Funktor: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
poprawa linków do ujedn. i przek., WP:SK, drobne redakcyjne |
rev. - skopane pogrubienia, przez to o Ksantypie zrobił się poważny błąd merytoryczny |
||
Linia 1:
{{disambigR|funktorów jako kategorii semantycznej|[[funktor (teoria kategorii)|Funktor w teorii kategorii]]}}
'''Funktor''' – w teorii [[kategoria semantyczna|kategorii semantycznych]] [[wyrażenie]], które nie jest [[nazwa|nazwą]] ani [[zdanie]]m, służące do konstrukcji wyrażeń bardziej złożonych – nazw, zdań lub bardziej złożonych funktorów. Wyrażenie, wraz z którym dany funktor tworzy wyrażenie bardziej złożone, to '''argument funktora'''.
Podział wyrażeń na funktory, nazwy i zdania należy odróżnić od podziału na zdania, nazwy, [[predykat]]y i [[stała logiczna|stałe logiczne]], wśród których wyróżnia się [[
Termin "funktor" jako oznaczający jedną z trzech katergorii semantycznych przyjął się głównie w piśmiennictwie polskim za sprawą [[Tadeusz Kotarbiński|Tadeusza Kotarbińskiego]] i [[Stanisław Leśniewski|Stanisława Leśniewskiego]], a także w piśmiennictwie obcym nawiązującym do polskiego, np. w pracach [[Yehoshua Bar-Hillel|Bar-Hillela]]. W piśmiennictwie anglojęzycznym termin ''functor'' oznacza przede wszystkim funktory nazwotwórcze od argumentów nazwowych (''name-forming functors'').
== Klasyfikacja funktorów ==
Ze względu na kategorię semantyczną wyrażenia utworzonego za pomocą danego funktora, wyróżnia się '''[[funktor zdaniotwórczy|funktory zdaniotwórcze]]''' – tworzące zdania, '''funktory nazwotwórcze''' – tworzące nazwy, '''funktory funktorotwórcze''' – tworzące funktory.
Ze względu na liczbę argumentów, z którymi dany funktor tworzy nowe wyrażenie, wyróżnia się funktory '''jednoargumentowe''', '''dwuarguemntowe''', '''trójargumentowe''' itd.
Ze względu na kategorię semantyczą argumentów, z którymi dany funktor tworzy nowe wyrażenie, wyróżnia się funktory '''jednorodne''' – takie, dla których wszystkie argumenty mają jednakową kategorię semantyczną, i '''wielorodne''' – takie, dla których co najmniej dwa argumenty mają różne kategorie semantyczne. Wśród funktorów jednorodnych wyróznia się '''funktory od argumentów nazwowych''', '''funktory od argumentów zdaniowych''' i '''funktory od argumentów funktorowych'''.
Pełne scharakteryzowanie funktora wymaga więc podania kategorii wyrażenia tworzonej za pomocą tego funktora, jego ilości argumentów i kategorii tych argumentów. Przedstawia się ją według schematu "funktor x-twórczy od y arumentów z-owych" dla funktorów jednorodnych i "funktor x-twórczy dla y<sub>1</sub> argumentów z<sub>1</sub>-owych, y<sub>2</sub> argumentów z<sub>2</sub>-owych itd."
Linia 18:
== Subkategorie funktorów ==
* [[Predykat]] – funktor zdaniotwórczy od y argumentów nazwowych, np. "Jugosławia ''rozpadła się''", "Tomek ''lubi'' Basię", "Piotrek ''woli'' pomarańcze ''niż'' mandarynki".
* [[
* [[Kwalifikator]] – funktor nazwotwórczy od y argumentów nazwowych, np. "podstęp ''Krzyżaków''", "Rozważna ''i'' romantyczna".
* [[Reifikator]] – funktor nazwotwórczy od y argumentów zdaniowych, np. "''To, że'' Kraków leży nad Wisłą".
* [[Superfunktor]] – funktor funktorotwórczy od y argumentów funktorowych, np. "Ksantypa '''''dużo''''' ''mówi''".
Ponadto wyróżnia się pewne szczególne rodzaje funktorów:
| |||