Stanisław Dunin Karwicki: Różnice pomiędzy wersjami

{{Do weryfikacji|Imperium Rosyjskie istniało dopiero od 1721}}

 

== Myśl polityczna ==

W swym dziele twierdził, że ustrój [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]], łączący dość znaczne prerogatywy [[monarcha|monarchy]] z rozbudowanymi prawami stanu [[szlachta|szlacheckiego]], jest w istocie "mieszaną" formą rządów, która łączy w sobie zarówno cechy [[monarchia|monarchii]] jak i [[republika|republiki]], a to nie stwarza optymalnych warunków rozwoju. Domagał się zastąpienia go systemem rządów o racjonalnym republikańskim charakterze.

 

 

== Reforma sejmu i bezkrólewia ==

Jest rzeczą charakterystyczną podejście Karwickiego do kwestii [[liberum veto]]. Uważał, że może ono odegrać rolę pozytywną, ale jedynie wtedy gdyby dotyczyło poszczególnych spraw, a nie wszystkich uchwał sejmu. Ten motyw zresztą nieraz pojawiał się w pismach republikańskich myślicieli, którzy rozróżniali liberum veto, czyli prawo pojedynczego posła do zawetowania konkretnej ustawy, i [[liberum rumpo]], czyli faktycznie istniejącą w Rzeczypospolitej praktykę, że sprzeciw poselski prowadzi do zerwania sejmu i unieważnienia wszystkich przyjętych przez zgromadzenie posłów ustaw. Najlepszy dla funkcjonowania państwa był w zamysłach Dunina-Karwickiego sejm stały, odbywany raz w roku, zdolny do samodzielnego odraczania i zwoływania swoich sesji parlamentarnych, którego nie można było zerwać. Gdyby jakiś [[poseł]] blokował przebieg procedury sejmowania, sprawę należało odesłać do odpowiedniego sejmiku ziemskiego lub wojewódzkiego, by osądził, czy prawo veta było użyte słusznie, czy też stanowiło przejaw niskich pobudek. W tym drugim wypadku posła należało osądzić i co bardzo racjonalne veto unieważnić. Miało to skutecznie zniechęcać do bezzasadnego blokowania obrad. W wypadku jednak gdyby protest był zasadny, sejm winien się zebrać ponownie i podjąć ostateczną decyzję. A gdyby i wówczas nie udało się osiągnąć jednomyślności izby, sprawę należało odroczyć do zebrania się nowego sejmu. Karwicki zajmował się również w swym traktacie sprawą reformy [[bezkrólewie|bezkrólewia]]. Skrócenie czasu trwania i ograniczenie procedur bezkrólewia oraz likwidację [[elekcja viritim|elekcji viritim]] miałby zapewnić [[prymas]], który w porozumieniu z sejmem wskazywałby sejmikom wojewódzkim kandydatów do tronu (wyłącznie Polaków), każde województwo wybierałoby spośród nich większością głosów swojego kandydata, a sejm, również większością głosów, nowego króla.

 

 

Były to bardzo ważne elementy w politycznych koncepcjach Karwickiego, gdyż wyraźnie uderzały w tradycjonalistycznie pojętą [[demokracja szlachecka|demokrację szlachecką]], zastępując po części cenzus tradycji i pochodzenia cenzusem posiadania i materialnego bogactwa.

Po raz ostatni koncepcje reform miały szanse zostać wcielone w życie w okresie tzw. polityki emancypacyjnej [[August II Mocny|Augusta II]] na sejmach [[1718]]-[[1720]]. Wówczas to król podjął próbę wyrwania się spod kurateli imperialnej [[Rosja|Rosji]] co się jednak nie powiodło w wyniku przeciwdziałania opłacanej przez cara opozycji hetmańskiej.

 

{{Przypisy}}

 

{{DEFAULTSORT:Dunin-Karwicki Stanisław}}