Węgrzy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m + |
m →Nazwa: + |
||
Linia 22:
=== Nazwa ===
Rodzime określenie narodu węgierskiego brzmi ''magyar'' (wcześniej ''megyeri''). Po raz pierwszy pojawia się w źródłach [[islam|muzułmańskich]] z [[IX wiek|IX]] i [[X wiek]]u.
Badacze są zgodni, że nazwa ''magyar'' stanowi złożenie słów ''maď''/''madž'' i ''er(i)''. Pierwsze z nich ma [[język indoeuropejski|indoeuropejskiego]] pochodzenia rdzeń ''manč'' "człowiek", prawdopodobnie związany z rzeczownikiem ''maňča'' "opowiadanie". Druga część złożenia ''er'' ma pochodzenie ugrofińskie i też znaczy "człowiek" (por. współczesne węg. ''ember'' "człowiek"). Takie konotacje złożenia ''magyar'' dają asumpt do przypuszczeń, że etnos (staro)węgierski powstał ze zlania się dwóch ludów ugryjskich, z których jeden posługiwał się nazwą własną ''manča'', a drugi - ''er''. Powstała w ten sposób nazwa mogła brzmieć ''madžer'' i znaczyć "lud mówiący" (w przeciwieństwie do pozostałych ludów, mówiących niezrozumiale, czyli "niemych"; por. słowiańskie "Słowianie" vs. "Niemcy")<ref>Múcska 2010, s.344</ref>. ''Magyar'' początkowo było nazwą jednego z siedmiu [[Nomada|koczowniczych]] plemion węgierskich: Meder/Megyer, Tarján, Jenő, Kér, Keszih, Kürt-Gyarmat i Nyék. W końcu [[X wiek|X]] w. plemieniu Magyarów (pod wodzą [[Arpad]]a) udało się zjednoczyć pozostałe sześć pod swoim przewodnictwem.
W większości języków europejskich nazwa narodu węgierskiego nie ma jednak nic wspólnego z nazwą rodzimą. Podstawą dzisiejszych nazw jest etnonim ''onogur'', stanowiący złożenie bułgarsko-tureckich słów ''on'' "dziesięć" + ''ogur'' "plemię", prawdopodobnie pochodzący z V w., gdy Madziarzy byli ściśle związani ze związkiem plemion [[Hunowie|Hunów]] i [[Protobułgarzy|Protobułgarów]], zwanym [[Onogurowie|Onogurami]]. Stykający się z oboma ludami Słowianie przenieśli etnonim ''onogur'' na Madziarów, skrócili go do formy ''og(ъ)r -'' (forma cerkiewna ''ągri'') i wymawiali z [[Prelabializacja|początkowym przydechowym]] ''w-''<ref>[[Aleksander Brückner]] ''Słownik etymologiczny języka polskiego'' za: [[Witold Doroszewski]] ''O kulturę słowa. Poradnik językowy'', t. II, Warszawa 1979, s.544</ref> jako ''W-ągri''. Stąd wywodzą się dzisiejsze "Węgrzy/Węgier" w języku polskim (dawniej również "Węgrzyn", dziś zarezerwowane dla wina z Węgier, nazwy osad "[[Węgrzce]]" i podobne<ref>Bogdan Wetoszka, ''[http://bogdanwetoszka.eu.interia.pl/praca.doc. Nazwy etniczne na tle wczesnośredniowiecznej sieci osadniczej na Mazowszu północnym]'', praca magisterska obroniona na [[Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie|ATK]]</ref>), równolegle z nieco przestarzałą formą ''Madziar'', ''madziarski''<ref>[[Krystyna Długosz-Kurczabowa]], [http://poradnia.pwn.pl/lista.php?id=5012 Etymologia: Węgier i Węgry] na www.poradnia.pwn.pl</ref> oraz [[język rosyjski|rosyjskie]] ''венгры'' (wym. "wiengry"), [[język ukraiński|ukraińskie]] ''угорці'' (wym. "uhorci") lub ''угри'' (wym. "uhry"), [[język litewski|litewskie]] ''Vengrai''.
| |||