</ref>, a [[chrzest statku|matką chrzestną]] została lady Allendale<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Gribowskij|imię=W. J.|tytuł=Liniejnyj kriejsier Invincible|strony=8}}</ref>. Okręt był szóstą od 1747 roku jednostką Royal Navy noszącą tę nazwę<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Colledge|imię=J. J.|tytuł=Ships of the Royal Navy|strony=197|nazwisko2=Warlow|imię2=Ben}}</ref>.
 
28 grudnia 1907 roku w stojący przy nabrzeżu stoczniowym kadłub okrętu uderzył przepływający węglowiec "Oden". W wyniku kolizji wgnieceniu uległy blachy poszycia<ref name=Klimczyk1996/>. Prace wyposażeniowe na krążowniku przeciągały się w związku z wytypowaniem go do montażu eksperymentalnych wież artyleryjskich z elektrycznym napędem mechanizmów obrotu i podniesienia. Próbne strzelania w październiku 1908 roku wykazały obecność licznych usterek, co wymagało powrotu do stoczni<ref name=Klimczyk1996/>. OpuściłOkręt opuścił ją 16 marca 1909 roku, udając się do [[Portsmouth]]. W dwa dni później zderzył się w morzu z [[Brygantyna (żaglowiec)|brygantyną]] "Mary Ann", nie odnosząc większych uszkodzeń<ref name=Klimczyk1996/>. Ostatecznie HMS "Invincible" został oficjalnie przejęty przez brytyjską marynarkę wojenną 20 marca 1909 roku w [[Portsmouth]]. Koszt budowy, wyłączając uzbrojenie, wyniósł 1 677 415 [[funt szterling|funtów]]<ref name=Monographs39>{{cytuj książkę|nazwisko=Roberts|imię=John|tytuł=Invincible Class|strony=39}}</ref>.
 
== Opis konstrukcji ==
Linia 45:
Głównym uzbrojeniem krążownika było osiem [[działo okrętowe|dział]] BL&nbsp;Mk&nbsp;X kalibru 305&nbsp;mm (12&nbsp;[[cal]]i), o długości lufy 45&nbsp;kalibrów, umieszczonych w czterech [[wieża artyleryjska|wieżach artyleryjskich]] o eksperymentalnym, elektrycznym napędzie mechanizmów obrotu i podniesienia. Były one rozmieszczone po jednej na dziobie (wieża "A") i rufie ("X"), w osi symetrii okrętów oraz dwie diagonalnie na burtach na śródokręciu (wieże "P" na prawej i "Q" na lewej burcie)<ref name=Monographs8>{{cytuj książkę|nazwisko=Roberts|imię=John|tytuł=Invincible Class|strony=8}}</ref>. Na dziobie i rufie zamontowano wieże typu Mk BIX produkcji [[Vickers]]a, zaś na śródokręciu Mk BX produkcji Armstronga<ref name=Warship5>{{cytuj książkę|autor=N. J. M. Campbell|tytuł=Battle Cruisers|strony=5}}</ref>. Kontrakt zawarty z producentami przewidywał wymianę wież na koszt koncernów w przypadku niepowodzenia eksperymentu, co ostatecznie nastąpiło na przełomie 1913 i 1914 roku<ref name=Klimczyk1996/>. Krążownik otrzymał wtedy, wzorem bliźniaczych jednostek, cztery wieże artyleryjskie Mk&nbsp;BVIII, o klasycznym, hydraulicznym napędzie obrotu i podniesienia, identycznych jak montowane na HMS "Dreadnought" i pancernikach typów [[pancerniki typu Lord Nelson|''Lord Nelson'']] i [[pancerniki typu Bellerophon|''Bellerophon'']]. Ich producentem był koncern Vickersa<ref name=Warship5/>.
 
