|
'''Mord w Puchałach Starych''' − rozstrzelanie dnia [[(31 stycznia]] [[1946]]) − rozstrzelanie 30 [[Polski Autokefaliczny Kościół PrawosławnyPrawosławie|prawosławnych]] mieszkańcówchłopów wsibiałoruskich w lesie koło miejscowości [[Puchały Stare]] na [[Województwo podlaskie|Podlasiu]]. Za wykonanie zbrodni odpowiada oddział Pogotowia Akcji Specjalnej [[Narodowe Zjednoczenie Wojskowe|Narodowego Zjednoczenia Wojskowego]] pod dowództwem [[Romuald Rajs|Romualda Rajsa]] (ps. "Bury").
[[27 stycznia]] [[1946]] oddział NZW "Burego" dotarł do wsi [[Łozice]], gdzie w dniu następnym zatrzymał wybiórczo kilkudziesięciu furmanów przybyłych tutaj z okolicznych wsi, biorącw zacelu kryteriumtransportu drewna. Kryterium wybory był stan techniczny ichzaprzęgów i jakość wozówkoni. Pozostałych puszczono wolno, nakazując pozostanie jakiś czas we wsi. Żołnierze wyruszyli w kierunku [[31 styczniaHajnówka|Hajnówki]] oddziałz dotarłzamiarem jej zajęcia. Cel ten nie został w okolicepełni miejscowościzrealizowany Puchały(zajęto Stare tylko część miejscowości) w skutek oporu stacjonujących tam [[WojewództwoArmia podlaskieCzerwona|Podlaskiemsowieckich żołnierzy]]. W29 miejscowościstycznia tejoddział PAS NZW dotarł do wsi [[Zaleszany]], w okolicznymktórej lesiedokonał [[Zbrodnia w Zaleszanach|pacyfikacji]] (zabito 16 osób). Część jednostki pod dowództwem Rajsa wracała do obozu przez [[Krasna Wieś|Krasną Wieś]], oddziałgdzie "Burego"zażądano zamordowałod 30sołtysa spośródGrzegorza zatrzymanychBondaruka (później zastrzelonego za przynależność do partii [[komunizm|komunistycznej]]) oddania 40 furmanek i przydzielenie dla oddziału furmanów. wypuszczającWydarzenie przyto tymzostało kilkaprzerwane osóbprzez któreprzelatujący zadeklarowałysamolot, polskieco pochodzeniespowodowało pośpieszny odjazd napastników. Ze wsi zdążyło odjechać 13 chłopów z wozami, z których po jakimś czasie 6 powróciło do wsi{{r|IPN}}.
31 stycznia oddział dotarł do miejscowości [[Puchały Stare]], gdzie w pobliskim lesie oddział "Burego" rozstrzelał 30 spośród zatrzymanych furmanów, wypuszczając przy tym kilka osób które zadeklarowały polskie pochodzenie. Jednym z wątków w sprawie śledztwa IPN było podejrzenie, że furmani zostali zlikwidowani przez oddział "Burego" jako konfidenci i zdrajcy, jednak ustalenia śledztwa nie wykazały, żeby sprawcy kierowali się takimi kryteriami<ref name=IPN>{{Cytuj stronę|url=http://ipn.gov.pl/wydzial-prasowy/komunikaty/informacja-o-ustaleniach-koncowych-sledztwa-s-2802zi-w-sprawie-pozbawienia-zyc|tytuł=''Informacja o ustaleniach końcowych śledztwa S 28/02/Zi w sprawie pozbawienia życia 79 osób - mieszkańców powiatu Bielsk Podlaski w tym 30 osób tzw. furmanów w lesie koło Puchał Starych, dokonanych w okresie od dnia 29 stycznia 1946r. do dnia 2 lutego 1946''|data=30.06.2005|opublikowany=[[Instytut Pamięci Narodowej]]}}</ref>.
Jednym z wątków w sprawie śledztwa IPN było podejrzenie, że furmani zostali zlikwidowani przez oddział "Burego" jako konfidenci i zdrajcy, jednak ustalenia śledztwa wskazują, że nie byli oni w żaden sposób powiązani z ugrupowaniami politycznymi.
