Safawidzi: Różnice pomiędzy wersjami

Safawidzi rozpoczynali swoje rządy jako przywódcy koczowników, żyjący blisko swoich poddanych, z armią polegającą na zaciągu plemiennym i administracją opierającą się na plemiennej hierarchii. Z biegiem czasu stali się oni jednak osiadłymi monarchami, zgodnie z perską tradycją wyniesionymi w stosunku do swoich poddanych i odizolowanymi od nich na swoim dworze. W armii pojawili się ghulamowiegholamowie, w administracji rosła rola perskich, cywilnych urzędników, na czele z wielkim wezyrem, a coraz większa część ziemi traciła status własności feudalnej i stawała się ziemią królewską. Sztuka safawidzka wyrosła z połączenia tradycji turkmeńskich i timurydzkich, czego symbolem może być fakt, że kiedy Tahmasp wrócił z Heratu do Tebrizu w 1522 roku zabrał ze sobą [[Behzad]]a. To pod patronatem następcy Esma'ila powstała tzw. [[Szahname Tahmaspa]], zawierająca 258 miniatur i wspaniałą kaligrafię, "największa ''Szahname'' w perskiej historii"<ref>{{Cytuj książkę | autor r=A. Welch | rozdział=Şafawids V. Arts and architecture | nazwisko=Bosworth | imię=C.E. | nazwisko2=Van Donzel | imię2=E. | nazwisko3=Heinrichs | imię3=W.P. | nazwisko4=Lecomte | imię4=G.| tytuł=The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume VIII | data=1995 | wydawca=E.J. Brill | miejsce=Leiden | isbn=90-04-09834-8 | strony=788}}</ref>. Jej autorami było m.in. dwóch słynnych malarzy okresu, [[Agha Mirak]] i [[Soltan Mohammad]]. W późniejszym okresie Tahmasp odwrócił się od sztuki i najważniejszym centrum malarstwa stał się [[Meszhed]], gdzie namiestnikiem był jego bratanek, [[Ebrahim Mirza]] (zm. 1577). Owocem jego patronatu była wspaniała edycja ''Haft Awrang'' [[Maulana Dżami|Dżamiego]]. Na dworze Abbasa I działał "największy malarz safawidzkich czasów"<ref>Składankowa, s. 216</ref>, [[Reza Abbasi]] (zm. 1635). Abbas był jednak przede wszystkim wielkim budowniczym. Najważniejszym dziełem jego panowania była bez wątpienia rozbudowa nowej stolicy, Isfahanu, z jego największym w Iranie [[Mejdan-e Naghsz-e Dżahan|placem]] w centrum, z pałacem [[Ali Kapu]] po stronie zachodniej, stanowiącym jednocześnie wejście do ogrodów szacha, gdzie znajdował się kolejny pałac, [[Czehel sotun]], oraz ogromnym [[Masdżed-e Szah|Meczetem Królewskim]] po stronie południowej. Zgodnie z tradycyjnym sądem perskiej krytyki, mającym swoje korzenie już w połowie XVIII wieku, uważa się często, że za panowania Safawidów nastąpił upadek perskiej literatury, za co winą z reguły obarcza się dominujący w ówczesnej poezji tzw. [[styl indyjski]], z jego skłonnością do nagromadzenia możliwie najbardziej wyszukanych środków formalnych. Ogromna liczba perskich poetów tego okresu emigrowała do [[Indie|Indii]], gdzie pod niezwykle hojnym patronatem Wielkich Mogołów i innych dynastii kultywujących perską kulturę uprawiała charakterystyczną dla stylu indyjskiego wyszukaną lirykę dworską<ref name="Matthee"/><ref>Welch, ss. 788 – 789; Składankowa, ss. 198, 214 – 215;{{Cytuj książkę | autor r=J.T.P. De Bruijn | rozdział=Şafawids III. Literature | nazwisko=Bosworth | imię=C.E. | nazwisko2=Van Donzel | imię2=E. | nazwisko3=Heinrichs | imię3=W.P. | nazwisko4=Lecomte | imię4=G.| tytuł=The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume VIII | data=1995 | wydawca=E.J. Brill | miejsce=Leiden | isbn=90-04-09834-8 | strony=774 – 776}}</ref>. Współcześnie dąży się jednak do bardziej wyważonej oceny literatury okresu, zwracając uwagę na wartość dzieł poszczególnych twórców, takich choćby jak [[Sa'eb Tebrizi|Sa'eb]] (zm. 1677/1678), "największy poeta literatury safawidzkiej"<ref>De Bruijn, s. 776</ref>.