Gaetano Donizetti: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Wybrane opery: lit. |
Dodano pełną listę oper Donizettiego |
||
Linia 42:
W [[1845]] r. uporczywe bóle głowy oraz ogólne osłabienie coraz bardziej dokuczały kompozytorowi. Zaczęły pojawiać się pewne oznaki zaburzeń umysłowych. Siostrzeniec umieścił go szpitalu dla umysłowo chorych w Ivry pod Paryżem. Był tam niejako więziony i dopiero interwencja barona de Lannoy u Giuseppe Donizettiego spowodowała, że po 16 miesiącach opuścił szpital. Został tymczasowo ulokowany w apartamencie w Paryżu, gdzie mogli odwiedzać go przyjaciele. Następnie został przewieziony do Bergamo, gdzie po wylewie krwi do mózgu 8 kwietnia [[1848]] r. zmarł. W pogrzebie uczestniczyli liczni przyjaciele, chcący oddać cześć wielkiemu kompozytorowi.
==
Lista<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.donizettisociety.com/donizettiworks.htm| tytuł = Opery Donizettiego na stronie www.donizettisociety.com| data dostępu = 2012-02-29| autor = | opublikowany = | praca = | data = | język = en}}</ref><ref>{{cytuj książkę | autor = Elżbieta Dziębowska (red.)| tytuł = Encyklopedia muzyczna PWM: część biograficzna| wydawca = PWM| miejsce = Kraków| rok = 1984|tom= 2| strony = 434-435| isbn = 83-224-0223-6}}</ref><ref>{{cytuj książkę |autor = Piotr Kamiński| tytuł = Tysiąc i jedna opera|tom = I| strony = 319-380| wydawca = PWM| miejsce = Kraków| rok = 2008| isbn = 978-83-224-0901-5}}</ref> obejmuje zachowane (także tylko we fragmentach) opery Donizettiego oraz te, które nie zachowały się, ale o ich istnieniu świadczą dokumenty z epoki. W literaturze niektóre opery występują pod tytułami alternatywnymi, a niektóre opracowania bywają traktowane jako odrębne utwory.
*'''''Il Pigmalione''''' (''Pigmalion''), scena dramatyczna w 1 akcie (1816). Libretto: Antonio Simeone Sografi. Prapremiera: 13 października 1960, Bergamo, Teatro Donizetti.
*'''''L'Olimpiade''''', opera seria (fragmenty) (1817). Libretto: Pietro Metastasio. Niewystawiona.
*'''''L'ira d'Achille''''', opera seria (fragmenty) (1817). Libretto: Felice Romani(?). Prapremiera:1817(?), Bolonia(?).
*'''''Enrico di Borgogna''''', opera semiseria w 2 aktach (1818). Libretto: Bartolomeo Merelli. Prapremiera: 14 listopada 1818, Wenecja, Teatro San Luca.
*'''''Una folia''''' albo '''''Un ritratto parlante''''' (''Szaleństwo'' albo ''Portret, który mówi''), farsa w 1 akcie (1818). Libretto: Bartolomeo Merelli. Prapremiera: 15 grudnia 1818, Wenecja, Teatro San Luca.
*'''''I piccioli virtuosi ambulanti''''', opera buffa w 1 akcie (1819). Libretto: Bartolomeo Merelli. Prapremiera: 1819, Bergamo.
*'''''Le nozze in villa''''', opera buffa w 2 aktach (1819). Libretto: Bartolomeo Merelli. Prapremiera: 1820, Mantua, Teatro Vecchio.
*'''''Il falegname di Livonia''''' albo '''''Pietro il grande, tsar delle Russie''''' (''Cieśla z Liwonii'' albo ''Piotr Wielki, car Wszechrosji''), opera buffa w 2 aktach (1819). Libretto: Gherardo Bevilacqua-Aldobrandini. Prapremiera: 26 grudnia 1819, Wenecja, Teatro San Samuele.
*'''''Zoraida di Granata''''' (''Zoraida z Grenady''), opera seria w 2 aktach (1822). Libretto: Bartolomeo Merelli, zrew. Jacopo Ferretti. Prapremiera: 28 stycznia 1822, Rzym, Teatro Argentina.
*'''''La zingara''''' (''Cyganka''), opera semiseria w 2 aktach (1822). Libretto: Andrea Tottola. Prapremiera: 12 maja 1822, Neapol, Teatro Nuovo.
