Deklaracja Balfoura: Różnice pomiędzy wersjami

|nazwa = Deklaracja Balfoura

|grafika = Balfour declaration unmarked.jpg

|opis grafiki = Oryginalny tekst dokumentu

|państwo = {{państwo|GBR}}

|data utworzenia = [[2 listopada]] [[1917]]

|data uchwalenia =

|autorzy = Lord [[Arthur Balfour]]

|sygnatariusze =

|cel = Obietnica brytyjskiego rządu utworzenia żydowskiej siedziby narodowej w [[Palestyna|Palestynie]]

'''Deklaracja Balfoura''' ([[język angielski|ang.]] ''The Balfour Declaration'') była [[list]]em wysłanym 2 listopada [[1917]] przez [[Wielka Brytania|brytyjskiego]] ministra spraw zagranicznych Lorda [[Arthur Balfour|Arthura Jamesa Balfoura]] do barona [[Walter Rothschild, 2. Baronbaron Rothschild|Waltera Rothschilda]] (przywódcy społeczności [[Żydzi|żydowskiej]] w Wielkiej Brytanii), w celu przekazania [[Syjonistyczna Federacja Wielkiej Brytanii i Irlandii|Syjonistycznej Federacji Wielkiej Brytanii i Irlandii]].

List był deklaracją brytyjskiego rządu okazującą pragnienie odtworzenia w [[Palestyna|Palestynie]] "żydowskiej„żydowskiej siedziby narodowej"narodowej”, co było odpowiedzią na oczekiwania i starania ruchu [[Syjonizm|syjonistycznego]]. Deklaracja Balfoura została później włączona do zawartego w 1920 [[traktat pokojowy w Sèvres 1920|traktatu pokojowego w Sèvres]] z [[Imperium osmańskie|Imperium osmańskim]], i zaowocowała utworzeniem brytyjskiego [[Palestyna (mandat)|Mandatu Palestyny]]. Oryginalny list jest przechowywany w [[Biblioteka Brytyjska|Bibliotece Brytyjskiej]] w [[Londyn]]ie.

[[Plik:2011-08 Desk Balfour.JPG|thumb|240px|Biurko na którym Lord [[Arthur Balfour]] podpisał Deklaracjędeklarację Balfoura, w zbiorach [[Muzeum Diaspory]] w [[Tel Awiw-Jafa|Tel Awiwie]]]]

W 1896 [[Żydzi|żydowski]] dziennikarz żyjący w [[Austro-Węgry|Austro-WęgrachWęgrzech]], [[Theodor Herzl]], opublikował artykuł pt. "Państwo„Państwo Żydowskie"Żydowskie” ([[język niemiecki|niem.]] ''Der Judenstaat''). Stwierdził w nim, że jedynym rozwiązaniem "kwestii„kwestii żydowskiej"żydowskiej” w [[Europa|Europie]] jest ustanowienie państwa żydowskiego. W ten sposób narodził się polityczny [[Syjonizmsyjonizm]], a następnie Herzl założył [[Światowa Organizacja Syjonistyczna|Światową Organizację Syjonistyczną]], która na swoim pierwszym kongresie wezwała do utworzenia siedziby dla narodu żydowskiego w [[Palestyna|Palestynie]]<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Mattar | imię = Philip | tytuł = Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa | url = | wydanie = 2 | wydawca = Macmillan Reference USA | miejsce = New York | data = | rok = 2004 | miesiąc = | strony = | rozdział = Herzl, Theodor [1860–1904] | adres rozdziału = | nazwisko r = Shimon | imię r = Avish | autor r link = | tom = | tytuł tomu = | część = | tytuł części = | seria = | id = | isbn = | oclc = | doi = | cytat = | język = | data dostępu = }}</ref>.

