Nowa Synagoga w Poznaniu: Różnice pomiędzy wersjami

| nazwa = Nowa Synagoga w [[Poznań|Poznaniu]]

| zabytek =

| zdjęcie = Poznan Stawna 414-27.jpg

| zdjęcie podpis = Wygląd z 2007 roku

| państwo = POL

| miejscowość =

| stopniN = 52.411 | minutN = 24 | sekundN = 39

| stopniE = 16.935 | minutE = 56 | sekundE = 06.5

| kod mapy =

| zbudowano = [[1906]]-[[1907]]

| zlikwidowano =

| zniszczono = [[1940]]

| zburzono =

| odłam =

| architekt = Wilhelm Cremer i Richard Wolffenstein

| budulec = murowana

| obecnie = pływalnia

| commons = Category:New Synagogue in Poznań

| tradycja = ortodoksyjna

[[Plik:Poznań synagoga - przekrój podłuzny.jpg|thumb|right|200px|Projekt synagogi -– przekrój podłużny]]

[[Plik:Poznań synagoga - rzut parteru i piętra.jpg|thumb|right|200px|Projekt synagogi -– rzut parteru i piętra]]

Pierwszy zamysł budowy nowej [[synagoga|synagogi]] dla ortodoksyjnej [[kahał|gminy żydowskiej]] (w Poznaniu, poza [[Stara Synagoga w Poznaniu|Starą Synagogą]] istniała jeszcze wówczas [[Synagoga Tempel w Poznaniu|reformowana synagoga Tempel]]) pojawił się w [[1880]] roku. Komitet budowy powstał jednak dopiero w [[1902]] roku staraniem rabina Wolfa Feilchenfelda. Zdecydowano wybudować synagogę dla 1100-1200 wiernych. Na rozpisany w [[1904]] roku konkurs nadeszło siedem prac, a zwyciężył projekt [[berlin|berlińskiej]] firmy Cremer & Wolffenstein.

: "„''Ten budynek wzniesiony w 1907 r. był synagogą i służył jako dom modlitwy do 1939 r.''"”

Wieloletnie starania o przekształcenie jej w muzeum utrudniały niejasne stosunki własnościowe, gdyż o prawa do dawnej synagogi ubiegały się [[Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP]], na której terenie obecnie znajduje się dawna synagoga, oraz amerykańskie środowiska w których skupieni są członkowie dawnej [[kahał|gminy]] [[poznań]]skiej, którzy po [[1918]] w większości wyemigrowali do [[Niemcy|Niemiec]], a po dojściu nazistów do władzy przenieśli się do [[Stany Zjednoczone|USA]].

[[Plik:Poznan Stawna 414-22.jpg|thumb|right|250px|Tablica pamiątkowa]]

[[Plik:Poznan Stawna 414-28.jpg|thumb|right|250px|]]

W [[2007]] roku synagoga uroczyście obchodziła 100-lecie swojego istnienia. W związku z tym na podstawie zachowanych zdjęć, wirtualnie odtworzono wygląd wnętrza synagogi. Podczas obchodów modlitwy prowadził Naczelny Rabin Polski [[Michael Schudrich]], a śpiewał rabin [[Wrocław]]ia [[Icchak Rapoport]]<ref>[http://miasta.gazeta.pl/poznan/1,36037,3849489.html Poznańska synagoga ma 100 lat] -– gazeta.pl.</ref>. W lutym [[2007]] roku gmina żydowska pozyskała z Funduszy Norweskich 20 tysięcy [[euro]] na opracowanie projektu.

W [[marzec|marcu]] [[2007]] roku na fasadzie synagogi nad napisem "Pływalnia„Pływalnia Miejska"Miejska” pojawiła się duża [[gwiazda Dawida]], którą namalowali [[poznań]]ski podróżnik Maciej Pastwa i Irena Herszkowicz. Jak tłumaczyli autorzy, gwiazda miała zaznaczyć przebudzenie pamięci o prawdziwym przeznaczeniu tego budynku. Akcja mocno zbulwersowała zarząd poznańskiej gminy żydowskiej, która zgłosiła samowolę na [[policja|policję]], a gwiazdę po tygodniu zamalowała<ref>[http://www.jewish.org.pl/index.php?Itemid=57&id=186&option=com_content&task=view Zniknęła Gwiazda Dawida, namalowana na poznańskiej synagodze na początku zeszłego tygodnia.] -– jewish.org.pl.</ref>.

W [[maj]]umaju [[2007]] roku odbyła się inwentaryzacja synagogi, którą bezinteresownie i bezpłatnie przeprowadzili studenci [[Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu|Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu]]<ref>[http://www.synagoga.org.pl/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=57&mode=thread&order=0&thold=0 Niecodzienne spotkanie w gminie] -– Społeczność żydowska w Poznaniu i Wielkopolsce.</ref>. W [[listopad]]zielistopadzie po interwencji radnego Szymona Szynkowskiego z [[Prawo i Sprawiedliwość|PiS]] z fasady synagogi zdjęto napis "Pływalnia„Pływalnia Miejska"Miejska”, co sugerowało, że budynek nadal należy do miasta.