Do zwalczania lżejszych jednostek zainstalowano nowe armaty QF&nbsp;Mk&nbsp;III kalibru 102&nbsp;mm (4&nbsp;cale). W momencie wejścia do służby krążownik miał szesnaście takich dział, montowanych na podstawach PI* po cztery na nadbudówkach dziobowej i rufowej oraz po dwa na dachach wież artyleryjskich<ref name=Monographs8/>. W toku służby były one wymieniane na nowsze modele dział, a w związku z wzrastającym zagrożeniem ze strony szybko rozwijającego się lotnictwa okręt otrzymał w 1914 roku 3-funtowe działko przeciwlotnicze [[Hotchkiss]], uzupełnione później przez działo przeciwlotnicze Mk I kal. 76 mm<ref name=Warship6>{{cytuj książkę|autor=N. J. M. Campbell|tytuł=Battle Cruisers|strony=6}}</ref>. Broń podwodną stanowiło pięć podwodnych [[wyrzutnia torpedowa|wyrzutni torpedowych]] kalibru 450&nbsp;mm (18&nbsp;cali), jedną na rufie, cztery prostopadle do osi podłużnej okrętów, po dwie na burcie, w części dziobowej. Zapas torped wynosił 23&nbsp;sztuki<ref name=Warship6/>. Uzbrojenie uzupełniało pięć (według innych źródeł siedem<ref name=Conway24/>) przenośnych [[karabin maszynowy|karabinów maszynowych]] Maxim kal.&nbsp;7,7&nbsp;mm<ref name=Monographs21>{{cytuj książkę|nazwisko=Roberts|imię=John|tytuł=Invincible Class|strony=21}}</ref>.
 
Wobec założeń przyjętych podczas projektowania okrętów typu ''Invincible'' oraz konieczności poczynienia znacznych oszczędności tonażowych dla zrównoważenia wagi rozbudowanej siłowni, ochrona pancerna nowych jednostek pozostała niemal na poziomie starszych krążowników pancernych [[krążowniki pancerne typu Minotaur|typu ''Minotaur'']]. Główny pas pancerny na burcie miał grubość 152&nbsp;mm i rozciągał się pomiędzy dziobową i rufową wieżą artyleryjską. Tworzył on pancerną cytadelę, chroniącą najważniejsze mechanizmy okrętów, zamkniętą z przodu i z tyłu grodziami pancernymi o grubości odpowiednio 178 i 152&nbsp;mm. Pancerz na dziobie, poza obszarem cytadeli, miał grubość 102&nbsp;mm<ref name=Klimczyk1996/>. Fronty wież artyleryjskich i ich barbety poza obszarem chronionym głównym pasem pancernym miały grubość 178&nbsp;mm, dachy wież 76&nbsp;mm a boki 64&nbsp;mm. Ochronę poziomą stanowiły dwa pokłady pancerne: górny o grubości 19−25&nbsp;mm i dolny, gruby na 38−64&nbsp;mm<ref name=Warship6/>. Zabezpieczeniem przed skutkami wybuchów podwodnych były pancerne osłony komór amunicyjnych o grubości 64&nbsp;mm. Przestrzeń pomiędzy osłonami a burtami była wypełniona węglem<ref name=Klimczyk1996/>. Całość opancerzenia wykonana była ze [[stal Kruppa|stali cementowanej Kruppa]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Roberts| imię=John|tytuł=Battlecruisers|strony=112}}</ref>.
Linia 53:
== Przebieg służby ==
=== Lata przedwojenne ===
Pierwszym dowódcą okrętu, który wszedł w skład 1. Eskadry Krążowników (''1st Cruiser Squadron'') [[Home Fleet]], został komandor [[Mark Kerr (admirał)|Mark E. F. Kerr]]<ref name=Monographs39/>. Pierwsze miesiące służby krążownika upłynęły na manewrach i kolejnych pobytach w stoczni, celem przeprowadzenia napraw ciągle sprawiającego kłopoty elektrycznego napędu wież artyleryjskich<ref name=Roberts122>{{cytuj książkę|nazwisko=Roberts| imię=John|tytuł=Battlecruisers|strony=122}}</ref>. Pewnym urozmaiceniem był udział w paradach floty: 12 czerwca 1909 roku w [[Spithead]], 2 lipca tegoż roku w [[Southend-on-Sea]] i 24 czerwca 1911 roku w rewii koronacyjnej króla [[Jerzy V|Jerzego V]] w Spithead<ref name=Gribowskij21>{{cytuj książkę|nazwisko=Gribowskij|imię=W. J.|tytuł=Liniejnyj kriejsier Invincible|strony=21}}</ref>, oraz kurtuazyjna wizyta zespołu krążowników w [[Norwegia|Norwegii]] i [[Dania|Danii]] we wrześniu 1912 roku<ref name=Klimczyk1996/>. W tym czasie kolejnymi dowódcami okrętu byli komandorzy: [[Richard Purefoy FitzGerald Purefoy|Richard P. F. Purefoy]] (od 28 marca 1911 roku) i [[Michael Culme-Seymour]] (od 1 maja 1912 roku)<ref name=Monographs39/>. Na początku 1913 roku okręty nowej klasy, dotąd formalnie nazywane wielkimi krążownikami pancernymi, otrzymały nową nazwę: krążowniki liniowe (ang.: ''battlecruiser''). Wiązało się to również ze zmianą nazwy związków taktycznych: dotychczasowa 1. Eskadra Krążowników została przemianowana na 1. Eskadrę Krążowników Liniowych (''1st Battlesruiser Squadron'', 1 BCS)<ref name=Roberts122/>.
 
