Panavia Tornado: Różnice pomiędzy wersjami

'''Panavia Tornado''' – rodzina dwusilnikowych, [[samolot odrzutowy|odrzutowych]] [[samolot|samolotów]] [[samolot myśliwski|myśliwskich]] o [[Skrzydło o zmiennej geometrii|zmiennej geometrii skrzydeł]] wyprodukowanych przy współpracy [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]], [[Niemcy|Niemiec]] i [[Włochy|Włoch]]. Istnieją trzy główne wersje samolotu Tornado: wersja szturmowa '''Tornado IDS''' (ang. ''Interdictor/Strike''), wersja przechwytująca '''Tornado ADV''' (ang. ''Air Defense Variant'') oraz wersja przeznaczona do walki elektronicznej '''Tornado ECR''' (ang. ''Electronic Combat/Reconaissance'').

Rodowód samolotu Tornado jest złożony. Po drastycznych cięciach budżetu wojskowego Wielkiej Brytanii pod koniec lat 50 i 60 XX wieku i zaprzestaniu rodzimych projektów, brytyjski przemysł lotniczy nie był w stanie samodzielnie wytworzyć nowoczesnego odrzutowego samolotu bojowego, mogącego zastąpić starzejące się bombowce Canberra i wypożyczone od Amerykanów myśliwce [[F-4 Phantom]]. Brytyjczycy postanowili szukać kooperantów na kontynencie: w 1966 r. zawiązali z Francuzami konsorcjum SEPECAT, które stworzyło lekki samolot szturmowy [[SEPECAT Jaguar|Jaguar]]. Strona francuska wycofała się jednak z negocjacji projektu samolotu AFVG (Anglo-French Variable Geometry – angielsko-francuskiego samolotu o zmiennym skosie skrzydeł), wobec czego brytyjska British Aircraft Company (BAC) pozyskała partnerów w postaci niemieckiego Messerschmitt-Boelkow-Blohm, włoskiego Fiata oraz holenderskiego Fokkera. Spółkę tych firm pod nazwą Panavia Aircraft Gmbh utworzono w [[1969]] r. Planowano wytwarzać dwie wersje samolotu: jednomiejscową dla [[Luftwaffe]], lotnictwa włoskiego [[Włoskie Siły Powietrzne|AMI]] i holenderskiego [[Królewskie Holenderskie Siły Powietrzne|KLu]] oraz dwumiejscową dla [[Royal Air Force|RAF]] i niemieckiego lotnictwa morskiego Marineflieger. Docelowo planowano wyprodukować około 900 egzemplarzy wszystkich wersji. Budową silnika dla przyszłego samolotu zajęło się konsorcjum [[przedsiębiorstwo|przedsiębiorstw]] : brytyjski [[Rolls-Royce (lotnictwo)|Rolls-Royce]], niemiecki [[MTU]] i włoski [[FIAT]]. W trakcie prac z [[konsorcjum]] Panavia wycofali się Holendrzy, a Fiata zastąpiła włoska firma Alenia (dawniej Aeritalia).

[[Oblatywanie samolotu|Oblot]] prototypu odbył się [[14 sierpnia]] [[1974]] roku w Manching w Niemczech. W lipcu [[1976]] r. rządy Wielkiej Brytanii, RFN i Włoch podpisały umowę o produkcji 809 sztuk samolotu Tornado. 644 maszyny miały zostać wykonane w wersji uderzeniowej, z czego RFN miała otrzymać 324 egzemplarze, Wielka Brytania – 200, zaś Włochy – 100. 165 sztuk wersji myśliwskiej Tornado ADV (Air Defence Variant) zostało zamówionych przez Wielką Brytanię (oznaczone Tornado F3). Pierwsze seryjne Tornado dla Wielkiej Brytanii zostały wyprodukowane w [[1979]] r., 5 czerwca 1979 r. RAF otrzymał pierwszy samolot w wersji uderzeniowej, zaś pierwszy dywizjon RAF uzbrojony w Tornado osiągnął gotowość bojową [[1 lipca]] [[1982]] r.

Po wprowadzeniu samolotu do służby, współpraca międzynarodowa w obrębie projektu trwała nadal w postaci centrum szkoleniowego w bazie [[Royal Air Force|RAF]] w [[Cottesmore]] w [[Anglia|Anglii]]. Samoloty były produkowane na użytek krajów biorących udział w projekcie, a także dla sił powietrznych [[Arabia Saudyjska|Arabii Saudyjskiej]], która zakupiły 96 Tornado IDS i 24 ADV. [[Oman]] planował zakup ośmiu Tornado ADV, ale z zakupu wycofano się w 1992 roku.<ref>[http://www.flightglobal.com/pdfarchive/view/1989/1989%20-%201332.html Oman postpones Tornado, buys Hawk. FLIGHT INTERNATIONAL, 13 maja 1989]</ref> Szturmowe Panavia Tornado nadal znajduje się w służbie RAF, Luftwaffe, AMI i [[Królewskie Saudyjskie Siły Powietrzne|lotnictwa Arabii Saudyjskiej]]. Krótka seria produkcyjna i wyrafinowane wyposażenie sprawiły, że samolot jest kosztowny w eksploatacji. Do 2009 Wielka Brytania wycofała większość Tornado F.3, pozostawiąją w linii jedną eskadrę, którą rozformowano 22 marca 2011.<ref>[http://www.flightglobal.com/news/articles/video-354597/ UK retires last Tornado F3 fighters .]</ref> Zadania Tornado F.3 w Wielkiej Brytanii i Arabii Saudyjskiej przejęły nowe [[Eurofighter Typhoon]], stopniowo zastępujące też samoloty niemieckie, włoskie i brytyjskie szturmowe Tornado zastąpią po 2020 roku [[Lockheed Martin F-35 Lightning II|F-35 Lightning II]].

== Produkcja wg wersjiWersje ==

*'''F.3''' - wersja seryjna, silniki Turbo-Union RB.199-34R Mk 104, 152 sztuki oraz 14 przebudowanych F.2, 2 2003 część doposażono w pociski [[Air Launched Anti-Radiation Missile|ALARM]].

*'''ECR''' - wersja rozpoznawcza i zwalczaniaprzełamywania obrony powietrznejprzeciwlotniczej ([[Suppression of Enemy Air Defenses|SEAD]]), 35 nowych dla Niemiec z silnikami RB199 Mk.105, z wbudowanym systemem obserwacyjnym, bez działek, 16 przebudowanych IDS dla Włoch (oryginalne silniki i działko, podwieszany zasobnik rozpoznawczy RecceLite), pociski [[AGM-88 HARM]].