Na początku [[2006]] roku, z ust europosła z ramienia [[Prawo i Sprawiedliwość|Prawa i Sprawiedliwości]] [[Marcin Libicki|Marcina Libickiego]] padła propozycja wyburzenia synagogi i zagospodarowania terenu po niej<ref name=wyburzenie>[http://serwisy.gazeta.pl/wyborcza/1,68586,3110371.html Czy poznańską synagogę można wyburzyć?] -– gazeta.pl.</ref>.

Jak stwierdził miasto powinno odkupić pozbawiony wartości budynek synagogi od Gminy Wyznaniowej Żydowskiej i wyburzyć, a teren po niej zagospodarować stosownie do projektu odbudowy [[Mury miejskie|murów miejskich]] i innych planów rewitalizacji tej części [[Stare Miasto w Poznaniu|Starego Miasta]]<ref name=wyburzenie />. Libicki zaznaczył, że bóżnica była elementem [[Niemcy|niemieckiej]] polityki [[kulturkampf]]u, który miał ograniczać wpływy [[Polska|polskości]] i [[katolicyzm]]u w [[Poznań|Poznaniu]]<ref name=wyburzenie />.

Propozycja [[Marcin Libicki|Marcina Libickiego]] wywołała duże kontrowersje, lawinę protestów oraz szok wśród członków lokalnej społeczności żydowskiej, władz miasta oraz historyków z [[Poznań|Poznania]]. Prezydent [[Poznań|Poznania]] [[Ryszard Grobelny]] stwierdził że wyburzenie byłej synagogi jest niedopuszczalne, a wykupienie go przez miasto za taką kwotę, która umożliwiłaby gminie stworzenie miejsca modlitwy i miejsca aktywności kulturalnej jest niemożliwe<ref>[http://serwisy.gazeta.pl/wyborcza/1,68586,3112228.html Prezydent przeciwny wyburzeniu synagogi] -– gazeta.pl.</ref>. Po licznych słowach krytyki [[Marcin Libicki]] powiedział:

: "„''Nie chcę niszczyć synagogi. Wręcz przeciwnie, zaapelowałem o zbudowanie synagogi, której w Poznaniu nie ma<ref>Marcin Libicki popełnił błąd, stwierdzając że w Poznaniu nie ma synagogi. Obecna czynna synagoga znajduje się w budynku gminy żydowskiej przy ulicy Stawnej 10.</ref>. Niestety, ten element mojej propozycji został w dyskusji całkowicie pominięty. Część osób, które zabrały głos po moim artykule, zideologizowała dyskusję. Np. osoby z kręgu Zielonych świadomie pominęły dwie rzeczy, które napisałem: że trzeba w końcu skończyć z pływalnią w tym miejscu i że trzeba jak najszybciej zbudować nową synagogę. Nie chcę burzyć synagogi, tylko basen kąpielowy, który jest profanacją!''"”<ref>[http://serwisy.gazeta.pl/wyborcza/1,68586,3125248.html Dyskusja na temat synagogi] -– gazeta.pl.</ref>

[[23 kwietnia]] [[2006]] roku głos w sprawie synagogi zabrał senat [[Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu|Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu]], który potępił wyburzenie gmachu. Rektor akademii prof. Wojciech Müller uważa, że odbudowa jej w pierwotnym, bizantyjskim nieco kształcie nie miałaby sensu. Należy jednak na pewno usunąć z niej pływalnię i na powrót uczynić miejscem modlitwy i skupienia<ref>[http://serwisy.gazeta.pl/wyborcza/1,68586,3128706.html Burzenie synagogi? -– ASP protestuje] -– gazeta.pl.</ref>.

Od [[1 maja|1]] do [[2 maja]] [[2007]] we wnętrzu synagogi kręcony był filmowany happening, stworzony przez mieszkającego w [[Berlin]]ie, [[izrael]]skiego artystę Noamiego Braslavskiego. Film jest realizowany we współpracy z [[Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu|Akademią Sztuk Pięknych w Poznaniu]] oraz z performerami<ref name=barmicwa>[http://www.synagoga.org.pl/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=53&mode=thread&order=0&thold=0 Bar micwa pod wodą] -– Społeczność żydowska w Poznaniu i Wielkopolsce.</ref>.

Celem filmu była próba odtworzenia rytuałów w [[synagoga|synagodze]] pod wodą. W basenie rozegrano trzy obrzędy: [[bar micwa|bar micwę]], [[Żydzi|żydowski]] [[ślub]] i [[kidusz]]<ref name=barmicwa />.

Film miał zostać wyświetlony w [[lipiec|lipcu]] [[2007]] roku na ścianach opróżnionego [[Basen pływacki|basenu]] w synagodze<ref name=barmicwa />.

