Karakalla: Różnice pomiędzy wersjami

'''Karakalla''' (ur. [[4 kwietnia]] [[188]], zm. [[8 kwietnia]] [[217]]; ''Caracalla'', ''Marcus Aurelius Antoninus Bassianus'', ''Marcus Aurelius Severus Antoninus'') – [[Cesarze rzymscy|cesarz rzymski]]. Syn [[Septymiusz Sewer|Septymiusza Sewera]] i [[Julia Domna|Julii Domny]]. Współrządził z ojcem, po jego śmierci (krótkotrwale) z bratem [[Geta (cesarz)|Getą]]. Po jego zamordowaniu<ref>Akt ten dokonany w obecności matki oraz cały konflikt między braćmi dramatycznie opisuje Herodian (''Historia cesarstwa rzymskiego 3,5 - 4,4).</ref> w roku 212 został cesarzem samodzielnym.

 

Przydomek ''Karakalla'' pochodził od nazwy [[Galowie|galijskiego]] płaszcza z kapturem, jaki lubił nosić ten władca. Według [[Aureliusz Wiktor|Aureliusza Wiktora]] cesarz miał rozdawać ludności szaty sięgające kostek, stąd właśnie jego przydomek<ref>Aureliusz Wiktor ''Księga o cezarach'' 21, 1. w: ''Brewiaria dziejów rzymskich'' (red.nauk. Przemysław Nehring), WUW, Warszawa 2010.</ref>. Oficjalnie jednak go nie używano ; w źródłach występuje jego [[Nazwisko#Przydomek (cognomen)|cognomen]], czyli Antoninus.

 

Małżonką jego i augustą przez krótki czas (202-205) była [[Publia Fulvia Plautilla]], córka Plaucjana - prefekta pretorianów i faworyta Septymiusza Sewera. Po wykryciu jego spisku usunięta na wygnanie (Wyspy Liparyjskie) i tam zgładzona ok. 212 na polecenie Karakalli. Związek ten był bezdzietny.

 

Po zabójstwie brata cesarz pozwolił rozpętać falę terroru wymierzonego przeciw stronnikom Gety, w wyniku czego śmierć poniosło do 20 tys. osób. M. in. dopuścił wówczas do zgładzenia sławnego prawnika rzymskiego i byłego prefekta pretorianów [[Aemilius Papinianus|Emiliusza Papiniana]] (Aemilius Papinianus)<ref>Eliusz Spartianus w ''Historia Augusta'' przedstawia to jako morderstwo dokonane przez żołnierzy na oczach cesarza (Anton. Karakalla 4,1) ; podobnie Aureliusz Wiktor (20, 33)</ref> rzekomo za to, iż nie chciał napisać wywodu prawnego uzasadniającego zabójstwo brata.

Za najważniejsze dzieło jego panowania należy uważać zakończenie procesu unifikacji Italii oraz prowincji poprzez wydanie w 212 (lub 213) ''Constitutio Antoniniana'' (tzw. [[Edykt Karakalli]], którego przygotowanie przypisuje się raczej jego poprzednikowi i ojcu, [[Septymiusz Sewer|Septymiuszowi Sewerowi]]). Edykt ten, nadający pełne prawo obywatelstwa rzymskiego prawie całej wolnej ludności cesarstwa, Karakalla ogłosił zapewne głównie dla zdobycia popularności wśród mas ludności imperium, a także z motywacji fiskalnej (rozszerzenie opodatkowania obywateli rzymskich na większość ludności). Nie umniejsza to jednak jego zasadniczej roli jako aktu wieńczącego politykę unifikacyjną prowadzoną zwłaszcza przez [[Hadrian]]a i Septymiusza Sewera ; poprzez nadanie rzymskiego ''civitas'' osiągnięto bowiem połączenie idei solidarności politycznej i wspólnoty religijnej (nakaz modlitw za cesarza do wszystkich bóstw imperium)<ref>M. Jaczynowska, ''Historia starożytnego Rzymu'', Warszawa 1974, s. 320-322.</ref>. Dzięki temu ''Constitutio'' w znaczący sposób wpłynęła na kierunek dalszego rozwoju społecznego cesarstwa.

 

W prowincjach cesarz dbał o rozbudowę i utrzymanie sieci dróg. Z okresu jego panowania pochodzi ich mapa obejmująca sieć drogową o długości ok. 55 tys. mil rzymskich, zwana ''Itinerarium provinciarium Antonini Augusti''. W samym Rzymie dokończył po ojcu budowę term zwanych antoniniańskimi przy Via Appia, u stóp Awentynu ([[Termy Karakalli]]). Oddane do użytku mieszkańców Wiecznego Miasta w 216 r., były pierwszymi z wielkich łaźni Rzymu budowanych w III-IV stuleciu<ref>Spośród monumentalnych zabytków z czasu jego panowania zachowały się 2 łuki triumfalne: w algierskiej Dżemili (staroż. Cuicul) i Tebessie (Theveste).</ref>.

 

W polityce zewnętrznej Karakalla musiał tradycyjnie bronić granicy (limesu) nad Renem i Dunajem oraz prowadzić wojnę z Partami. Gdy na odcinku limesu retyckiego i górnogermańskiego pojawił się nowy przeciwnik w postaci germańskiego plemenia Alamanów, Karakalla odniósł nad nim jesienią 213 r. znaczące zwycięstwo, co pozwoliło mu przybrać tytuł ''Germanicus Maximus''. W następnym roku cesarz zwycięsko rozprawił się z Karpami nad dolnym Dunajem. W 215 r. rozpoczął konflikt z Partami nieudanym uderzeniem na Armenię wojsk pod dowództwem jego wyzwoleńca Teokryta. Przed rozpoczęciem głównego uderzenia w 216 r., cesarz krwawo spacyfikował zbuntowaną Aleksandrię, której mieszkańcy zapewne odmawiali zwiększonych świadczeń na wyprawę wschodnią<ref>J. Prostko-Prostyński, ''Karakalla'' [w] ''Słownik...'', s. 115-116.</ref>.

 

Jako gorliwy naśladowca [[Aleksander Macedoński|Aleksandra Wielkiego]], Karakalla zamierzał połączyć cesarstwo rzymskie z imperium Partów - w tym celu zażądał ręki córki Króla Królów [[Artabanus IV|Artabana IV]]. Otrzymując odmowę rozpoczął wojnę z [[Królestwo Partów|Partami]] i przyłączył [[Armenia|Armenię]] do imperium jako nową prowincję. W [[217]] udając się z Edessy na wojnę został zamordowany z inspiracji prefekta pretorianów - [[Makrynus|Makryna (Macrinusa)]] pod Carrhae (dzis. Harran w Turcji)<ref>Przez nasłanego setnika Marcjalisa wg Herodiana (13,1-6), co powtarza Eliusz Spartianus (''Historia Augusta'', Anton. Karakalla 7); przez żołnierza-łucznika wg Kasjusza Diona (LXXIX, 4-6). </ref>. Choć nie został pośmiertnie uznany za "boskiego" (''divus''), prochy jego spoczęły w mauzoleum Hadriana.

 

== Zobacz też ==

{{Wikicytaty|z Karakalli}}

* [[termy Karakalli]]

 

== Bibliografia ==