Wikipedia

Pąk: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
EmausBot (dyskusja | edycje)
Boty
726 143 edycje
m r2.7.2+) (Robot dodał be:Пупышка
Kenraiz (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
105 678 edycji
przeredagowanie, źródła/przypisy
Linia 1:
[[Plik:Cercis canadensis flower buds - ready to pop P.2005.04.04.jpg|thumb|200px|Pąki kwiatowe [[Judaszowiec kanadyjski|judaszowca kanadyjskiego]]]]
[[Plik:Quercus robur - the buds.jpg|thumb|200px|Pąki [[dąb szypułkowy|dębu szypułkowego]]]]
[[Plik:Magnolia x soulangeana 5.jpg|thumb|200px|Pączek kwiatowy (duży) i pączki liściowe (mniejsze) [[Magnolia|magnolii]]]]
'''Pąk''', pączek – zawiązek [[pęd (botanika)|pędu]] z [[Merystem wierzchołkowy|merystemem wierzchołkowym]] i zawiązkami organów - [[liść|liści]] i [[kwiat]]ów. Merystem osłonięty jest w pąku zawiązkami liści, czasem przekształconych w specjalne łuski pąkowe{{r|slownik}}.
'''Pąk''' – zawiązek przyszłorocznego [[pęd (botanika)|pędu]].
 
PączkiZe sąwzględu zwyklena chronionezróżnicowanie za pomocą łusekkształtów, u niektórych gatunków są one owłosione. Po kształciekoloru, kolorze,wielkości wielkości,i ułożeniuułożenia pączków na pędzie, kształcie, barwie ioraz liczbiebudowy ich łusek można– rozróżnićpąki gatunekwykorzystywane są do oznaczania gatunków [[drzewo|drzewadrzew]] lubi [[krzew]]uów, gdy pozostajepozostają onone w stanie bezlistnym{{r|szymanowski}}.
 
U wielu gatunków roślin pączki kwiatowe różnią się od pączków liściowych.
 
== Typologia ==
Zależnie od umiejscowienia pąka na pędzie rozróżnia się następujące rodzaje pąków:
* '''pąk szczytowy''' – występuje na wierzchołkach pędów, na pędzie głównym pąk szczytowy jest najczęściejzwykle największym pączkiem,
* '''pąki boczne, pąki kątowe, paki pachwinowe''' – występują wzdłuż pędów podponiżej pączkamipąków szczytowymiszczytowych, najczęścieju [[rośliny nasienne|roślin nasiennych]] w kątach (pachwinach) liści, u [[paprotniki|paprotników]] zdarzają się pąki rozwijające się niezależnie od liści{{r|szweykowska}}.
** '''pąki dodatkowe''' wytwarzane są przez: [[robinia akacjowa|robinię akacjową]] czy [[czeremcha (roślina)|czeremchę]], tworzą się tuż obok albo tuż nad istniejącym pączkiem bocznym,
** '''pączki przybyszowe''' – powstają zwykle w szczególnych wypadkach (w wyniku uszkodzenia rośliny) i zakładać się mogą w różnych miejscach łodygi, korzeni lub nawet liści. Wyrastające z nich pędy nazywane są [[Odrosty|odroślowymi]] (odrostami). Rośliny łatwo tworzące pąki przybyszowe są za ich pomocą rozmnażane wegetatywnie w celu uzyskania [[sadzonka|sadzonek]]{{r|szweykowska}}.
** '''pąki śpiące''' – niewidoczne, powstające głównie u gatunków drzew liściastych, nie rozwijające się na wiosnę, mogą pozostać w spoczynku przez wiele lat a rozwijają się w przypadku zniszczenia innych pąków. Pąki śpiące mogą być pobudzone do rozwoju przez silniejszy dopływ światła. Jeśli np. drzewo rosnące w [[zwarcie (leśnictwo)|zwarciu]] zostało odsłonięte, powstają na nim liczne pędy powstałe z pąków śpiących. Takie pędy [[Leśnictwo (nauka)|leśnicy]] określają mianem: '''pijawek''' lub '''wilków'''. Dużą skłonność do tworzenia wilków wykazuje: [[dąb]], [[jesion]], [[wiąz]], [[Grab (roślina)|grab]], [[olsza czarna]].
** '''pączki przybyszowe''' – powstają w szczególnych wypadkach (silne zranienia), najczęściej związane jest to z procesami regeneracji.
 