W 1914 wybuchła [[I wojna światowa]] między [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]] i jej sojusznikami ([[Alianci]]) a [[Cesarstwo Niemieckie|Cesarstwem Niemieckim]] i jej sojusznikami ([[Państwa centralne]]). Walki na [[front zachodni (I wojna światowa)|froncie zachodnim]] bardzo szybko przybrały postać [[wojna pozycyjna|wojny pozycyjnej]], w której obie strony wykrwawiały się. Historyk Jonathan Shneer napisał: <blockquote>''Taki był widok z [[Whitehall (pałac)|Whitehall]] na początku 1916: o ile klęska nie była bliska, nie było też zwycięstwa, a wyniku wojny na wyniszczenie na froncie zachodnim nie można było przewidzieć. Olbrzymie siły były splecione w śmiertelnym uścisku w Europie i Euroazji, usiłując zniszczyć się nawzajem. Jedynie dodanie nowych znaczących sił przez jedną lub drugą stronę, mogłoby prawdopodobnie przechylić wagę. W tym kontekście należy rozumieć gotowość Wielkiej Brytanii na początku 1916 do zbadania i zawarcia jakieś umowy ze "światowym„światowym żydostwem"żydostwem” lub "wielkim„wielkim żydostwem"żydostwem”''<ref>{{cytuj książkę | autor = Jonathan Schneer | tytuł = The Balfour Declaration: The Origins of the Arab-Israeli Conflict | url = http://books.google.pl/books?id=y0tJgT37PIQC&lpg=PP1&dq=the+balfour+declaration&hl=sv&pg=PP1&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false | wydawca = Random House | miejsce = | rok = 2010 | strony = 152 | isbn = 978-1-4000-6532-5 | język = en | data dostępu = 2012-03-08}}</ref></blockquote>

Inne źródła wskazują na drugi ważny czynnik. Od początku wybuchu wojny [[Royal Navy]] znajdowała się w bardzo trudnej sytuacji, ponieważ brakowało [[aceton]]u -– niezbędnego składnika [[kordyt]]u (rodzaj prochu), używanego do pocisków artylerię marynarki. Pierwszy Lord Admiralicji [[Winston Churchill]] zwrócił się do wybitnego żydowskiego chemika [[Chaim Weizmann|Chaima Weizmanna]], który był także czołowym działaczem [[syjonizm|ruchu syjonistycznego]] z prośbą o "trzydzieści„trzydzieści tysięcy ton acetonu"acetonu”. Weizmann zrealizował brytyjskie zamówienie i poprosił w zamian o stworzenie żydowskiej siedziby narodowej w Palestynie<ref name="izrael">{{cytuj stronę | url = http://www.izrael.badacz.org/historia/bulfor_deklaracja.html | tytuł = Deklaracja Balfoura | data dostępu = 2012-03-08| autor = | opublikowany = | praca = Izrael.badacz.org | data = | język = pl}}</ref>. Wydaje się jednak bardzo wątpliwe, aby ta historia miała większy wpływ na decyzję o wydaniu deklaracji przez brytyjskiego ministra spraw zagranicznych [[Arthur Balfour|Arthura Jamesa Balfoura]]. Tym bardziej, że kontakty Weizmanna z Balfourem rozpoczęły się już dużo wcześniej, bo w 1906<ref>{{cytuj książkę | autor = Harry Defries | tytuł = Conservative Party Attitudes to Jews 1900-1950 | wydawca = Routledge | miejsce = | rok = 2001 | strony = 50-51 | isbn = 978-0-7146-5221-4}}</ref><ref>{{cytuj książkę | autor = Chaim Weizmann | tytuł = Trial and Error | wydawca = | miejsce = | rok = 2003 | strony = 111 | isbn = }}</ref>.

