Lech, Czech i Rus: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
co to ma wspólnego z Lechem, Czechem i Rusem? |
usuwanie treści bez dyskusji, npov |
||
Linia 4:
'''Lech, Czech i Rus''' – legenda o trzech braciach: [[Lech (postać legendarna)|Lechu]], [[Czech]]u i [[Rus]]ie, którzy osiedli na zachodzie, południu oraz wschodzie i dali początek oddzielnym krajom słowiańskim.
Dzisiaj symbolizują one braterstwo słowiańskie<ref>Moja historia wydawnictwo: Rożak ISBN 83-7460-026-8 str. 118</ref> Czechów i Polaków, lecz również służyć miały pośrednio swoistej teorii o czeskiej praojczyźnie Słowian zamieszkujących Europę środkową<ref>[[Kazimierz Tymieniecki]], [[Czesław Łuczak]]. [w:] Europa, Słowiańszczyzna, Polska. 1970. str. 296</ref>.
== Historia==
Legenda pierwszy raz została zapisana po łacinie w roku [[1295]] w "[[Kronika wielkopolska|Kronice
''Gdy zaś (Lech) ze swoim potomstwem wędrował przez rozległe lasy, gdzie teraz istnieje królestwo polskie, przybywszy wreszcie do pewnego uroczego miejsca, gdzie były bardzo żyzne pola, wielka obfitość ryb i dzikiego zwierza, tamże rozbił swe namioty. A pragnąc tam zbudować pierwsze mieszkanie, aby zapewnić schronienie sobie i swoim rzekł "Zbudujmy gniazdo"! Stąd i owa miejscowość aż do dzisiaj zwie się [[Gniezno]], to jest "budowanie gniazda"''<ref>''Kronika
Legenda wspomniana została także w [[Kronika Dalimila|Kronice Dalimila]] spisanej w języku czeskim w 1319. Zawarł ją również [[Jan Długosz]] w 1455 roku w [[Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego|Kronikach Królestwa Polskiego]].
==Wersje legendy==
Kronika Wielkopolska opisuje trzech braci: Lecha, Czecha i Rusa, którzy zakładają trzy słowiańskie narody: Czechów, Lechitów/Polaków oraz Rusów/Rusinów<ref>"Kronika wielkopolska", UNIVERSITAS Poznań 2010, ISBN 978-83-242-1275-0</ref>. Czeska [[Kronika Dalimila]] opisuje dwóch braci: Lecha i Czecha<ref>[http://www.litdok.de/cgi-bin/litdok?lang=pl&t_multi=x&v_0=PER&q_0=dalimil Kronika Dalimila] w LitDok Europa Środkowo-Wschodnia / [[Herder-Institut (Marburg)]]</ref>.▼
▲Kronika Wielkopolska opisuje trzech braci
Do tych legendarnych wątków powracali w późniejszych opracowaniach pisarze polscy oraz czescy. [[Alois Jirásek]] opisał w 1894 legendę w książce "Staré pověsti české" gdzie dwóch braci, Čech i Lech, przybywa do wschodniej Europy ze wschodu<ref>Alois Jirásek, "Staré pověsti české", 1894</ref>.
Linia 25 ⟶ 23:
Według [[Powieść minionych lat|Powieści minionych lat]] założycielem Kijowa był [[Kij (postać legendarna)|Kij]], przywódca jednego z rodów [[Polanie wschodni|Polan wschodnich]]. Miasto Kijów założył wraz z braćmi [[Szczek]]iem i [[Choryw]]em, oprócz nich miał także siostrę imieniem [[Łybedź]]. Później miał wraz z drużyną chodzić do [[Konstantynopol|Carogrodu]], gdzie służył jednemu z [[Cesarze bizantyjscy|cesarzy]] i cieszył się jego szacunkiem.
Legenda podobna do podania o Kiju i jego braciach pojawia się już w źródłach [[Armenia|ormiańskich]] z VI/[[VII wiek]]u, autorstwa historyka Zobiego Glaki. Bohaterowie noszą tam imiona Kuar, Meltej i Chorean (zob. [[Kaganat Chazarski]]). Prawdopodobnie wpływ na powstanie
W IX-XI w. [[Kijów]], znany jako '''Kanugård, Chunigard lub Känu-gard''', był centrum [[Normanowie|normańskiego]] handlu na Rusi. Był jednocześnie głównym składem daniny, ściąganej przez Normanów z plemion [[Słowianie wschodni|słowiańskich]] (862-1240).