*'''''La lettera anonima''''', farsa w 1 akcie (1822). Libretto: Giulio Genoino. Prapremiera: 29 czerwca 1822, Neapol, Teatro del Fondo.
*'''''Chiara e Serafina''''' albo '''''I pirati''''', opera semiseria w 2 aktach (1822). Libretto: Felice Romani. Prapremiera: 26 października 1822, Mediolan, La Scala.
*'''''Alfredo il grande''''' (''Alfred Wielki''), opera seria w 2 aktach (1823). Libretto: Andrea Tottola. Prapremiera: 2 lipca 1823, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''Il fortunate inganno''''' (''Pomyślne oszustwo''), opera buffa w 2 aktach (1823). Libretto: Andrea Tottola. Prapremiera: 3 września 1823, Neapol, Teatro Nuovo.
*'''''L’ajo nell’imbarazzo''''' albo '''''Don Gregorio''''' (''Opiekun w opałach''), opera buffa w 2 aktach (1824). Libretto: Jacopo Ferretti. Prapremiera: 4 lutego 1824, Rzym, Teatro Valle.
*'''''Emilia di Liverpool''''', opera semiseria w 2 aktach (1824). Libretto: autor nieznany, opr. Giuseppe Checcherini. Prapremiera: 28 lipca 1824, Neapol, Teatro Nuovo. Opracowana ponownie jako ''L’eremitaggio di Liverpool'' (1828).
*'''''Alahor in Granata''''' (''Alahor w Grenadzie''), opera seria w 2 aktach (1825). Libretto: M. A. [M. Accussi(?)]. Prapremiera: 7 stycznia 1826, Palermo, Teatro Carolina.
*'''''Elvida''''', opera seria w 1 akcie (1826). Libretto: Giovanni Schmidt. Prapremiera: 6 lipca 1826, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''Il castello degli invalidi''''', farsa w 1 akcie (1826(?)). Libretto: autor nieznany. Prapremiera: 1826(?), Palermo(?). Zaginiona.
*'''''Gabriella di Vergy''''', opera seria w 2 aktach (1826), wersja zrew. (1838). Libretto: Andrea Tottola. Prapremiera: 29 listopada 1869, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''La bella prigioniera''''', farsa w 1 akcie (1826(?)). Libretto: autor nieznany. Niewystawiona. Znane jedynie fragmenty.
*'''''Olivo e Pasquale''''', opera buffa w 2 aktach (1826). Libretto: Jacopo Ferretti. Prapremiera: 7 stycznia 1827, Rzym, Teatro Valle.
*'''''Otto mesi in due ore''''' albo '''''Gli esiliati in Siberia''''' (''Osiem miesięcy w dwie godziny'' albo ''Zesłańcy z Sybiru''), opera romantica w 3 aktach (1827). Libretto: Domenico Gilardoni. Prapremiera: 13 maja 1827, Neapol, Teatro Nuovo. Opracowana ponownie w wersji francuskiej jako ''Élisabeth, ou la fille de l'exilé'' (1840).
*'''''Il borgomastro di Saardam''''' (''Burmistrz Saardam''), opera buffa w 2 aktach (1827). Libretto: Domenico Gilardoni. Prapremiera: 19 sierpnia 1827, Neapol, Teatro del Fondo.
*'''''Le convenienze ed inconvenienze teatrali''''' (''Teatralne obyczaje i nieobyczajności''), farsa w 1 akcie (1827), wersja zrew. (1831). Libretto: Gaetano Donizetti. Prapremiera: 21 listopada 1827, Neapol, Teatro Nuovo.
*'''''L’esule di Roma''''' albo '''''Il proscritto''''' albo '''''Settimio il proscritto''''' (''Wygnaniec z Rzymu''), opera seria w 2 aktach (1827). Libretto: Domenico Gilardoni. Prapremiera: 1 stycznia 1828, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''Alina, regina di Golkonda''''' (''Alina, królowa Golkondy''), opera semiseria w 2 aktach (1828). Libretto: Felice Romani. Prapremiera: 12 maja 1828, Genua, Teatro Carlo Fenice.
*'''''Gianni di Calais''''', opera semiseria w 3 aktach (1828). Libretto: Domenico Gilardoni. Prapremiera: 2 sierpnia 1828, Neapol, Teatro del Fondo.