17 marca 1913 roku HMS "Invincible" zderzył się w zatoce Stokes z okrętem podwodnym [[HMS C34]], z winy tego ostatniego, nie odnosząc uszkodzeń<ref name=Monographs39/>. W sierpniu 1913 roku krążownik przeszedł na [[Morze Śródziemne]], wchodząc w skład 2. Eskadry Krążowników Liniowych [[Flota Śródziemnomorska (Wielka Brytania)|Floty Śródziemnomorskiej]], grupującej od tej chwili wszystkie trzy jednostki typu ''Invincible''. Wiązało się to z kolejną zmianą dowódcy, którym został komandor [[Henry Bertram Pelly|Henry B. Pelly]]<ref name=Roberts122/>. Jednak wobec ciągłych kłopotów z napędem wież artylerii głównej, okręt powrócił w marcu następnego roku do Wielkiej Brytanii, do Portsmouth, na remont, połączony z ich wymianą na tradycyjne, o napędzie hydraulicznym. Trwał on aż do wybuchu działań wojennych w sierpniu 1914 roku<ref name=Gribowskij21/>.▼
Na początku 1913 roku okręty nowej klasy, dotąd formalnie nazywane wielkimi krążownikami pancernymi, otrzymały nawą nazwę: krążowniki liniowe (ang.: ''Battlecruiser''). Wiązało się to również ze zmianą nazwy związków taktycznych: dotychczasowa 1. Eskadra Krążowników została przemianowana na 1. Eskadrę Krążowników Liniowych (''1st Battlesruiser Squadron'', 1 BCS)<ref name=Roberts122/>. 17 marca 1913 roku HMS "Invincible" zderzył się w zatoce Stokes z okrętem podwodnym [[HMS C34]], z winy tego ostatniego, nie odnosząc uszkodzeń<ref name=Monographs39/>.
 
▲W sierpniu 1913 roku krążownik przeszedł na [[Morze Śródziemne]], wchodząc w skład 2. Eskadry Krążowników Liniowych [[Flota Śródziemnomorska (Wielka Brytania)|Floty Śródziemnomorskiej]], grupującej od tej chwili wszystkie trzy jednostki typu ''Invincible''. Wiązało się to z kolejną zmianą dowódcy, którym został komandor [[Henry Bertram Pelly|Henry B. Pelly]]<ref name=Roberts122/>. Jednak wobec ciągłych kłopotów z napędem wież artylerii głównej, okręt powrócił w marcu następnego roku do Wielkiej Brytanii, do Portsmouth, na remont, połączony z ich wymianą na tradycyjne, o napędzie hydraulicznym. Trwał on aż do wybuchu działań wojennych w sierpniu 1914 roku<ref name=Gribowskij21/>.
 
=== Bitwa koło Helgolandu ===
Linia 79 ⟶ 77:
Brytyjskie okręty wyszły z Port Stanley po około godzinie i rozpoczęły pościg za oddalającymi się Niemcami. Korzystając z przewagi prędkości, doszły po kolejnych dwóch godzinach na odległość maksymalnego skutecznego strzału (około 15&nbsp;000&nbsp;m). HMS "Inflexible" otworzył ogień z wieży dziobowej o 12.55 czasu lokalnego<ref name=Klimczyk2007/>. Początkowo był on niecelny, dopiero w dalszej fazie bitwy, po zmniejszeniu dystansu i wejściu do walki pozostałych wież artyleryjskich, brytyjskie pociski zaczęły poważniej uszkadzać okręty przeciwnika. Postrzelany i płonący SMS "Scharnhorst" zatonął o 16.17, wraz z całą załogą<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Carolan|imię=Victoria|tytuł=WW1 at Sea|strony=51}}</ref>. Brytyjskie krążowniki liniowe kontynuowały pościg za uszkodzonym SMS "Gneisenau", płynącym ze zmniejszoną prędkością. Wystrzeliwując niemal całą dostępną amunicję, HMS "Invincible" i HMS "Inflexible" zatopiły wreszcie, kilka minut po godzinie 20.00, niemiecki okręt, po czym przystąpiły do akcji ratowniczej<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Burr|imię=Lawrence|tytuł=British Battlecruisers 1914-1918|strony=23}}</ref>.
 
