Niewidoczna strona Księżyca: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Happa (dyskusja | edycje)
m lit.
garść źródeł, ilustracja
Linia 1:
[[Plik:Moon Farside LRO.jpg|mały|Odwrotna strona Księżyca, mozaika zdjęć sondy [[Lunar Reconnaissance Orbiter]]]]
'''Niewidoczna''' lub '''odwrotna strona Księżyca''' – powierzchnia odwróconej od [[Ziemia|Ziemi]] półkuli [[Księżyc]]a, nigdy niewidocznej z Ziemi ze względu na jego [[Obrót synchroniczny|rotację synchroniczną]]. [[Libracja]] Księżyca powoduje, że brzegi odwróconej strony (łącznie ok. 18%) mogą być obserwowane z Ziemi, ale tylko pod małym kątem, co utrudnia rozpoznawanie rzeźby terenu. Odwrotna strona Księżyca pozostawała praktycznie nieznana do czasu lotów [[sonda kosmiczna|sond kosmicznych]]. Pierwsze jej zdjęcia wykonała [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radziecka]] sonda [[Łuna 3]] w 1959 r., człowiek po raz pierwszy zobaczył tę część Srebrnego Globu podczas misji [[Apollo 8]] w 1968 r.
 
Bywa ona nazywana niesłusznie „ciemną stroną Księżyca”, chociaż otrzymuje minimalnie więcej światła słonecznego niż półkula widoczna z Ziemi (znikome różnice wynikają z faktu, że widoczna strona Księżyca bywa [[Zaćmienie Księżyca|zaćmiewana]]). Alternatywne wyjaśnienie tego terminu{{fakt}}<!-- na anglojęzycznej Wikipedii są dwa przypisy i w żadnym z nich te dwa fakty nie są powiązane! --> wiąże się z doświadczeniem astronautów, którzy – krążąc po orbicie wokółksiężycowej – tracili łączność radiową z Ziemią, gdy przemieszczali się nad odwróconą stroną Księżyca.
 
== Charakterystyka ==
[[Plik:MoonTopoGeoidUSGS.jpg|mały|Topografia Księżyca w odniesieniu do księżycowej [[geoida|geoidy]]; po prawej niewidoczna strona Księżyca]]
Niewidoczna strona Księżyca różni się wyglądem od widocznej, przede wszystkim ze względu na to, że znacznie mniejszy jej obszar pokrywają ciemne [[Morze księżycowe|morza księżycowe]] (12% jej powierzchni{{r|morza}} w porównaniu do 31,2% po widocznej stronie). Na niewidocznej stronie Księżyca znajdują się [[Mare Ingenii]], [[Mare Moscoviense]] i [[Mare Orientale]] (częściowo widoczne z Ziemi dzięki libracji), w części także [[Mare Humboldtianum]] i [[Mare Marginis]]. Zastygła lawa wypełnia również duży krater [[Ciołkowski (krater księżycowy)|Ciołkowski]]. Większą część odwróconej strony zajmują jasne wyżyny, pokryte licznymi [[krater uderzeniowy|kraterami uderzeniowymi]] różnej wielkości. Na południowej półkuli dominuje największy potwierdzony basen uderzeniowy w Układzie Słonecznym, [[Basen Biegun Południowy - Aitken]].
 
== Badania ==
Pierwsze zdjęcia tej półkuli Księżyca wykonała [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radziecka]] sonda [[Łuna 3]] w 1959 r.; [[Rosyjska Akademia Nauk|Akademia Nauk ZSRR]] wydała wkrótce atlas odwrotnej strony Księżyca, zawierający zdjęcia, mapę i katalog prawie 500 lepiej lub gorzej zidentyfikowanych elementów ukształtowania powierzchni<ref name=atlas/>. Zdjęcia znacznie lepszej jakości dostarczyła w 1965 r. inna radziecka sonda, [[Zond 3]]{{r|zond3}}. Człowiek po raz pierwszy zobaczył tę część Srebrnego Globu podczas misji [[Apollo 8]] w 1968 r.
 
Na odwróconej od Ziemi stronie Księżyca nie odbyło się do tej pory (2012) żadne lądowanie załogowe, ani miękkie lądowanie sondy bezzałogowej (kilka sond uderzyło w nią). [[Harrison Schmitt]], jedyny geolog, który wylądował na powierzchni Księżyca, proponował, aby lądowanie jego misji odbyło się na odwrotnej stronie, w wypełnionym lawą kraterze Ciołkowski. NASA uznała tę propozycję za zbyt ryzykowną i lądownik [[Apollo 17]] ostatecznie wylądował na widocznej stronie.
 
{{Przypisy|przypisy=
<ref name=morza>{{Cytuj pismo | autor = J.J. Gillis, P.D. Spudis | tytuł = The Composition and Geologic Setting of Lunar Far Side Maria | czasopismo = Lunar and Planetary Science | data = 1996 | oznaczenie = 27 | strony = 413–404 | url = http://adsabs.harvard.edu/abs/1996LPI....27..413G}}</ref>
<ref name=atlas>{{cytuj książkę | autor = Akademia Nauk ZSRR | tytuł = Atlas odwrotnej strony Księżyca | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1961 | inni = [[Andrzej Kajetan Wróblewski]] (tłum.)}}</ref>
<ref name="zond3">{{cytuj stronę | url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1965-056A | tytuł = Zond 3 | praca = National Space Science Data Center | opublikowany = NASA | język = en | data dostępu = 2012-09-06}}</ref>
}}
 
== Zobacz też ==