*'''''Il giovedi grasso''''' albo '''''Il nuovo Pourceaugnac''''' (''Tłusty czwartek''), farsa w 1 akcie (1828). Libretto: Domenico Gilardoni. Prapremiera: 26 lutego 1829, Neapol, Teatro del Fondo.
*'''''Il paria''''' (''Parias''), opera seria w 2 aktach (1828). Libretto: Domenico Gilardoni. Prapremiera: 12 stycznia 1829, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''Elisabetta al castello di Kenilworth''''' albo '''''Il castello di Kenilworth''''' (''Elżbieta I w zamku Kenilworth''), opera seria w 3 aktach (1829). Libretto: Andrea Tottola. Prapremiera: 6 lipca 1829, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''I pazzi per progetto''''' (''Podstępni wariaci''), farsa w 1 akcie (1829-30). Libretto: Domenico Gilardoni. Prapremiera: 6 lutego 1830, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''Il diluvio universale''''' (''Potop powszechny''), azione tragica-sacra w 3 aktach (1829-30), wersja zrew. (1833-4). Libretto: Domenico Gilardoni. Prapremiera: 28 lutego 1830, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''Imelda de’Lambertazzi''''', opera seria w 2 aktach (1830). Libretto: Andrea Tottola. Prapremiera: 5 września 1830, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''Anna Bolena''''' (''Anna Boleyn''), opera seria w 2 aktach (1830). Libretto: Felice Romani. Prapremiera: 26 grudnia 1830, Mediolan, Teatro Carcano.
*'''''Gianni di Parigi''''' (''Jan z Paryża''), opera buffa w 2 aktach (1831). Libretto: Felice Romani. Prapremiera: 10 września 1839, Mediolan, La Scala.
*'''''Francesca di Foix''''', opera semiseria w 1 akcie (1831). Libretto: Domenico Gilardoni. Prapremiera: 30 maja 1831, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''La romanziera e l’uomo nero''''' (''Romantyczka i mężczyzna w czerni''), farsa w 1 akcie (1831). Libretto: Domenico Gilardoni. Prapremiera: 18 czerwca 1831, Neapol, Teatro del Fondo.
*'''''Fausta''''', opera seria w 2 aktach (1831). Libretto: Domenico Gilardoni, Gaetano Donizetti. Prapremiera: 12 stycznia 1832, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''Ugo, conte di Parigi''''' (''Hugo, hrabia Paryża''), opera seria w 2 aktach (1831-2). Libretto: Felice Romani. Prapremiera: 13 marca 1832, Mediolan, La Scala.
*'''''[[Napój miłosny|L’elisir d’amore]]''''' (''Napój miłosny''), opera buffa w 2 aktach (1832). Libretto: Felice Romani. Prapremiera: 12 maja 1832, Mediolan, Teatro Canobbiana.
*'''''Sancia di Castiglia''''', opera seria w 2 aktach (1832). Libretto: Pietro Salatino. Prapremiera: 4 listopada 1832, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''Il furioso all’isola di San Domingo''''' (''Szaleniec z wyspy San Domingo''), opera semiseria w 3 aktach (1832). Libretto: Jacopo Ferretti. Prapremiera: 2 stycznia 1833, Rzym, Teatro Valle.
*'''''Parisina d’Este''''' albo '''''Parisina''''', opera seria w 3 aktach (1833). Libretto: Felice Romani. Prapremiera: 17 marca 1833, Florencja, Teatro della Pergola.
*'''''Torquato Tasso''''' albo '''''Sordello''''', opera semiseria w 3 aktach (1833). Libretto: Jacopo Ferretti. Prapremiera: 9 września 1833, Rzym, Teatro Valle.
*'''''Lucrezia Borgia''''' (''Lukrecja Borgia''), opera seria w 2aktach z prologiem (1833), wersje zrew. (1839, 1840). Libretto: Felice Romani. Prapremiera: 26 grudnia 1833, Mediolan, La Scala.
*'''''Rosmonda d’Inghilterra''''' (''Rosmonda Angielska''), opera seria w 2 aktach (1834). Libretto: Felice Romani. Prapremiera: 27 lutego 1834, Florencja, Teatro della Pergola. Opracowana ponownie jako ''Eleonora di Gujenna (1839).
*'''''Maria Stuarda''''' (''Maria Stuart''), opera seria w 3 aktach (1834). Libretto: Giuseppe Bardari. Prapremiera: 30 grudnia 1835, Mediolan, La Scala. Opracowana ponownie jako ''Buondelmonte'' (1834).