Tymczasem brytyjskie wojska rozszerzyły kampanię przeciwko wojskom tureckim na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]]. W dniu 31 października 1917 australijska [[Australian Light Horse|4 Brygada Lekkiej Kawalerii]] zdobyła [[Beer Szewa|Beer Szewę]]. Zdobycie tamtejszej studni z wodą było bardzo ważne i umożliwiło Brytyjczykom prowadzenie dalszych operacji militarnych w Palestynie<ref>{{cytuj książkę | autor = Gideon Biger | tytuł = An Empire in the Holy Land: Historical Geography of the British Administration in Palestine, 1917–1929 | wydawca = Magnes Press | miejsce = Jerusalem | rok = 1994 | strony = 23-24 | isbn = }}</ref>. W takich okolicznościach brytyjski rząd uznał za korzystne wydanie stosownej deklaracji będącej gwarancją dla środowisk syjonistycznych, że zajęte obszary Palestyny będą przeznaczone pod utworzenie tam siedziby narodowej dla narodu żydowskiego. Projekt deklaracji przygotował już 17 lipca 1917 [[Leon Simon]]. Ostateczną wersję tekstu opracował Sir [[Mark Sykes]]. Został on przesłany 2 listopada 1917 w formie [[list]]u przez Arthura Balfoura do barona [[Walter Rothschild, 2. Baronbaron Rothschild|Waltera Rothschilda]], w celu przekazania [[Syjonistyczna Federacja Wielkiej Brytanii i Irlandii|Syjonistycznej Federacji Wielkiej Brytanii i Irlandii]].

<blockquote>''Arthur James Balfour.''<ref name="izrael" /></blockquote>

Należy zwrócić uwagę, że brytyjski rząd w powyższej deklaracji wyraził pragnienie, ale uniknął wydania jakiegokolwiek zobowiązania, które mogłoby stać w sprzeczności z innymi interesami lub zobowiązaniami danymi wcześniej [[Arabowie|Arabom]]. Deklaracja w sposób umiejętny została wysłana do barona Rothschilda, dzięki czemu brytyjski rząd uniknął potrzeby politycznego uznania ruchu syjonistycznego. Aby uniknąć interpretacji tego dokumentu w kierunku starań o [[emancypacja|emancypacji]] Żydów, zawarto sformułowanie, że stworzenie żydowskiej siedziby narodowej nie może zaszkodzić prawom obywatelskim Żydów na całym świecie. W ten sposób uniknięto podejrzeń, że rząd brytyjski opowiada się za emancypacją Żydów. Deklaracja podkreślała przy tym narodowy charakter podmiotu, który miał być ustanowiony w Palestynie. Uniknięto w ten sposób złożenia obietnicy ustanowienia państwa żydowskiego, a w tym czasie poczyniono starania o uzyskanie [[mandat]]u i utworzenie [[Palestyna (mandat)|Mandatu Palestyny]]. Pomimo to, Deklaracjadeklaracja Balfoura miała bardzo duże znaczenie dla Żydów. Była to pierwsza oficjalna dyplomatyczna deklaracja złożona przez zachodnie mocarstwo na rzecz poparcia wysiłków ruchu syjonistycznego. Po raz pierwszy duże mocarstwo oficjalnym dokumentem uznało prawo Żydów do utworzenia siedziby narodowej w Palestynie. Oświadczenie to wyrażało uznanie żydowskich nadziei narodowych na powrót do [[Ziemia Izraela|Ziemi Izraela]]. Deklaracja podniosła morale ruchu syjonistycznego i dała nadzieję wielu Żydom na powrót do swojej ojczyzny. W ten szczególny sposób przyczyniła się do zwiększenia żydowskiej imigracji i pobudziła [[osadnictwo żydowskie w Palestynie]].

Palestyńscy Arabowie uznali Deklaracjędeklarację Balfoura jako naruszenie ich praw. W konsekwencji zaczęli organizować demonstracje i strajki protestacyjne, usiłując wywrzeć nacisk na brytyjskich władzach Mandatu Palestyny. Uzyskali w ten sposób liczne ustępstwa i w znacznym stopniu ograniczyli napływ żydowskich imigrantów. Działania te wchodzą w zakres o wiele szerszego [[konflikt izraelsko-arabski|konfliktu izraelsko-arabskiego]].