Ze względu na aktywność rozwojową wyróżnia się:
Zależnie od zawartości rozróżnia się następujące rodzaje pąków:
* '''pąki śpiące, pąki spoczynkowe''' – pąki nie przejawiające aktywności wzrostowej. Należą tu pąki zimowe, zwykle w klimacie umiarkowanym okryte sztywnymi łuskami, a także wiele pąków kątowych (pachwinowych){{r|slownik}}.
* '''pączki kwiatowe''', z których wyrastają tylko [[kwiat]]y:
** po jednym kwiecie: [[magnolia]], [[forsycja]], wiele [[roślina zielna|roślin zielnych]] np. [[goździk]] czy [[tulipan]],
** wiązki kwiatów: [[wiąz górski]], [[klon jesionolistny]],
** kwiatostany: [[brzoza]], [[olsza]], [[topola]]
* '''pączki liściowe''', z których rozwijają się ulistnione pędy,▼
* '''pączki mieszane''' zawierają kwiatostany wraz z kilkoma liśćmi u nasady. Przykładami są: [[jabłoń]], [[głóg]], [[jarząb]] i wiele innych.▼
 
Zależnie od tego, jakie zawiązki zawarte są w pąku wyróżnia się{{r|slownik}}:
Sposób przetrwania pączków do następnego sezonu wegetacyjnego jest podstawą podziału form życiowych roślin według [[Christen C. Raunkiær|Raunakiaera]] na:
* '''pąki kwiatowe''', z których wyrastają pojedyncze kwiaty (np. [[magnolia]], [[forsycja]], [[tulipan]]) lub całe [[kwiatostan]]y (np. [[brzoza]], [[bez czarny]]){{r|szymanowski}},
* [[rośliny jawnopączkowe]] (fanerofity),
▲* '''pączkipąki liściowe''', z których rozwijają się ulistnione pędy,
* [[rośliny niskopączkowe]] (chamefity),
▲* '''pączkipąki mieszane''' zawierają kwiaty lub kwiatostany wraz z kilkoma liśćmi u ich nasady (np. Przykładami są: [[jabłoń]], [[głóg]], [[jarząb]] i wiele innych).
* [[rośliny naziemnopączkowe]] (hemikryptofity),
 
* [[rośliny skrytopączkowe]] (kryptofity),
Ze względu na rodzaj okrywy paków wyróżnia się{{r|szymanowski}}:
* [[roślina jednoroczna|rośliny jednoroczne]] nie zawiązujące pączków zimowych
* '''pąki ukryte''' – pąki osłonięte warstwą [[Korek (tkanka)|korka]], znajdujące się wewnątrz pędu i widoczne tylko jako wzniesienie kory (np. [[jaśminowiec]]) lub osadzone we wgłębieniu i widoczne wówczas z powodu zwykle zamykających otwór włosków (np. [[perełkowiec japoński]], [[parczelina trójlistkowa]]),
* '''pąki nagie, bez łusek''' – osłonięte delikatnymi (nieskórzastymi) zawiązkami liści, często chronione włoskami, czasem gęstym [[kutner]]em pokrywającym zawiązki liści (np. [[kruszyna pospolita]], [[kalina hordowina]]),
* '''pąki okryte łuskami''' – zawiązek pędu osłonięty jest sztywnymi, skórzastymi łuskami powstającymi ze starszych zawiązków liści{{r|slownik}}. Liczba, kształt, budowa i kolor łusek jest typowy dla poszczególnych [[gatunek (biologia)|gatunków]] lub [[rodzaj (biologia)|rodzajów]]. Wyróżnia się pąki z jedną łuską (np. u rodzajów [[wierzba]], [[magnolia]]), dwiema łuskami (np. [[olsza czarna]]), trzema łuskami (np. [[lipa]]) itd., przy czym najczęściej łusek jest wiele. Łuski mogą być ciasno stulone, często bywają okryte [[Żywica|żywicą]], czasem mają końce lub brzegi wolne lub odgięte. Łuski bywają nagie lub okryte różnego rodzaju [[Włosek|włoskami]].
 
