Wikipedia

Tempel 1: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Likwidacja literówki
redakcyjne, aktualizacja i ilustracja
Linia 1:
{{źródła|data=2010-11}}
{{dopracować|styl|usunąć powtórzenia, usunąć nadmiar linków wewnętrznych}}
{{Kometa infobox
| nazwa = 9P/Tempel
Linia 23 ⟶ 22:
| masa = 7,2×10<sup>13</sup>
| gęstość = 0,6
| okres_obrotu = 40,7 [[godzina|h]]
| albedo = 0,04
}}
'''9P/Tempel''' (lub '''Tempel 1''') – [[kometa okresowa]] należąca do [[kometa rodziny Jowisza|rodziny komet Jowisza]], poruszająca się po [[Elipsa|eliptycznej]] [[orbita|orbicie]] wokół [[Słońce|Słońca]]. Była celem [[Sonda kosmiczna|misji kosmicznej]] [[Deep Impact]], mającej na celu przeprowadzenie badań naukowych tej komety. Jedno z zadań polegało na wypuszczeniu z sondy-matki tzw. impaktora, który uderzył w [[Jądro kometarne|jądro komety]].▼
[[Plik:Tempel1.jpg|thumb|250px|Kometa 9P/Tempel 1]]▼
[[Plik:HRIV Impact.gif|right|250px|thumb|Uderzenie w kometę Tempel 1 klatka po klatce]]▼
[[Plik:Looking Back at Tempel 1.jpg|right|250px|thumb|Pióropusz materii wyrzuconej z jądra komety, widziany 50 minut po uderzeniu]] ▼
▲'''9P/Tempel''' (lub '''Tempel 1''') – [[kometa okresowa]] należąca do [[kometa rodziny Jowisza|rodziny komet Jowisza]], poruszająca się po [[Elipsa|eliptycznej]] [[orbita|orbicie]] wokół [[Słońce|Słońca]]. Była celem [[Sonda kosmiczna|misji kosmicznej]] [[Deep Impact]], mającej na celu przeprowadzenie badań naukowych tej komety. Jedno z zadań polegało na wypuszczeniu z sondy-matki tzw. impaktora, który uderzył w [[Jądro kometarne|jądro komety]].
 
== Odkrycie ==
▲[[Plik:Tempel1.jpg|thumbmały|250pxlewo|Kometa 9P/Tempel 1]]
'''Kometa 9P/Tempel 1''' została odkryta [[3 kwietnia]] [[1867]] roku przez niemieckiego astronoma [[Ernst Wilhelm Leberecht Tempel|Ernsta Tempela]] w obserwatorium w [[Marsylia|Marsylii]]. Została znaleziona gdyż wW swoim ruchu orbitalnym[[orbita]]lnym zbliżała się stosunkowo bliskodo Ziemi, aż [[15 maja]] [[1867]] roku osiągnęła odległość minimalną 0,57 j.a. Nie była obserwowanawidoczna gołym okiem, ale przez lunety obserwowano ją prawie do końca sierpnia. Nazwa komety pochodzi od nazwiska odkrywcy.
 
== Orbita ==
Kometa ta obiega [[Słońce]] w czasie 5,5 roku, zbliżającpo się[[Elipsa|eliptycznej]] orbicie, w najdalej wysuniętym od Słońcanajdalszym punkcie ([[aphelium]]) swejzbliżając orbitysię kudo trajektoriiorbity [[Jowisz]]a, a w punkcie najbliższym SłońcuSłońca ([[peryhelium]]) zbliża się do orbity [[Mars]]a.
 
Ciało to zalicza się do [[rodziny komet]] Jowisza.
 
== Właściwości fizyczne ==
Powierzchnia [[jądro kometarne|jądra]] tej komety jest bardzo ciemna. KształtJest tego obiektu jestono podłużnypodłużne, wielkośćma zaś torozmiary 7,6 × 4,9 km. Widać tam liczne zagłębienia, [[krater uderzeniowy|kratery]], wzniesienia i niecki. Średnia gęstość tej komety jest jednak niewielka, i wynosirówna zaledwie 0,6 g/cm<sup>3</sup>. Jest to wartość znacząco mniejsza od gęstości wody (1 g/cm<sup>3</sup>), co sugeruje bardzo porowatą strukturę. Znając całkowitą masę komety, można wnosićwnioskować, że jest to konglomerat drobin lodu, fragmentów skalnych, pyłu i gazu. Okres obrotu tego ciała wokół własnej osi wynosi ponad 40 godzin.
 