W równoległym pościgu, towarzyszące admirałowi Sturdee krążowniki lekkie dogoniły i zatopiły dwa z trzech niemieckich odpowiedników. Trzeci, [[SMS Dresden (1908)|SMS "Dresden"]], uszedł i został osaczony przez brytyjskie okręty dopiero 9 marca 1915 roku u wybrzeży [[Chile]]<ref name=Klimczyk2007/>.
 
Artylerzyści HMS "Invincible" wystrzelili podczas bitwy 513 pocisków kalibru 305 mm (HMS "Inflexible" aż 661)<ref name=Warship9>{{cytuj książkę|autor=N. J. M. Campbell|tytuł=Battle Cruisers|strony=9}}</ref>, łącznie notując 74 trafienia na obydwu niemieckich krążownikach pancernych (według ocalałych Niemców nawet mniejszą ilośćliczbę)<ref name=Klimczyk1996/>. Brytyjski okręt został trafiony 22 razy, w tym 12 pociskami kalibru 210 mm, sześcioma kalibru 150 mm, zaś cztery trafienia były niemożliwe do zidentyfikowania<ref name=Warship9/>. Szczęśliwie nie miał strat wśród załogi, chociaż uszkodzenia były poważne, i krążownik powrócił na wody europejskie z dużym przechyłem na burtę. Jeden z pocisków niemieckich zdemolował kantynę okrętową, której pozostałości zostały wkrótce po bitwie splądrowane przez załogę<ref name=Klimczyk1996/>.
 
16 grudnia HMS "Invincible" z admirałem Sturdee wypłynął w drogę powrotną do Europy<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Gribowskij|imię=W. J.|tytuł=Liniejnyj kriejsier Invincible|strony=26}}</ref>. Odniesione uszkodzenia były naprawiane w czasie pobytu w [[Gibraltar]]ze w styczniu i lutym 1915 roku<ref name=Klimczyk1996/>.
Linia 93 ⟶ 91:
W ostatnich dniach maja 1916 roku wszystkie trzy krążowniki 3.&nbsp;Eskadry przeszły z Rosyth do [[Scapa Flow]], dołączając do głównych sił Grand Fleet na czas ćwiczeń artyleryjskich. 30 maja flota brytyjska otrzymała rozkaz wyjścia w morze, spowodowany przechwyceniem i rozszyfrowaniem niemieckiej korespondencji radiowej. Wynikało z niej, że Hochseeflotte przygotowuje na najbliższe dni akcję ofensywną. 3.&nbsp;Eskadra Krążowników Liniowych, przebywająca na akwenie ćwiczeń, miała je natychmiast przerwać i dołączyć do sił głównych<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Halpern|imię=Paul G.|tytuł=A Naval History of World War I|strony=320}}</ref>.
 
Bitwę rozpoczęły po obydwu stronach krążowniki liniowe. W pierwszej fazie starcia Brytyjczycy ponieśli poważne straty: w eksplozjach komór amunicyjnych zatonęły HMS "Indefatigable" i [[HMS Queen Mary|HMS "Queen Mary"]]. W kolejnych godzinach, gdy na pole walki dotarła całość sił Grand Fleet, admirał [[John Jellicoe]] zdecydował dołączyć 3.&nbsp;Eskadrę do pozostałych okrętów [[David Beatty|Davida Beatty'ego]], po raz kolejny atakujących linię jednostek niemieckich<ref name=Warship12>{{cytuj książkę|autor=N. J. M. Campbell|tytuł=Battle Cruisers|strony=12}}</ref>. O godzinie 5.36 ([[czas uniwersalny|czasu GMT]]) zespół kontradmirała Hooda starł się z niemieckimi krążownikami lekkimi 2.&nbsp;Grupy Rozpoznawczej. Wkrótce potem, – jako awangarda floty brytyjskiej, – związały się walką z groźniejszym przeciwnikiem: niemieckimi krążownikami liniowymi admirała Hippera<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Burr|imię=Lawrence|tytuł=British Battlecruisers 1914-1918|strony=37-38}}</ref>.
 