Ze względu na kształt pąków wyróżnia się{{r|szymanowski}}:
* pąki jajowate (owalne),
* pąki stożkowate (wąskie lub szerokie, też pazurkowato wygięte),
* pąki kuliste i półkuliste (kopulaste).
 
Ze względu na liczbę i sposób skupiania się wyróżnia pąki{{r|szymanowski}}:
* pąki pojedyncze,
* pąki grupowo skupione, tworzące:
** nieregularne grupy pąków,
** pąki nadległe – ustawione obok siebie wzdłuż osi pędu, jeden nad drugim,
** pąki obokległe – ustawione obok siebie poprzecznie do osi pędu.
 
Ze względu na sposób osadzenia wyróżnia się pąki siedzące i osadzone na trzoneczkach{{r|szymanowski}}.
 
== System Raunkiæra ==
{{main|System Raunkiæra}}
Wykształcanie i sposób umieszczenie pąków zimujących u roślin jest jednym z kluczowych kryteriów systemu klasyfikacji form życiowych roślin stworzonej przez [[Christen C. Raunkiær|Raunakiaera]]. W skali tej wyróżnia się{{r|falinska}}:
* rośliny nie tworzące pączków zimujących – [[roślina jednoroczna|rośliny jednoroczne]],
* [[kryptofity]] (rośliny skrytopączkowe) – pąki odnawiające osadzone na organach ukrytych w glebie, błocie lub wodzie,
* [[hemikryptofity]] (rośliny naziemnopączkowe) – pąki zimujące, umieszczone są na pędach przy powierzchni gleby,
* [[chamefity]] (rośliny niskopączkowe) – pąki zimujące umieszczone są na pędach nie wyżej niż 50 cm nad gruntem,
* [[fanerofity]] (rośliny jawnopączkowe) – pąki odnawiające umieszczone są powyżej 50 cm nad powierzchnią gruntu.
 
== Fizjologia ==
Rozwój pączków bocznych kontrolowany jest hormonalnie przez pąk wierzchołkowy. Tu w merystemie i w młodych liściach wytwarzane są [[auksyny]], które transportowane w dół pędu hamują rozwijanie się paków bocznych. Dzięki temu u większości roślin pąki boczne w ogromnej większości pozostają w stanie spoczynku. Usunięcie lub uszkodzenie pąka wierzchołkowego powoduje aktywację jednego lub kilku paków bocznych położonych zwykle tuż poniżej niego{{r|szweykowska}}.
 
== Zobacz też ==
Linia 35 ⟶ 55:
{{Wikisłownik|pąk}}
* [[turion (botanika)|turion]] – forma przetrwalnikowa roślin wodnych, zwana też pąkiem zimowym
 
== Bibliografia ==
<references>
* <ref name=falinska>{{cytuj książkę|autor=Krystyna falińska|tytuł=Ekologia roślin|wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN|miejsce=Warszawa|data=2004|strony=142-143|isbn=83-01-14222-7}}</ref>
* <ref name=slownik>{{cytuj książkę|autor=Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.) |tytuł=Słownik botaniczny |edycja=wydanie II, zmienione i uzupełnione |miejsce=Warszawa |rok=2003 |wydawca=Wiedza Powszechna |strony=640 |isbn = 83-214-1305-6}}</ref>
* <ref name=szweykowska>{{Cytuj książkę | autor = Szweykowska Alicja, Szweykowski Jerzy | tytuł = Botanika t.1 Morfologia | data = 2003 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | isbn = 83-01-13953-6 | strony =166-167}}</ref>
* <ref name=szymanowski>{{cytuj książkę|autor=Tadeusz Szymanowski|tytuł=Rozpoznawanie drzew i krzewów ozdobnych w stanie bezlistnym|wydawca=Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne|miejsce=Warszawa|data=1974|strony=21-29}}</ref>
</references>
 
[[Kategoria:Anatomia roślin]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Pąk”