==Słowianie na ziemiach polskich==
Ostatnia wzmianka o ludach germańskich przemierzających dorzecza Wisły i Odry pochodzi z połowy VI w. W roku [[525]] udało się poselstwo Estów do króla gockiego, Teodoryka, wioząc w darze [[bursztyn]] i nadzieję nawiązania z Cesarstwem zerwanych wcześniej kontaktów handlowych. Szlak [[Bursztynowy szlak|handlowy]] przebiegał przez [[Morawy]], będące wówczas w swej południowej części pod hegemonią [[Longobardowie|longobardzką]]. O sprawie wiadomo z zachowanego listu [[Kasjodor]]a, kanclerza króla [[Ostrogoci|Ostrogotów]] [[Teodoryk Wielki|Teodoryka]]. Jednakże król Teodoryk odesłał poselstwo z uroczystym listem do ludu Estów. Tak samo na odrodzenie wymiany handlowej na próżno liczyli Sweowie ([[Szwedzi]]), mający do zbycia futra. W późniejszym okresie brak jest pisemnych informacji o Gotach nad Wisłą i Odrą. Od połowy VII w. n.e. tereny te znalazły się w zasięgu [[Słowianie#Początki ekspansji|ekspansji słowiańskiej]].
W drugiej połowie X wieku pojawia się na polskich ziemiach spora liczba skandynawskich wojowników, m.in. [[Waregowie|Waregów]]. Wpływy skandynawskie w okresie początków państwowości polskiej są wyraźne i zostały udowodnione przez badaczy. Już wtedy zdecydowanie Polacy wyróżniali się od pobratymców ze wschodu<ref>Mariusz Cieślik i [[Bronisław Geremek]]: [http://www.wprost.pl/ar/71296/Mieszancy-Europy/1152 ''Mieszańcy Europy.''] Wprost24, nr 52/2004.</ref>.
Motyw jedności [[Goci|Gotów]] i [[Sklawinowie|Sklawinów]] wystąpił w Polsce wyraziście w epitafium [[Bolesław Chrobry|Bolesława Chrobrego]] w znanym dwuwierszu " Tu [Boleslac] possedistt velut verus adleta Christi / Regni Sclavorum Gottorum sive [seu, sue] Polonorum"<ref>G. Labuda. Fragments of the history of Western Slavs, tomy 1-3, 2002</ref>. W średniowiecznej ikonografii czeskiej legendarna księżniczka [[Libusza (księżniczka)|Libusza]]<ref>"mniemanej krewnej naszego bajecznego Lecha" [w: Pomniki historyi y literatury polskiey, Tom 1, Michał Wiszniewski]</ref> ([[710]])występuje jako królowa Gotów.
==Ocena i interpretacje==
Według [[Karol Szajnocha|Karola Szajnochy]] oraz historyków skandynawskich imiona ''Lach i [[Waregowie|Wareg]]'' ([[Rusowie|Rus]]) oznaczają w językach skandynawskich to samo: '''towarzysza, i sprzymierzeńca''', forma ''Lach'' nosi jednak cechę daleko starszą od nazwy ''Wareg'' (IX. w.). [[Jan Długosz]] przekształcił legendę z [[Kronika wielkopolska|Kroniki wielkopolskiej]] czyniąc [[Rusowie|Rusa]] jednym z potomków Lecha, który odziedziczył część kraju Lechitów, będący od tej pory Rusią<ref>[http://books.google.com/books?id=TPUKAAAAIAAJ&pg=PA87&dq=szajnocha+lech+wareg+rus&hl=pl&ei=HARoTevEKMit8gOa24SIBQ&sa=X&oi=book_result&ct=book-preview-link&resnum=1&ved=0CC8QuwUwAA#v=onepage&q&f=false Lechichi początek Polski], [[Karol Szajnocha]]. str. 87</ref>. Potomkiem Rusa według Długosza był germański wódz [[Odoaker]], "okazuje się, że polski Lech jest bratem, i to starszym Warega Rusa"<ref name=autonazwa2>[[Karol Szajnocha]] Lechichi początek Polski: szkic historyczny. [[1858]]. s. 87.</ref><ref>[[Nestor (kronikarz)|Nestor]] nie zaliczał [[Lędzianie|Lachów]] do ogólnej nazwy "Słowian" przez którą rozumiał (zgodnie z dzisiejszą terminologią) "Słowian wschodnich". Dla niego Lachowie (Lędzianie) byli to Słowianie polscy (jako odrębna grupa), podobnie traktował słowian naddunajskich i Słowian morawsko-czeskich, których nie zaliczał do "Słowian", poprzez nazwę którą rozumiał plemiona "wschodniosłowiańskie". [[Henryk Paszkiewicz]] ''Początki Rusi'', [[Kraków]] 1996, s. 60-86, 400-416</ref><ref>Szajnocha w jednej ze swoich hipotez wysunął dyskusyjne domniemanie, jakoby Słowianie "polscy" mogli swoją nazwę wziąć od jakiegoś ludu niesłowiańskiego, powołując się na to że Nestor