== BadaniaObserwacje ==
W okresieczasie odkryciagdy kometa została odkryta, jej okres orbitalny komety wynosił 5,6 roku. Dzięki obliczeniom parametrów orbity udało się ją zaobserwować podczas dwóch kolejnych powrotów w pobliże Słońca w latach [[1873]] i [[1879]]. Jednak w swoim ruchu orbitalnym w [[1881]] roku kometa zbliżyła się do [[Jowisz]]a na stosunkowo bliską odległość 0,55 j.a. Doprowadziło to do silnego oddziaływaniazaburzenia grawitacyjnegojej orbity przez grawitację masywnej planety, a w efekcie do wydłużenia okresu obiegu do 6,5 roku i zwiększenia [[peryhelium]] orbity z 1,8 j.a. do 2,1 j.a. Tak duża zmiana parametrów orbity spowodowała, że próby odnalezienia jej w czasie kolejnych zbliżeń pojawieńdo Słońca nie powiodły się i '''kometę 9P/Tempel 1''' uznano za zagubioną, lubpodejrzewano też, że przestała istnieć.
Jednak naNa początku lat 60. XX wieku, dzięki wykorzystaniu do badań astronomicznych nowych technik obliczeniowych, amerykański astronom i badacz ruchów komet [[Brian Marsden]] wyliczył, że '''kometa Tempel 1''' zbliżyła się do Jowisza także podczas przelotu w latach [[1941]] (na odległość 0,41 j.a.) i [[1953]] (na odległość 0,76 j.a.). Uwzględniając w swoich rachunkach wszystkie zakłócenia, jakie w jej ruchu powodowały bliskie przeloty w pobliżu Jowisza, a także wpływ grawitacji pozostałych planet, wyliczył, gdzie i kiedy w najbliższej przyszłości powinna być na niebie widoczna zagubiona kometa. W [[1967]] roku amerykańska obserwatorka komet [[Elizabeth Roemer]] zrobiła zdjęcie sugerowanegowskazanego przez Marsdena fragmentu nieba, na którym powinna bardzo słabym blaskiem świecić poszukiwana kometa. Nie licząc jednak zbytnio na jej odnalezienie, opracowywaniem fotografii zajęła się dopiero po roku. A jednak naNa wykonanym przez nią zdjęciu bardzo blisko wyliczonej przez Marsdena pozycji dostrzeżono na kliszy mgiełkęmglistą plamkę, która okazała się obrazem '''komety Tempel 1'''.
 
Ponownie naNa podstawie tych samych obliczeń kometa została zaobserwowana przez Elizabeth Roemer ponownie [[11 stycznia]] [[1972]] roku, w czasiepodczas jej kolejnego powrotu w pobliże Słońca. Tym razem ruch tej komety śledzono już przez pół roku, zbierając w ten sposób bogaty materiał obserwacyjny służący do jeszcze dokładniejszego obliczenia elementów jej orbity. Odnalezienie tak długo nie widzianej komety było doniosłymznacznym osiągnięciem. Od tej pory '''kometa 9P/Tempel 1''' jest obserwowana podczas każdego przejścia przez peryhelium, a okres jej obiegu trwa 5,5 roku.
 
Przewiduje się, że wyraźna zmiana parametrów orbity komety nastąpi dopiero w czasie jej przelotu w pobliżu Jowisza w dniu [[26 maja]] [[2024]] roku w odległości 0,55 j.a. Wpłynie to na wzrostponowne zwiększenie odległości peryhelium do 1,77 j.a., a okres obiegu wokół Słońca wydłuży się do 6,0 lat. Kolejne zbliżenie do Jowisza [[7 kwietnia]] [[2034]] roku na odległość 0,91 j.a. zwiększy peryhelium do 1,93 j.a. i okres orbitalny do 6,3 roku. W jeszcze dalszej przyszłości przewiduje się, że kometa nadal będzie powoli zwiększała swój dystans od Słońca, choć w ciągu najbliższych 300 tys. lat jej orbita nie oddali się od niego bardziej niż na 10 j.a.
 