*'''''Gemma di Vergy''''', opera seria w 2 aktach (1834). Libretto: Emanuele Bidèra. Prapremiera: 26 grudnia 1834, Mediolan, La Scala.
*'''''Marino Faliero''''', opera seria w 3 aktach (1835). Libretto: Emanuele Bidèra. Prapremiera: 12 marca 1835, Paryż, Théatre-Italien.
*'''''[[Łucja z Lammermooru|Lucia di Lammermoor]]''''' (''Łucja z Lammermooru''), opera seria w 3 aktach (1835). Libretto: Salvatore Cammarano. Prapremiera: 26 września 1835, Neapol, Teatro San Carlo. Opracowana ponownie w wersji francuskiej jako ''Lucie de Lammermoor'' (1839).
*'''''Belisario''''', opera seria w 3 aktach (1835-6). Libretto: Salvatore Cammarano. Prapremiera: 4 lutego 1836, Wenecja, Teatro La Fenice.
*'''''Il campanello di notte''''' albo '''''II campanello dello speziale''''' albo '''''Il Campanello''''' (''Nocny dzwoneczek''), farsa w 1 akcie (1836). Libretto: Gaetano Donizetti. Prapremiera: 1 czerwca 1836, Neapol, Teatro Nuovo.
*'''''Betly''''' albo '''''La capanna svizzera''''' (''Betly'' albo ''Chatka szwajcarska''), opera buffa w 1 akcie (1836). Libretto: Gaetano Donizetti. Prapremiera: 21 sierpnia 1836, Neapol, Teatro Nuovo.
*'''''L’assedio di Calais''''' (''Oblężenie Calais''), opera seria w 3 aktach (1836). Libretto: Salvatore Cammarano. Prapremiera: 19 listopada 1836, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''Pia de’Tolomei''''', opera seria w 2 aktach (1836-7). Libretto: Salvatore Cammarano. Prapremiera: 18 lutego 1837, Wenecja, Teatro Apollo.
*'''''Roberto Devereux''''' albo '''''Il Conte di Essex''''', opera seria w 3 aktach (1837). Libretto: Salvatore Cammarano. Prapremiera: 28 października 1837, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''Maria de Rudenz''''', opera seria w 3 aktach (1837). Libretto: Salvatore Cammarano. Prapremiera: 30 stycznia 1838, Wenecja, Teatro La Fenice.
*'''''Poliuto''''', opera seria w 3 aktach (1838). Libretto: Salvatore Cammarano. Prapremiera: 30 listopada 1848, Neapol, Teatro San Carlo. Opracowana ponownie w wersji francuskiej jako grand opéra ''Les Martyrs'' (''Męczennicy'') (1839).
*'''''Le Duc d’Albe''''' (''Książę Alba''), grand opéra w 5 aktach (1839). Libretto: Eugène Scribe, Charles Duvéyrier. Nieukończona, uzupełniona przez innych kompozytorów i wystawiona w wersji włoskiej jako ''Il Duca d’Alba'', prapremiera: 22 marca 1882, Rzym, Teatro Apollo.
*'''''[[Córka pułku|La Fille du regiment]]''''' (''Córka pułku''), opéra comique w 2 aktach (1839). Libretto: Jules-Henri Vernoy de Saint-Georges, Jean-Francois-Albert Bayard. Prapremiera: 11 lutego 1840, Paryż, Opéra Comique. Opracowana ponownie w wersji włoskiej jako opera buffa ''La figlia del reggimento'' (1840).
*'''''L’ange de Nisida''''', opera semiseria w aktach (1839). Libretto: Alphonse Royer, Gustave Vaez. Niewystawiona, przerobiona na ''La Favorite''.
*'''''[[Faworyta (opera)|La Favorite]]''''' (''Faworyta''), grand opéra w 4 aktach (1840). Libretto: Alphonse Royer, Gustave Vaez. Prapremiera: 2 grudnia 1840, Paryż, Opéra. Opracowana ponownie w wersji włoskiej jako ''La Favorita'' (1840).
*'''''Adelia''''' albo '''''La figlia dell’arciere''''', opera seria w 3 aktach (1840). Libretto: Felice Romani, Girolamo Marini. Prapremiera: 11 lutego 1841, Rzym, Teatro Apollo.