w swojej kronice wyraźnie odosabnia "Lachów" od "Słowian" (="Słowian wschodnich") [[Karol Szajnocha]], ''Lechichi początek Polski: szkic historyczny''. [[Lwów]] 1858, s. 80</ref><ref>Kwestią dyskusyjną jest pierwotne miejsce zasiedlania przez Lachów w ówczesnych granicach Polski. Według Nestora ''"sowieni że owi priszedsze siedosza na Wisle, i prozwaszasja lachowie, a ot tiech lachow prozwaszasja polanie, lachowie druzii luticzi, ini mazowszanie, ini pomorianie"'', co w przełożeni na [[język polski]] brzmi:''"Gdy bowiem Włosi naszli na Słowian naddunajskich i osiadłszy pośród nich ciemiężyli ich, to Słowianie ci przyszedłszy, siedli nad Wisłą i przezwali się Lachami, a od tych Lachów przezwali się jedni [[Polanie|Polanami]], drudzy Lachowie [[Wieleci|Lutyczami]], inni [[Mazowszanie|Mazowszanami]], inni - [[Pomorzanie|Pomorzanami]]"''. ''[[Powieść minionych lat]]'' tłumaczenie profesora [[Franciszek Sielicki|Franciszka Sielickiego]] z 1968 r., s. 212. W związku z powyższym jasno wynika, że zarówno rejon [[Warta|Warty]] ([[Polanie]]), dolnej [[Odra|Odry]] ([[Wieleci|Lutycy]]), jak i środkowej [[Wisła|Wisły]] ([[Mazowszanie]] i dolnej Wisły ([[Pomorzanie]]) dopiero w okresie późniejszym zostały objęte nazwą "Lachy". Najprawdopodobniejszy rejon pierwotnego osiedlenia Lachów to albo centralna Polska: ziemia [[sieradz]]ka i [[Łęczyca|łęczycka]], lub okolice takich miast jak: [[Sandomierz]], [[Lublin]], [[Przemyśl]]. [[Henryk Paszkiewicz]], ''Początki Rusi'', [[Kraków]] 1996, s. 403-404</ref>.
W sagach normańskich Lechici określani mianem ludu «Leasir», mieli przybyć zgodnie z legendą na 12 okrętach<ref>"Laesir is the Old Norse term for the ''Ljachar'', a people near the Vistula in Poland". [in:] Theodore Murdock Andersson, Kari Ellen Gade Morkinskinna : The Earliest Icelandic Chronicle of the Norwegian Kings ([[1030]]-1157). ISBN13 9780801436949 p. 471; "The word here for Poles is "Laesum" - the dative plural from a nominative plural "Laesir". [in:] The Ukrainian review. 1963. p. 70</ref>; <ref>Äfven i ett annat slaviskt lånord år '''ja''' substitueradt med ''æ'', nåmligen ''læsir'' = Ijach, n. pi. Ijasi 'Polack', [in:] s. Axel Olrik i Festskrift til Vilh. Thomsen, 126 f.; [in:] trans. Arkiv för nordisk filologi: t. 19-20. ss. 280</ref> '' "...Tryggvi ok Tvívívill höfðu komit 12 skipum: Læsir hafði skeið ok alla skipaða'' með köppum" <ref>Kwartalnik historyczny, Instytut Historii. Polska Akademia Nauk. t. 108, edition 1-3. 2001, p. 18, op. cit. ''Sagubrod'', p. 64</ref>. Imię to zostało wspomniane w roku [[1030]], kiedy to [[Waregowie|wareskie]] wojska [[Rurykowicze|Rurykowiczów]] zagarnęły [[Bełz]], a w następnym roku [[Jarosław I Mądry|Jarosław Mądry]] przy udziale [[Harald III Surowy|Haralda III]] zajął inne grody [[Plemiona lechickie|Lachów]]<ref>"Laesa, Laesar, Leasum, Lesum, Laesom" są to normańskie określenia Lachów nadsańskich z okresu wyprawy [[Harald III Surowy|Haralda III]], 1031 znajdujące się w Sadze o Haraldzie Hardrada. [w:] Kwartalnik historyczny. t. 108, wyd. 1-3. Towarzystwo Historyczne, 2001.</ref> aż po [[San]]. Innym razem w poemacie z okresu wojny o [[Dania|Danię]] króla [[Swen II Estrydsen|Swena II]] w [[1048]], byli wśród armii wodzów Wschodu Læsi (Læsir) (''Lefy, Leso hos Saxo, Læsir i Brot''). W roku tym Polska inkorporowała Pomorze. Nazwa ta przewija się w sagach od roku [[800]]<ref>"Den sidstnævnte har digtet om Krigen med Danmark 1048. Blandt Høvdinger fra Østen i Rings' Hær optræder Læsi eller Læsir (Lefy, Leso hos Saxo, Læsir i Brot). Han synes at have faaet sit Navn fra Folkenavnet *Læsar, Dat. Læsum, Ljecherne de Polakkerne, hvilket Navn er kjendt fra Tjodolvs." Norsk sagaskrivning og sagafortælling i Irland. Sophus Bugge. Norske historiske forening</ref>.