Po wejściu do akcji artylerzyści HMS "Invincible" celnym trafieniem w siłownię krążownika lekkiego [[SMS Wiesbaden|SMS "Wiesbaden"]] spowodowali jego unieruchomienie<ref name=Klimczyk1996/>. W dalszej fazie starcia doszło do pojedynku z niemiecką 1. Grupą Rozpoznawczą admirała [[Franz von Hipper|Franza Hippera]]. HMS "Invincible" i HMS "Inflexible" obrały za cel [[SMS Lützow|SMS "Lützow"]], uzyskując łącznie osiem trafień, z których dwa, wystrzelone najprawdopodobniej z okrętu flagowego, doprowadziły w konsekwencji do zatonięcia niemieckiego krążownika<ref name=Warship12 />. Jednak również HMS "Invincible" został trafiony salwami z SMS "Lützow" i [[SMS Derfflinger|SMS "Derfflinger"]]. Jeden z pocisków tego ostatniego trafił w dach lewej wieży artyleryjskiej na śródokręciu ("Q"), powodując najprawdopodobniej pożar i eksplozję ładunków w komorach amunicyjnych. Słup ognia i dymu osiągnął według naocznych świadków wysokość 120 metrów<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Gribowskij|imię=W. J.|tytuł=Liniejnyj kriejsier Invincible|strony=36}}</ref>. Doprowadziło to do natychmiastowego przełamania się okrętu i zatonięcia najpierw części dziobowej, a po południu 1 czerwca również rufowej<ref name=Klimczyk134>{{cytuj książkę|nazwisko=Klimczyk|imię=Tadeusz| tytuł=Pancerniki|strony=134}}</ref>.
Linia 99 ⟶ 97:
Przepływając przez miejsce tragedii, dwa ocalałe krążowniki 3. Eskadry, zgodnie z brytyjską zasadą wojenną, nie poświęciły ani chwili na akcję ratowniczą<ref name=Klimczyk1996/>. Odesłany przez wiceadmirała Beatty'ego na miejsce katastrofy niszczyciel [[HMS Badger (1911)|HMS "Badger"]] uratował jedynie sześciu marynarzy z liczącej w dniu bitwy 1032 osoby załogi okrętu. Wśród ofiar był zarówno kontradmirał Hood, jak i dowódca okrętu, komandor Cay<ref name=Klimczyk134/>. Jednym z uratowanych był oficer artyleryjski krążownika, komandor porucznik [[Hubert Edward Dannreuther]], który za swą postawę został uhonorowany [[Distinguished Service Order]] i rosyjskim [[Order św. Anny|Orderem św. Anny]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Gribowskij|imię=W. J.|tytuł=Liniejnyj kriejsier Invincible|strony=37}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://www.unithistories.com/officers/RN_officers_nonWW2.html#D/|tytuł=Royal Navy Officers|data dostępu=2010-09-30}}</ref>.
 
Wrak HMS "Invincible" został zlokalizowany w 1919 roku, zaś w2w 2. połowie XX wieku spenetrowany przez nurków. Jest przełamany na dwie części, przy czym część dziobowa spoczywa na dnie w pozycji odwróconej, rufa zaś stępką do dołu. Obydwie wieże śródokręcia wraz z barbetami znajdują się poza obrębem kadłuba, wieża "Q" jest mocno zniszczona eksplozją. Wieża rufowa, z zerwanym dachem, osadzona jest w swoim łożu, obydwa jej działa są załadowane, a ich [[zamek (broń)|zamki]] zamknięte<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Burr|imię=Lawrence|tytuł=British Battlecruisers 1914-1918|strony=43, 46}}</ref>. Wrak chroniony jest obecnie przez ''The Protection of Military Remains Act''<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.legislation.gov.uk/uksi/2008/950/made|tytuł=Office of Public Sector Information|data dostępu=2010-09-30}}</ref>.
 
Okręt został upamiętniony w 1917 roku przez nadanie nazwy [[Mount Invincible]] szczytowi (2670 m n.p.m.) w paśmie [[Canadian Rockies]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Birrell|imię=Dave|tytuł=Calgary's Mountain Panorama|wydawca=Rocky Mountain Books|miejsce=Calgary|data=1990|strony=54-55|isbn=0-921102-12-7|nazwisko2=Ellis|imię2=Ron}}</ref>.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/HMS_Invincible_(1907)”