*'''''Rita''''' albo '''''Le mari battu''''' (''Rita'' albo ''Żona mnie leje''), opéra comique w 1 akcie (1841). Libretto: Gustave Vaez. Prapremiera: 7 maja 1860, Paryż, Opéra-Comique.
*'''''Maria Padilla''''', opera seria w 3 aktach (1841), wersja zrew. (1842). Libretto: Gaetano Rossi, Gaetano Donizetti. Prapremiera: 26 grudnia 1841, Mediolan, La Scala.
*'''''Ne m'oubliez pas''''' (''Nie zapomnij mnie''), opéra comique w 2 aktach (1841). Libretto: Jules-Henri Vernoy de Saint-Georges. Nieukończona.
*'''''Linda di Chamounix''''' (''Linda z Chamounix''), opera semiseria w 3 aktach (1841-2)), wersja zrew. (1842). Libretto: Gaetano Rossi. Prapremiera: 19 maja 1842, Wiedeń, Kärntnertorteater.
*'''''Caterina Cornaro''''', opera seria w 2 aktach z prologiem (1842-3). Libretto: Giacomo Sacchero. Prapremiera: 18 stycznia 1844, Neapol, Teatro San Carlo.
*'''''[[Don Pasquale]]''''', opera buffa w 3 aktach (1842). Libretto: Giovanni Ruffini, Gaetano Donizetti. Prapremiera: 3 stycznia 1843, Paryż, Théâtre-Italien.
*'''''Maria di Rohan''''' albo '''''II conte di Chalais''''', opera seria w 3 aktach (1843). Libretto: Salvatore Cammarano. Prapremiera: 5 czerwca 1843, Wiedeń, Kärntnertorteater.
*'''''Dom Sébastien, roi de Portugal''''' (''Don Sebastian, król Portugalii''), grand opéra w 5 aktach (1843). Libretto: Eugène Scribe. Prapremiera: 13 listopada 1843, Paryż, Opéra. Opracowana ponownie w wersji niemieckiej jako ''Dom Sebastian'' (1845) oraz włoskiej, jako ''Don Sebastiano'' (1847).
*'''''La fidanzata''''', farsa w 1 akcie (1843). Libretto: autor nieznany. Nieukończona.
W twórczości Donizettiego największe znaczenie mają opery kontynuujące pod względem stylistycznym tradycje opery włoskiej XVIII wieku. Wykorzystują one wpływ S.Mayra (oszczędna instrumentacja, faworyzowanie instrumentów dętych drewnianych) oraz G. Rossiniego (typ melodyki, sposoby osiągania elementów komicznych). Najważniejszym środkiem wyrazu w operach Donizettiego jest melodyka. Może być ona koloraturowa (przeważa we wcześniejszych operach), kantylenowa o cechach lirycznych, albo w stylu "popolaresco" - spokrewniona z pieśniami neapolitańskimi (np. serenada Ernesta z ostatniego aktu opery "Don Pasquale", albo aria Gennara z prologu do opery "Lucrezia Borgia"). W późniejszych dziełach Donizetti często operował melodyką stanowiącą syntezę elementów koloraturowych, kantylenowych i "popolaresco". Rytmikę Donizettiego cechuje duża częstotliwość rytmów punktowanych i tanecznych.
Dla twórczości operowej Donizettiego charakterystyczna jest skłonność do parodii, satyry oraz mistrzowskie łączenie elementów komicznych i lirycznych. Język muzyczny Donizettiego posiada cechy indywidualne, niemniej Donizetti operuje także środkami konwencjonalnymi widocznymi choćby w harmonice, czy też w schematach architektonicznych powszechnie stosowanych w operze włoskiej XIX wieku. Donizetti wyróżniał się świetną znajomością i wyczuciem specyfiki sztuki teatralnej oraz dramaturgii operowej. Był autorem kilku librett. Śpiewne, często sentymentalne arie, posiadające łatwą do zapamiętania melodię stawały się przebojami. Kompozytor umożliwiał śpiewakom wszechstronne ukazanie możliwości i umiejętności wokalnych. Wykonawcami oper Donizettiego byli tacy śpiewacy jak: Giuditta Pasta, G. B. Rubini, F. Persiani, G. L. Duprez, G. Mario, C. Grisi, A. Patti, C. Lablache, często tak znakomici śpiewacy przyczyniali się do wzrostu popularności oper Donizettiego.
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
{{Bibliografia|1=
| |||