== Badania sond kosmicznych ==
=== Uderzenie w kometę Tempel 1 ===
=== Deep Impact ===
[[4 lipca]] [[2005]] roku o godzinie 7:45 czasu środkowoeuropejskiego (letniego) w kometę uderzyła ważąca kilkaset kilogramów część [[sonda kosmiczna|sondy kosmicznej]] [[Deep Impact]] - tzw. impaktor. W momencie zderzenia impaktor osiągnął prędkość 37 tys. km/h i choć poprzedzał kometę w ruchu orbitalnym wokół [[Słońce|Słońca]] to był od niej o 10,2 km/s wolniejszy (tak więc w rzeczywistości to kometa uderzyła w impaktor). Samo zderzenie spowodowało powstanie [[krater uderzeniowy|krateru]] o średnicy ok. 120 m i uwolniło ogromne ilości materii gazowo-pyłowej, która uniosła się ponad powierzchnię [[Jądro kometarne|jądra komety]], wzbogacając jej otoczkę, tzw. głowę komety – [[Koma (astronomia)|komę]]. W wyniku tego wydarzenia kometa pojaśniała i stała się lepiej widoczna. Uderzenie nie miało praktycznie żadnego wpływu na tor komety. W wyniku zderzenia według szacunków prędkość komety zmniejszyła się o 0,0001 mm/s, co z kolei spowodowało skrócenie [[peryhelium]] komety o 10 m i skrócenie okresu obiegu o mniej niż 1 s.▼
▲[[Plik:HRIV Impact.gif|right|250px|thumbmały|Uderzenie w kometę Tempel 1 klatka po klatce]]
▲[[Plik:Looking Back at Tempel 1.jpg|right|250px|thumbmały|Pióropusz materii wyrzuconej z jądra komety, widziany 50 minut po uderzeniu]]
▲Kometa Tempel 1 była głównym celem misji kosmicznej [[Deep Impact]]. [[4 lipca]] [[2005]] roku o godzinie 7:45 czasu środkowoeuropejskiego (letniego) w kometę uderzyłauderzył tzw. impaktor, ważącaważący kilkaset kilogramów częśćmetalowy [[sondacylinder wystrzelony z kosmiczna|sondy kosmicznej]] [[Deep Impact]] - tzw. impaktor. W momencie zderzenia impaktor osiągnął prędkość 37 tys. km/h i choć poprzedzał kometę w ruchu orbitalnym wokół [[Słońce|Słońca]], to był od niej o 10,2 km/s wolniejszy (takzatem więcmożna wprzyjąć, rzeczywistościże to kometa uderzyła w impaktor). Samo zderzenie spowodowało powstanie [[krater uderzeniowy|krateru]] o średnicy ok. 120 m i uwolniło ogromne ilości materii gazowo-pyłowej, która uniosła się ponad powierzchnię [[Jądro kometarne|jądra komety]], wzbogacając jej otoczkę, tzw. głowę komety – [[Koma (astronomia)|komę]]. W wyniku tego wydarzenia kometa pojaśniała i stała się lepiej widoczna. Uderzenie nie miało praktycznie żadnego wpływu na tor komety. W wyniku zderzenia według szacunków prędkość komety zmniejszyła się o 0,0001 mm/s, co z kolei spowodowało skróceniezmniejszenie odległości [[peryhelium]] komety od Słońca o 10 m i skrócenie okresu obiegu o mniej niż 1 s, nieistotnie w porównaniu z zaburzeniami powodowanymi przez Jowisza.
 
=== Przyszłe badaniaStardust-NExT ===
[[Plik:DeepImpactTempelCrater.jpg|mały|Fragment powierzchni jądra komety Tempel 1 przed uderzeniem impaktora (z lewej), sfotografowany przez sondę Deep Impact i po uderzeniu, sfotografowany przez sondę Stardust. Strzałki wskazują krawędź powstałego krateru.]]
Kometa '''Tempel 1''' jestbyła również celem przelotu sondy [[Stardust]], który planowany jest na godz. 4:42 UTC [[15 lutego]] [[2011]]<ref>{{cytuj stronę|tytuł=Stardust NExT: Status Report 2009|url=http://stardustnext.jpl.nasa.gov/mission/mission_status10_q1.html|data dostępu=26 lutego 2010}}</ref> w ramach misji Stardust-NExT (''New Exploration of Tempel 1''), który miał miejsce o godz. 4:42 UTC [[15 lutego]] [[2011]] r. Porównanie wykonanych wtedy obserwacji z danymi zebranymi przez sondę [[Deep Impact]] umożliwiukazało stwierdzeniezmiany, dojakie jakichzaszły zmianna wpowierzchni jądrzejądra komety doszło podczas przejścia jej przez peryhelium, orbity.oraz Możliwe,pozwoliło żeuzyskać udazdjęcia obszarów niewidocznych podczas przelotu poprzedniej sondy. sięZostały takżerównież wykonaćwykonane fotografie krateru powstałego w wyniku uderzenia impaktora sondy Deep Impact.
 
{{Przypisy}}
Linia 63 ⟶ 62:
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=9P;orb=0;cov=0;log=0#elem Elementy orbity '''9P/Tempel''']
* [http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=9P;orb=1;cov=0;log=0#orb Diagram orbity '''9P/Tempel''' (JPL)]
* [http://deepimpact.jpl.nasa.gov/ Strona projektu Deep Impact]
* [http://stardustnext.jpl.nasa.gov/ Misja Stardust - NExT]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Tempel_1”