Pas neutralny polsko-litewski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Poprawa pisowni Ligii->Ligi (WP:ZDBOT); zmiany kosmetyczne |
Nietulisko (dyskusja | edycje) |
||
Linia 1:
'''Pas neutralny polsko-litewski''' – [[strefa zdemilitaryzowana|pas zdemilitaryzowany]] pomiędzy [[Litwa Środkowa|Litwą Środkową]], później [[II Rzeczpospolita|Rzecząpospolitą Polską]], a [[Litwa|Republiką Litewską]], utworzony 17 grudnia [[1920]] r., a zlikwidowany 22 maja [[1923]] r. Rozciągał się, pasem średniej szerokości 6 km od [[Podbrodzie|Podbrodzia]] do [[Olkieniki|Olkienik]], a dokładnie od linii [[Janiszki (okręg uciański)|Janiszki]] (strona litewska) – [[Orniany]] (strona polska) na północy, do linii [[Jakańce (gmina Jakańce)|Jakańce]] (strona litewska) – [[Deksznia]] (strona polska) na południu. Granice pasa zostały ustalone przez Wojskowy Komitet Kontroli [[Liga Narodów|Ligi Narodów]] po zajęciu 8 października [[1920]] r. [[Wilno|Wilna]] przez gen. [[Lucjan Żeligowski|Lucjana Żeligowskiego]] i proklamowaniu [[Litwa Środkowa|Litwy Środkowej]] dla rozdzielenia walczących wojsk.
Pomimo nazwy faktycznie była to [[strefa zdemilitaryzowana]] (bowiem zakazano tam rozmieszczania sił zbrojnych, budowy umocnień itp.) rozdzielająca siły obu stron<ref>D.R. Bugajski, ''Demilitaryzacja i neutralizacja – formy i funkcje w prawie międzynarodowym'', „Międzynarodowe Prawo Humanitarne” 2010, tom I, ISSN 2081-5182, s. 63-81.</ref>. Wstęp do strefy miały jedynie siły policyjne, które nie potrafiły jednak zapewnić porządku publicznego. W pasie działały liczne litewskie bojówki i prowadzona była intensywna akcja propagandowa w języku polskim (spodziewano się decyzji [[Liga Narodów|Ligi Narodów]] o przeprowadzeniu plebiscytu, co w sytuacji przewagi ludności polskojęzycznej nie zapewniało sukcesu stronie litewskiej). Po obu stronach tej małej wojny domowej ginęli ludzie (np. w napadach bojówek z 24 kwietnia [[1922]] r., czy z 5 stycznia [[1923]] r., po którym strona polska zażądała likwidacji strefy<ref>''Kalendarz Niepodległości. Kronika Encyklopedyczna Dwudziestopięciolecia (1914-1939)'' (reprint wydania z 1939 r.) Warszawa 1990.).</ref>. Pomimo zdecydowanej przewagi ludności [[Polacy na Litwie|polskojęzycznej]] strefa podzielona została w zasadzie po równo między oba państwa (zob. [[Warwiszki]]).
Podczas walk zbrojnych i późniejszych „walk podjazdowych” w „strefie neutralnej” doszło do polaryzacji świadomości narodowej, o ile wcześniej znaczna części mieszkańców tych terenów mówiących po polsku uważała się za Litwinów w dawnym, mickiewiczowskim znaczeniu (zob. [[Litwini w znaczeniu historycznym]]), tak teraz podzielono się na Polaków i Litwinów, w etnicznym (współczesnym) rozumieniu tego pojęcia<ref>K. Buchowski, ''Litwomani i polonizatorzy'', Białystok 2006, ISBN:978-83-7431-075-8.</ref>.
Linia 9:
* [[granica polsko-litewska]]
* [[granica polsko-łotewska]]
* [[Warwiszki]]
{{Przypisy}}
| |||