Liber chronicarum: Różnice pomiędzy wersjami

'''Liber cronicarum''' – [[inkunabuł]] wydany w 1493 r. w norymberskiej oficynie wydawniczej [[Anton Koberger|Antona Kobergera]] z drzeworytniczymi ilustracjami pochodzącymi z pracowni [[Michael Wolgemut|Michała Wolgemuta]] i tekstem napisanym przez [[Hartmann Schedel|Hartmanna Schedla]]. Słowa ''Liber cronicarum'' to popularny i będący w użyciu skrót od nieco przydługiego tytułu pełnego: ''Liber cronicarum cum figuris ymaginibus ab inicio mundi''. W Polsce w dość powszechnym użyciu są również określenia: '''Kronika Świata''', '''Kronika Schedla''' lub '''Kronika norymberska'''.

 

== Inicjatywa wydawnicza ==

Od momentu wynalezienia druku w 1447 r. przez [[Johannes Gutenberg|Gutenberga]], książki zaczęły tanieć, stając się dostępne dla coraz większej grupy ludzi. [[Popyt]] rósł, a pojawili się też amatorzy książek bogato ilustrowanych i kolorowanych. Wydając nowy i oryginalny tytuł można było nieźle zarobić.

 

[[29 grudnia]] [[1491]] roku w [[Norymberga|Norymberdze]] zawiązano czteroosobową spółkę. Jej udziałowcy uzgodnili, że w celach zarobkowych wydadzą nowy, poczytny i bogato ilustrowany tytuł. Ponieważ [[Biblia]] już była drukowana od dość dawna, postanowiono wydrukować kronikę świata – temat zbliżony (wtedy dzieje świata musiały zaczynać się od stworzenia) i dający okazję do zamieszczenia dużej liczby ilustracji. Ilustracje były istotne z dwóch powodów: wzbudzały zainteresowanie kupujących, podnosząc popyt, a po drugie, dwóm z czterech wspólników dawały płatne zatrudnienie. Byli to [[Michael Wolgemut]] oraz jego pasierb [[Wilhelm Pleydenwurff]]. Pozostali dwaj udziałowcy, Sebald Shreyer oraz jego szwagier Sebastian Kamermaister, byli szanowanymi kupcami, mieli pieniądze i chcieli mieć ich więcej. Oni sfinansowali prace przy [[drzeworyt]]ach oraz opłacili koszty [[druk]]u. Znali Hartmanna Schedla, jego zainteresowania i problem z jakim się borykał, więc z wyborem autora nie było problemu. Na wydawcę wybrano Antoniego Kobergera, wówczas właściciela przodującej oficyny wydawniczej w Norymberdze. Ponadto, Koberger współpracował z warsztatem Wolgemuta, w którym uczył się drzeworytnictwa [[Albrecht Dürer]] – jego chrześniak, mieszkający w kamienicy czynszowej należącej do Schedla. Obaj kupcy zapewne prowadzili interesy ze wszystkimi z wymienionych. Zachowały się z tamtych czasów niektóre umowy-zlecenia dotyczące tej publikacji.

 

== Kronika Świata ==

Treścią Kroniki świata jest historia od [[stworzenie świata|stworzenia świata]] (wg biblijnej [[Księga Rodzaju|Księgi Rodzaju]]) doprowadzona niemal do momentu wydania. Treść podzielono na 7 epok według ówczesnych wyobrażeń mistyczno-historycznych:

# od [[Stworzenie świata według Biblii|stworzenia świata]] do [[Potop]]u.

 

== Polska w Kronice świata ==

W Kronice świata kilka stron poświęcono Polsce zwanej wtedy [[Sarmaci|Sarmacją]]. Przypuszcza się, że źródłem wiadomości dla Schedla był [[Konrad Celtis]], który przed wydaniem Kroniki Świata kilka lat spędził w Polsce, głównie w [[Kraków|Krakowie]]. Opisał więc to co widział, a historię mógł poznać z [[Jan Długosz|Kroniki Długosza]].

Część poświęcona Polsce nosi tytuł ''O królestwie Polskim i jego początkach''. Autor przedstawia bardzo pobieżnie wygląd kraju, bogactwa, groźne [[żubr]]y oraz kilku króli. Najwięcej miejsca poświęca Krakowowi. Wspomina [[Wawel]], kościoły: [[Kościół Mariacki w Krakowie|Mariacki]] oraz [[Kościół św. Floriana w Krakowie|św. Floriana]], [[Kościół św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie|Skałkę]] oraz [[Stanisław ze Szczepanowa|biskupa Stanisława]]. Zachwyca się poziomem nauczania wydziału astronomicznego [[Uniwersytet Jagielloński|Akademii Krakowskiej]], a przy okazji wspomina [[Wojciech Brudzewski|Wojciecha z Brudzewa]]. Oględnie (tak, że nie bardzo wiadomo, o co chodzi) wspomina trofea i wielką wojnę z [[Zakon krzyżacki|Zakonem Krzyżackim]] (jako z Prusami). Zadziwia go, że dzicy Sarmaci nie są tacy dzicy, odżywiają się dobrze, piją napój z [[jęczmień|jęczmienia]] (nie zna nazwy [[piwo|piwa]], a więc i samego napoju) który, jak ocenia autor, jest najlepszym napojem dla ciała (o ile się go nie nadużywa), są bardzo uprzejmi i gościnni, a przy tym waleczni, jak mało kto. Tę część ilustrują widoki Sarmacji położonej wzdłuż Wisły, widok Krakowa i Kazimierza (wtedy były to dwa odrębne miasta) oraz podobizna św. Stanisława. Dalej następuje opis [[Nysa|Nysy]] (z widokiem) i [[Lubeka|Lubeki]] (z widokiem), leżących wtedy poza Polską. Przypuszcza się, że informacje o tych miejscach doszły w momencie druku i dlatego cała ta część jest tak mało zwarta tematycznie. Jednak Nysa jest opisana jako miasto na Śląsku zamieszkanym przez Słowian, a Lubeka jako miasto odebrane Słowianom przez Niemców.

[[Śląsk]] Schedel opisuje jako część [[Czechy|królestwa czeskiego]], leżącą na południe od Polski, pełną bogactw naturalnych ze stolicą we [[Wrocław|Wratislavii]], po niemiecku zwanej Presla. Ślązacy mieszkają w byle jakich domach, są leniwi i zajmują się pijaństwem, Niemcy są zaś ich przeciwieństwem. Widok Wrocławia znajduje się w części opisującej Niemcy, co nie powinno dziwić, gdyż autor nie bardzo wie gdzie jest granica. Wiadomości na ten temat czerpie z [[Klaudiusz Ptolemeusz|Ptolemeusza]] i [[Strabon]]a.

Widoki Krakowa, Nysy i Wrocławia zamieszczone w Kronice są uznawane za najstarsze ich przedstawienia.

 

== Kronika świata w Polsce ==