Na początku [[lipiec|lipca]] [[2007]] roku opublikowano wstępny projekt przebudowy synagogi na Centrum Judaizmu i Dialogu. Jego autorami są architekci Stefan Bajer z Grupy Projektowej Assmann Polska oraz Krzysztof Kwiatkowski z [[Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu|Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu]]<ref name=przebudowa>[http://miasta.gazeta.pl/poznan/1,36037,4286284.html Projekt Nowej Synagogi ze szklaną kopułą] -– gazeta.pl.</ref>.

Projekt zakłada gruntowną przebudowę oraz przywrócenie synagodze przedwojennego wyglądu. Jedyną innowacją będzie szklana [[kopuła (architektura)|kopuła]] na wysokości około 40 [[metr]]ów. Mieścić się w niej będzie [[kawiarnia]] oraz taras widokowy. W innych pomieszczeniach będą się mieścić sala koncertowo-teatralna z widownią na 750 osób, Muzeum Historii Poznańskich Żydów i sala [[Sprawiedliwy wśród Narodów Świata|Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata]], [[Restauracja (lokal gastronomiczny)|restauracja]], sale wystaw czasowych, [[biblioteka]], centrum edukacyjne i informacyjne, [[księgarnia]], sklep, ośrodek zajmujący się organizacją działalności związanej zajmujący się organizacją działalności związanej oraz Synagoga Tygodnia, którą będzie użytkować [[poznań]]ska [[kahał|gmina żydowska]]<ref name=przebudowa />. W przypadku większych nabożeństw i uroczystości, dzięki mobilnym elementom niewielka przestrzeń synagogi będzie poszerzana o całą przestrzeń sali koncertowej.

Budowa centrum będzie przebiegała w dwóch etapach: w pierwszej zostanie dobudowana nowa część budynku, a w drugiej planowana jest przebudowa części istniejącej oraz postawienie [[szkło|szklanej]] [[kopuła (architektura)|kopuły]]. Obecnie architekci pracują nad szczegółowym projektem i wizualizacjami<ref name=przebudowa />.

W dniach od [[9 sierpnia|9]] do [[11 sierpnia]] w odbył się Tzadik Poznań Festiwal, pierwsze tak duże przedsięwzięcie kulturalne w murach [[poznań]]skiej [[synagoga|synagogi]]. Inspiracją organizatorów festiwalu, Fundacji Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego MALTA oraz Multikulti Projekt był m.in. wiersz [[Ryszard Krynicki|Ryszarda Krynickiego]] pt. "Miasto"„Miasto”<ref name=Tzadik>[http://www.gazetawyborcza.pl/1,76842,4375486.html Tzadik Poznań Festiwal w synagodze-pływalni] -– gazeta.pl.</ref>.

9 sierpnia wystąpił pianista Jamie Saft, któremu również towarzyszył Bester Quartet. Następnie wystąpiły m.in. Koby Israelite Band, Bester Quartet, Lautari. [[10 sierpnia]] odbył się performance poetycki "Słowo„Słowo święte, słowo przeklęte"przeklęte” z udziałem [[Ewa Lipska|Ewy Lipskiej]], Ryszarda Krynickiego i [[Piotr Matywiecki|Piotra Matywieckiego]] wzbogacony improwizacjami Mateusza i Marka Pospieszalskich<ref name=Tzadik />.

Tzadik Poznań Festiwal zdaniem organizatorów miał być zapowiedzią spektakularnych zmian, które czekają poznańską synagogę w najbliższych latach<ref name=Tzadik />.

W [[maj]]umaju [[2008]] roku opublikowano dwuletnią pracę Krzysztofa Kwiatkowskiego z Pracowni Projektowania Opakowań na poznańskiej [[Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu|Akademii Sztuk Pięknych]], który dokonał wirtualnej [[Rekonstrukcja (architektura)|rekonstrukcji]] synagogi. Inspiracją do tego stała się praca niemieckich naukowców, którzy w ten sposób odtworzyli synagogi zniszczone w [[Niemcy|Niemczech]] w czasie [[noc kryształowa|nocy kryształowej]]<ref name=wirtualna>Michał Chudziński, [http://technologie.gazeta.pl/technologie/1,88451,5186762,Od_rekonstrukcji_synagogi_do_wirtualnego_muzeum.html Od rekonstrukcji synagogi do wirtualnego muzeum] -– gazeta.pl, 07.05.2008.</ref>.

Wirtualną rekonstrukcję zrealizowano na podstawie kilku czarno-białych [[Zdjęcie fotograficzne|zdjęć]], zdobytą w [[Berlin]]ie kolorową fotografię synagogi oraz kilka rysunków, dzięki którym firma projektowa wygrała [[konkurs]] na jej budowę<ref name=wirtualna />. W przyszłości artysta chce stworzyć wirtualne [[muzeum]], gdzie każdy będzie mógł zwiedzić budynek. W planach ma także odtworzenie w komputerze innych, już nieistniejących, [[Synagogi Poznania|poznańskich synagog]].

{{przypisyPrzypisy|2}}