Alodia (państwo): Różnice pomiędzy wersjami

▲'''Alodia''', zwana także '''Alwą''', była najbardziej wysuniętym na południe królestwem chrześcijańskiej [[Nubia|Nubii]], na którą składały się także królestwa [[Makuria]] i [[Nobatia]]. Jako ostatnia uległa islamskiemu podbojowi, co miało miejsce w 1504 roku. Większość dziejów tego państwa jest wciąż nieznana, mimo iż istniało ono setki lat. Dokładny przedział czasowy jest jak na razie nie określony z powodu niemożności ustalenia początków państwa. Podobny problem istnieje w kwestii terytoriów jakie obejmowało. Wiadomo że Alodia rozciągała się od VI [[Katarakta (geologia)|katarakty]] do [[Nil Błękitny|Błękitnego Nilu]]. Jednakże dokładny przebieg i zmiany granic w toku wydarzeń są kwestią dyskusyjną, przypuszcza się jednak że w pewnych okresach królestwo to mogło kontrolować znaczne tereny i przez to być liczącym się graczem politycznym tego rejonu. Wydaje się że władcy rezydowali w mieście [[Soba (miasto)|Soba]]<ref>[http://www.madaxeman.com/wiki2/tiki-slideshow2.php?page_ref_id=193 Christian Nubian]</ref>, położonym w pobliżu dzisiejszego [[Chartum]]u.

▲Informacje na temat Alodii pochodzą głównie z pism egipskich i etiopskich, rzadziej z wykopalisk [[Archeologia|archeologicznych]]. W źródłach tych Alodia pojawia się jednak rzadko, Egipcjanie więcej wiedzieli o bliższej sobie Nubii Dolnej, niż Górnej gdzie lokalizuje się Alodię. Jeśli chodzi o badania archeologiczne to dawna Nubia wchodzi w skład współczesnego [[Sudan]]u a niestabilna sytuacja polityczna (np. wojna w Darfurze) nie sprzyja prowadzeniu tam intensywnych prac badawczych, co nie oznacza że nie ma ich w ogóle.

▲W tekstach etiopskich z Aksum z czasów panowania [[Ezana z Aksum|Ezany]] (około 320-360) pojawiają się wzmianki o wyprawach wojennych władcy na położone na północ i północny wschód tereny trybutarne. Celem było ukaranie tamtejszej ludności, która mimo nominalnej zależności wspierała plemiona (identyfikowane z [[Blemiowie (plemię)|Blemiami]]) najeżdżające ziemie [[Aksum]]. Z zapisów wynika także że duże wpływy na opisywanych terenach miała [[Nobatia]]. Możliwe że te zapiski dotyczą terenów późniejszej Alodii. Późniejsze relacje kronik etiopskich jasno mówią o walkach między obydwoma państwami.

▲Początki królestwa są mało znane. Wydaje się że Alodia jest w jakiś sposób powiązana z królestwem [[Meroe]], gdyż powstała na terenach będących kolebką tego [[Kuszyci|kuszyckiego]] państwa. Pierwszym zapiskiem źródłowym może być meroicka stela z okresu panowania Nastasena (335 - 315/310 p.n.e), gdzie wymienia się region Alut<ref>El-Din Abdalla Zarroug Mohi, ''The Kingdom of Alwa'', s. 7</ref>, który jak sądzi część badaczy, można identyfikować ziemiami na których ukształtowała się Alodia. Pierwszą konkretniejszą wzmianką jest zapis [[Pliniusz Starszy|Pliniusza Starszego]] który tworząc listę miast nubijskich umieścił na niej Alwę. Pytanie o związki z Meroe i jego cywilizacją są, jak sądzą niektórzy uczeni, kluczowe w dalszych badaniach historii Alodii.

▲Alodia jako ukształtowane państwo pojawia się przy okazji chrystianizacji ziem między [[Egipt]]em a [[Etiopia|Etiopią]], której władcy z królestwa Aksum od [[IV wiek]]u byli [[chrześcijaństwo|chrześcijanami]]. Zaraz po nawróceniu [[Aksum]], terenem ożywionej działalności misyjnej stała się Nubia a działali tu głównie mnisi egipscy. W [[V wiek]]u oficjalnie doszło do rozłamu chrześcijaństwa wschodniego na tle sporów [[Chrystologia|chrystologicznych]]. Zwolennicy monofizytyzmu i diofizytyzmu zaczęli się nawzajem zwalczać. [[Monofizytyzm]] cieszył się poparciem kościoła egipskiego i tamtejsi duchowni głosili chrześcijaństwo w Nubii przy zachowaniu nauki monofizyckiej. Tymczasem w okolicach połowy VI wieku cesarz [[Justynian I Wielki|Justynian]], będący zdania iż tylko chrystianizacja plemion nubijskich przyniesie spokój egipskiej granicy imperium, zaczął wysyłać tu misjonarzy, którzy głosili oczywiście doktrynę której przychylny był cesarz- [[diofizytyzm]].