Imię [[Lech (książę czeski)|Lech]] nosił jeden z czeskich książąt, uczestniczący w walkach z [[Karol Wielki|Karolem Wielkim]] w [[805]] roku. Późniejsza historiografia czeska zmienia ustawicznie jego imię na ''Bech'', by dopasować go do eponimu [[Czech|Bech]] — "praojciec Bohemów, Czechów"<ref>Janusz Roszko, ''Kolebka Siemowita'', Iskry, Warszawa 1980, s. 119.</ref>.
[[Karol Szajnocha]] w jednej ze swoich hipotez wysunął dyskusyjne domniemanie, jakoby Słowianie "polscy" mogli swoją nazwę wziąć od jakiegoś ludu niesłowiańskiego, powołując się na to że Nestor w swojej kronice wyraźnie odosabnia "Lachów" od "Słowian" (="Słowian wschodnich")<ref>[[Karol Szajnocha]], ''Lechichi początek Polski: szkic historyczny''. [[Lwów]] 1858, s. 80</ref>. Domysły te Szajnocha podpiera przekazami [[Jan Długosz|Jana Długosza]], który pisał, że [[Pomorzanie]] byli zlepkiem różnych narodów niesłowiańskich, spośród których wymienia, m.in. [[Wandalowie|Wandalów]], [[Goci|Gotów]], [[Longobardowie|Longobardów]], [[Rugia|Rugiów]] i [[Gepidowie|Gepidów]]
W połowie XIII w. [[Bogufał II]] twierdził, że nazwa ''Polanie'' pochodzi od słowa oznaczającego [[północ]] i ich zamku na Pomorzu <ref>"qui nunc Poleni a Polo Arctico nominantur, et alias a castro Polan quod in finibus Pomeranie situm est" – od "zamku Polan, położonego na granicach Pomorza") [w:] [[Bogufał II]] op. cit. Stanisław Rosik, Przemysław Wiszewski: ''Causa creandi: o pragmatyce źródła historycznego.'' nr 171. 2005. s. 506.</ref>.
Według legendy [[Augustyn ze Stargardu|Augustyna]] (Angelusa) ze [[Stargard Szczeciński|Stargardu]] ([[XIV wiek|XIV]] w.), mnicha broniącego tezy odrębności Pomorza od Polski i odwiecznej wrogości polsko-pomorskiej Wandalowie byli wspólnymi przodkami [[Pomorzanie|Pomorzan]] i Polaków. Po śmierci Wandy doszło do rozpadu; lepsza część Wandalów zmieniła nazwę na Pomorzan, których pierwszym władcą został ''rex Wandalorum'' Attyla - ''primus Pomeranorum rex.''
Współczesny [[Mieszko I|Mieszkowi I]] kronikarz [[Widukind z Korbei]] napisał, że Mieszko panuje nad ludem zwanym [[Licikaviki|Licikawiki]] (zob. [[Lubuszanie]]). W połowie X wieku, cesarz bizantyjski [[Konstantyn VII Porfirogeneta|Konstantyn Porfirogeneta]] w dziele ''O zarządzaniu cesarstwem'' wspomniał pogan znad Wisły zwanych ''Dicyke'', a raczej ''Licyke'', byliby to Listkowice (Leszkowice), potomkowie [[Lestek|Leszka]], dziada Mieszka I.
Plemię, czy związek ponadplemienny [[Lędzianie|Lechitów]] lokalizujemy również w rejonie dorzecza [[San]]u, [[Wieprz (rzeka)|Wieprza]] oraz górnego [[Dniepr]]u. Właśnie według Nestora – [[Radymicze]] osiadli w widłach Wisły i [[San]]u "mieli pochodzić od [[Plemiona lechickie|Lachów]] i być Lachami". Stąd litewskie ''Lenkas'', ruskie ''[[Lędzianie|Lach]]'', węgierskie ''Lengyel''.
| |||