Sułtanat Rumu: Różnice pomiędzy wersjami

 

== Narodziny i walka o przetrwanie ==

Od lat pięćdziesiątych [[XI wiek]]u luźne bandy Turków Seldżuckich wyprawiały się w głąb bizantyjskiej Anatolii w poszukiwaniu łupów, czemu nie była w stanie przeciwdziałać nieruchliwa armia cesarstwa. Ta wojna podjazdowa przybrała postać otwartego starcia, kiedy w roku [[1071]] cesarz [[Roman IV Diogenes|Roman Diogenes]] w celu zabezpieczenia granicy zdecydował się zająć fortece wokół [[Wan (jezioro)|jeziora Wan]], a na swej drodze spotkał zdecydowaną mu w tym przeszkodziċ armię samego sułtana [[Wielcy Seldżucy|Wielkich Seldżuków]], [[Alp Arslan bin Chaghri|Alp Arslana]]. W ten sposób doszło do bitwy pod Manzikertem, w której armia Bizancjum poniosła druzgocącą klęskę, a jego cesarz dostał się do niewoli. Bezpośrednie skutki klęski nie były zbyt znaczące - Alp Arslan, dla którego głównym wrogiem byli [[Fatymidzi]], wypuścił cesarza z niewoli po zagwarantowaniu sobie niewielkich cesji terytorium i odszedł na południe. Trzy czynniki zdecydowały o tym, że po bitwie pod Manzikertem Bizantyjczycy w przeciągu 10 lat utracili kontrolę nad niemal całą Anatolią. Pierwszym był charakter tureckich najeźdźców, którym w przeciwieństwie do tradycyjnych przeciwników cesarstwa, Arabów, bardzo odpowiadały surowe, zimowe warunki anatolijskiego płaskowyżu, przypominające ich rodzimą [[Azja Środkowa|Azję Centralną]]. O ile zatem Arabowie najeżdżali Anatolię, a potem się z niej wycofywali, o tyle Turcy starali się uczynić z niej stały teren swojego koczowniczego życia.[[Plik:Europe mediterranean 1097.jpg|thumb|180px|Europa z sułtanatem seldżuckim po zdobyciu Anatolii po bitwie pod Manzikertem]]Zapewne jednak by się to im nie udało, gdyby nie drugi czynnik, którym były wojny domowe trapiące cesarstwo w latach [[1071]] - [[1081]], w wyniku których zamiast walczyć z Turkami kolejni pretendenci do tronu dosłownie oddawali im kolejne terytoria w zamian za ich wojskowe usługi, a rząd centralny wycofywał kolejne oddziały do [[Konstantynopol]]a w celu jego obrony. Po trzecie, kiedy Bizancjum skonsolidowało się wreszcie wokół [[Aleksy I Komnen|Aleksego I Komnena]] w roku [[1081]], to aż do roku [[1094]] musiało prowadzić ciężkie walki na zachodzie przeciwko kolejno [[Normanowie|Normanom]], [[Pieczyngowie|Pieczyngom]] i [[Połowcy|Kumanom]], tak że do roku [[1097]] nie podjęło żadnej inicjatywy w celu odzyskania Azji Mniejszej. Na skutek tego w jej wnętrzu wyrosło całe pokolenie, które w swoim życiu nigdy nie zaznało władzy cesarza bizantyńskiego i w znacznej mierze było już sturkizowane.

 

Tymczasem w trakcie sześcioletniego bezkrólewia dominującą siłą w Anatolii stało się inne tureckie państwo, [[Daniszmendydzi]], które zajmowało jej północną i południową część, podczas gdy Rum zajmował część południową i zachodnią. Na razie jednak ci naturalni rywale sprzymierzyli się przeciwko [[I wyprawa krzyżowa|pierwszej wyprawie krzyżowej]], co nie zapobiegło ich klęsce w [[bitwa pod Doryleum (1097)|bitwie pod Doryleum]] w roku [[1097]], i utracie przez sułtanat swojej stolicy oraz szeregu terytoriów wzdłuż wybrzeży [[Morze Egejskie|Morza Egejskiego]] i [[Morze Czarne|Czarnego]] na rzecz Bizancjum. Wtedy to z konieczności Kilidż Arslan przeniósł stolicę sułtanatu do Konii (greckie Ikonion), gdzie miała pozostać już do końca jego dziejów. Późniejsza ekspansja Kilidż Arslana na wschód, kosztem Daniszmendydów, doprowadziła go ostatecznie tak samo jak dziada i ojca do konfliktu z Wielkimi Seldżukami. Zginął walcząc z nimi w roku [[1107]] w bitwie nad rzeką [[Chabur]], dopływem [[Eufrat]]u w północnej [[Mezopotamia|Mezopotamii]].

 

Daniszmendydzi stali się teraz największą potęgą w Anatolii, a sułtanat został zredukowany do niewielkiego okręgu wokół Konyi, znajdującego się pod ich protektoratem. Na szczęście dla Rumu musieli oni także walczyċ z Bizancjum, które przeszło do ofensywy po okresie wojen z Krzyżowcami. Ponadto po śmierci w roku [[1134]] właściwego założyciela ich państwa, [[Kumusztakin]]a, Daniszmendydzi stopniowo zaczęli pogrążaċ się w coraz głębszej anarchii. Ostatnie kilkanaście lat panowania [[Masud I|Masuda]], który doszedł do władzy dzięki pomocy Daniszmendydów w roku [[1116]], to ciągła ekspansja ich kosztem. Tę politykę kontynuował po dojściu do władzy w roku [[1155]] także jego syn, [[Kilidż Arslan II]], który w celu uzyskania spokoju ze strony Bizancjum w roku [[1162]] uznał się jego lennikiem i zobowiązał do oddania części terytorium - do czego jednak nigdy nie doszło.