▲W zależności od regionu chrystianizacja Nubii przebiegała różnie, choć wydaje się że była raczej pokojowa. Zdarzało się jednak że pozyskanie dla chrześcijaństwa lokalnych władców kończyło się prześladowaniami ich poddanych pozostających przy rodzimych kultach (nosząca ślady zniszczenia świątynia z Qasr Ibrim<ref name=autonazwa1>[http://www.nubianet.org/about/about_history10.html. The Nubian Christian Kingdoms: 600-1500 AD]</ref>). Prawdopodobnie to właśnie owocem tego ruchu misyjnego było przyjęcie chrześcijaństwa przez władców Alodii w [[VI wiek]]u, prawdopodobnie w 580 roku<ref name=autonazwa1 />. Ciężko stwierdzić na ile nowa religia obejmował ogół mieszkańców, ale wydaje się że z biegiem czasu skutecznie wyparła ona stare kulty. [[XIII wiek|XIII]] wieczny kronikarz koptyjski, [[Abu al-Makarim]], pisał że w królestwie Alwy istnieje aż czterysta kościołów<ref>Atiya, Aziz S., ''Historia kościołów wschodnich'', s.375</ref>. Część historyków powątpiewa w jego dokładność, ale niemal wszyscy zgadzają się że opis ten dobrze oddaje fakt zakorzenienia się chrześcijaństwa w południowej Nubii.

▲Nowo pozyskanej dla chrześcijaństwa Nubii nie ominęły spory chrystologiczne i tak z trzech znanych nam królestw Nobatia przyjęła chrześcijaństwo monofizyckie, stając po stronie kościoła egipskiego; Makuria szukająca oparcia w [[Imperium Bizantyjskie|Cesarstwie]] przyjęła diofizytyzm; Alodia stojąca w opozycji do Makurii przyjęła monofizytyzm <ref name=autonazwa1 /> a o działalności misjonarskiej tego odłamu chrześcijaństwa świadczy na przykład [[Jan z Efezu]], opisujący historię misjonarzy udających się do Alodii, prześladowanych z powodu swego monofizytyzmu w Makurii<ref>Jan z Efezu, ''The third part of The ecclesiastical history'', Oxford, 1860, s. 319</ref>.

▲W VII wieku dochodzi do podboju Egiptu przez wyznających islam [[Arabowie|Arabów]]. Rodziło to poważne konsekwencje dla królestw Nubii. Przede wszystkim doszło do izolacji od reszty świata chrześcijańskiego a stopniowo także i utrudnieniu kontaktów z [[Koptyjski Kościół Ortodoksyjny|koptyjską hierarchią]], ściśle związana z kościołem nubijskim. Teraz obarczona nowymi obowiązkami nie była w stanie zajmować się sprawami południowych współwyznawców w takim stopniu jak przed podbojem<ref name=autonazwa2>Atiya, Aziz S., ''Historia kościołów wschodnich'', s.377</ref>. Trzecim i najbardziej istotnym czynnikiem było pojawienie się nowego zagrożenia. Arabowie, bardzo ekspansywni i nastawieni na wojnę, stanowiąca dla nich najlepszą okazję do wzbogacenia się, szybko zaczęli atakować terytorium nubijskie.

▲Najważniejszym zagranicznym źródłem traktującym o Alodii w X wieku, są relacje muzułmańskiego podróżnika [[Ibn Haukal]]a. Prawdopodobnie jako jedyny piszący o Alodii rzeczywiście był w tym państwie. W swoich relacjach zawarł obraz potęgi tego królestwa, opisując je jako większe, bogatsze i silniejsze niż Makuria.

▲Część uczonych uważa iż Alodia mogła wejść w skład zjednoczonego Królestwa Nubijskiego (Makuria i Nobatia zostały zjednoczone w [[VIII wiek]]u przez króla Merkuriosa), prawdopodobnie z powodu bliskich powiązań dynastycznych. Nawet jeśli doszło do połączenia to nie było ono trwałe i Alodia dosyć szybko stała się na nowo osobnym królestwem.

▲Alodia jako najdalej położony od Egiptu kraj nubijski ostatnia uległa islamizacji i arabizacji<ref>[http://bmcr.brynmawr.edu/2003/2003-01-16.html Bryn Mawr Classical Review]</ref>. Przyjmuje się że końcem królestwa było nadejście ludu [[Fundż (lud)|Fundż]] i ustanowienie przez nich własnych władztw na tym terenie. Miało to miejsce na początku XVI wieku. Wydaje się jednak że Alodia jako odrębne królestwo mogła upaść wcześniej, archeologiczne znaleziska wskazują że podupadała gospodarczo i kulturowo już od [[XIII wiek]]u. Al- Harrani pisze że pod koniec tego samego stulecia władcy przenieśli się do [[Wajula|Wajuli]]. Emisariusze wysyłani przez [[Mamelucy|Mameluków]] donosili że doszło do podziału Alodii na dziewięć odrębnych władztw.

▲Wydaje się jednak że wśród chrześcijan nubijskich z Alodii, mimo podboju i włączenia ich ziem do Sułtanatu [[Sannar (sułtanat)|Sannar]], przetrwała tradycja dawnej świetności i świadomość odrębności, czego wyrazem był bunt Abdallabów (jak określali ich Fundżowie) i utworzenie na poły niezależnego państwa w okolicach Dongolii.

▲{{Przypisy}}