Ordowik: Różnice pomiędzy wersjami

* w sensie [[chronostratygrafia|chronostratygraficznym]] – drugi [[system (geologia)|system]] [[eratem]]u [[Paleozoik|paleozoicznego]], wyższy od [[kambr]]u, niższy od [[sylur]]u. Dzieli się na trzy [[oddział (geologia)|oddziały]]: [[Ordowik wczesny|ordowik dolny]], [[ordowik środkowy]] i [[Ordowik późny|ordowik górny]]. Międzynarodowy [[stratotyp]] granicy [[kambr]]/ordowik znajduje się na Green Point (zachodnie wybrzeże [[Nowa Fundlandia|Nowej Fundlandii]], [[Kanada]]). Dolna granica ordowiku oparta jest o pierwsze pojawienie się [[konodonty|konodonta]] ''Iapetognathus fluctivagus'' Nicoll et all., 1999.

[[Stratygrafia]] ordowiku bazuje na [[konodonty|konodontach]], [[graptolity|graptolitach]] (zwłaszcza w osadach głębokomorskich) i na [[trylobity|trylobitach]] (w osadach płytkomorskich). Wśród graptolitów dendroidy są istotne stratygraficznie w dolnym ordowiku, a graptolity właściwe w środkowym i górnym ordowiku. Pomocniczo używa się w datowaniach skał także [[ramienionogi|ramienionogów]]. Przez większość okresu trwała [[Transgresja morza|transgresja]] oceanów i poziom oceanów był jednym z najwyższych (wg niektórych danych – najwyższy) w historii Ziemi. Pod koniec ordowiku nastąpiło zlodowacenie części [[Gondwana|Gondwany]], zwłaszcza obecnej północnej Afryki i półwyspu Arabskiego. Spowodowane to było przesunięciem się części Gondwany nad biegun południowy. Zlodowacenia doprowadziły do obniżenia się poziomu mórz. W tym okresie miało miejsce nasilenie [[Orogeneza kaledońska|orogenezy kaledońskiej]].

Wśród bezkręgowców najliczniejsze były trylobity, które zwłaszcza we wczesnym ordowiku kontynuowały swój szczyt rozwoju. Z ordowiku znany jest największy trylobit w historii – ''[[Isotelus|Isotelus rex]]'' o długości około 72 cm – jednak większość gatunków ma typowe rozmiary kilku – kilkunastu centymetrów. W tym okresie dochodzi do wielkiego rozwoju graptolitów, zarówno [[bentos|bentonicznych]] [[dendroidy|dendroidów]] jak i nowo powstałych we wczesnym ordowiku planktonicznych [[graptolity właściwe|graptolitów właściwych]]. Te ostatnie w środkowym i późnym ordowiku są dominującą grupą wśród graptolitów. Równie duży rozwój przechodzą w ordowiku [[konodonty|zwierzęta konodontonośne]], które stają się powszechne we wszystkich środowiskach morskich. Bardzo liczne były także [[ramienionogi]], zarówno bezzawiasowe, jak i zawiasowe ze skorupkami zbudowanymi z węglanu wapnia. Ramienionogi zawiasowe zaczynają zdecydowanie przeważać nad bezzawiasowymi od późnego ordowiku. Bardzo szybką radiację oraz wielki wzrost liczebności odnotowuje się u [[łodziki|łodzikowatych]], które w tym okresie przeszły szczyt swego rozwoju. Szczególnie ważna była wtedy podgromada Endoceratoidea i rząd Orthocerida. Największe ówczesne łodzikowate miały muszle dochodzące do 9 metrów długości. Większość łodzikowatych z ordowiku miała muszle o kształcie lekko zwężającej się prostej rurki. Wielki rozwój nastąpił u [[cystoidyPęcherzowce|cystoidów]], które były wówczas głównymi przedstawicielami [[szkarłupnie|szkarłupni]]. Dość często spotykane są [[gąbki]], zwłaszcza o szkielecie krzemionkowym oraz [[ślimaki]] i [[małżoraczki]]. Również [[hiolity]] i [[jednotarczowce]] były dość pospolite, choć obserwuje się spadek ich liczebności w porównaniu do kambru.

Rozwijały się również grupy powstałe w kambrze, które nie osiągnęły znacznej różnorodności czy liczebności w ordowiku, przede wszystkim małże, ale także [[protisty zwierzęce|pierwotniaki]] reprezentowane przez [[otwornice]] aglutynujące oraz krzemionkowe [[Promienice|radiolarie]].

* [[Sudety]]: powstają w warunkach morskich [[mułowiec|mułowce]] i [[iłowiec (skała osadowa)|iłowce]], [[metamorfizm|przeobrażone]] później w [[łupek|łupki]] i [[fyllit]]y oraz znaczne wylewy [[lawa|law]] podmorskich przeobrażone następnie w [[zieleńce]]. Podrzędnie występują także wapienie. Skały takie tworzą znaczną część [[Góry Kaczawskie|Gór Kaczawskich]] i [[Pogórze Kaczawskie|Pogórza Kaczawskiego]] oraz [[Przedgórze Sudeckie|Przedgórza Sudeckiego]], czyli tzw. [[metamorfik kaczawski|metamorfiku kaczawskiego]]. Niezmetamorfizowane [[Piaskowiec|piaskowce]] ordowiku znane są z [[Góry Bardzkie|Gór Bardzkich]]. Być może [[skały metamorficzne]] wieku ordowickiego występują w [[rudawy Janowickie|Rudawach Janowickich]] i [[Lasocki Grzbiet Lasocki|Lasockim Grzbiecie]], czyli we [[wschodnia osłona granitu karkonoskiego|wschodniej osłonie granitu karkonoskiego]].