[[1 października]] [[1949]] Romuald Rajs ps. "Bury" został skazany przez polski sąd na karę śmierci za zbrodnie popełnione na ludności cywilnej. W niepodległej Polsce 15 września 1995 wyrok ten został unieważniony przez Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego na podstawie przepisów "Ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego". 30 czerwca 2005 [[Instytut Pamięci Narodowej]] umorzył śledztwo w sprawie Rajsa. W orzeczeniu napisano m.in.{{r|IPN}}:
{{Cytat|Zabójstwa furmanów i pacyfikacje wsi w styczniu lutym 1946 r. nie można utożsamiać z walką o niepodległy byt państwa, gdyż nosi znamiona ludobójstwa", "akcje „Burego” przeprowadzone wobec mieszkańców podlaskich wsi, wspomagały komunistyczny aparat władzy i to przede wszystkim poprzez obniżenie prestiżu organizacji podziemnych, dostarczenie argumentów propagandowych o bandytyzmie oddziałów partyzanckich", oraz "działania pacyfikacyjne przeprowadzone przez „Burego” w żadnym wypadku nie sprzyjały poprawnie stosunków narodowych polsko-białoruskich i zrozumienia walki polskiego podziemia o niepodległość Polski. Przeciwnie tworzyły często nieprzejednanych wrogów lub też rodziły zwolenników dążeń oderwania Białostocczyzny od Polski. Żadna zatem okoliczność nie pozwala na uznanie tego co się stało za słuszne <ref>[http://ipn.gov.pl/portal.php?serwis=pl&dzial=245&id=808&search=254003) Informacja {{r|IPN o zakończeniu śledztwa]</ref>}}.}} ▼
W niepodległej Polsce [[15 września]] [[1995]] wyrok ten został unieważniony przez Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego na podstawie przepisów "Ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego".
[[Instytut Pamięci Narodowej|Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu]] 30 czerwca 2005 roku umorzył śledztwo w sprawie Rajsa. W orzeczeniu napisano m.in.:
▲{{Cytat|Zabójstwa furmanów i pacyfikacje wsi w styczniu lutym 1946 r. nie można utożsamiać z walką o niepodległy byt państwa, gdyż nosi znamiona ludobójstwa", "akcje „Burego” przeprowadzone wobec mieszkańców podlaskich wsi, wspomagały komunistyczny aparat władzy i to przede wszystkim poprzez obniżenie prestiżu organizacji podziemnych, dostarczenie argumentów propagandowych o bandytyzmie oddziałów partyzanckich", oraz "działania pacyfikacyjne przeprowadzone przez „Burego” w żadnym wypadku nie sprzyjały poprawnie stosunków narodowych polsko-białoruskich i zrozumienia walki polskiego podziemia o niepodległość Polski. Przeciwnie tworzyły często nieprzejednanych wrogów lub też rodziły zwolenników dążeń oderwania Białostocczyzny od Polski. Żadna zatem okoliczność nie pozwala na uznanie tego co się stało za słuszne<ref>[http://ipn.gov.pl/portal.php?serwis=pl&dzial=245&id=808&search=254003) Informacja IPN o zakończeniu śledztwa]</ref>.}}
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* [[Jan Milewski ]], [[Anna Pyżewska ]],: ''Stosunki polsko-białoruskie w Województwie Białostockim w latach 1939-1956'' . Warszawa: IPN, Instytut2005. PamięciISBN Narodowej83- Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 200589078-95-3 ▼* [http://ipn.gov.pl/wydzial-prasowy/komunikaty/informacja-o-ustaleniach-koncowych-sledztwa-s-2802zi-w-sprawie-pozbawienia-zyc Informacja o ustaleniach końcowych śledztwa S 28/02/Zi]
▲*[[Jan Milewski]], [[Anna Pyżewska]], ''Stosunki polsko-białoruskie w Województwie Białostockim w latach 1939-1956'', Instytut Pamięci Narodowej-Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2005
[[Kategoria:Zbrodnie Narodowego Zjednoczenia Wojskowego]]
| 