Wikipedia

Alkohole: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
poprawa linków do przek., WP:SK, drobne merytoryczne, drobne redakcyjne, źródła/przypisy
Wipur (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
25 535 edycji
m drobne redakcyjne
Linia 3:
 
{{Inne znaczenia|chemii|[[napój alkoholowy]], [[Alkohole (literatura)]]}}
'''Alkohole''' (alkanole) -– [[związki organiczne]] zawierające jedną lub więcej [[grupa hydroksylowa|grup hydroksylowych]] połączonych z atomem węgla w [[hybrydyzacja (chemia)|hybrydyzacji]] sp<sup>3</sup>.
 
W języku potocznym przez "alkohol"„alkohol” rozumie się zazwyczaj [[Etanol|alkohol etylowy]] (etanol) lub [[napój alkoholowy]].
 
Najprostsze i najczęściej spotykane w życiu codziennym alkohole, to zawierające jedną grupę hydroksylową w cząsteczce, pochodne [[alkany|alkanów]] o wzorze ogólnym C<sub>n</sub>H<sub>2n+1</sub>OH, -czyli alkohole monohydroksylowe, np.na przykład [[metanol]] (alkohol metylowy), [[etanol]] (alkohol etylowy), [[propanol]] (alkohol propylowy).
Analogiczne związki organiczne, w których grupa hydroksylowa połączona jest z węglem w hybrydyzacji sp<sup>2</sup>, to [[fenole]] (hydroksylowe pochodne [[benzen]]u i innych [[związki aromatyczne|związków aromatycznych]]) lub [[enole]] (hydroksylowe pochodne [[Alkeny|alkenów]]).
 
== Właściwości fizyczne ==
Linia 19:
Wyższe alkohole mają właściwości fizyczne zbliżone do alkanów o podobnych [[masa molowa|masach molowych]]{{r|RobertsCaserio}}.
 
Niższe alkohole doskonale rozpuszczają się w [[rozpuszczalnikRozpuszczalnik#Podział rozpuszczalników|rozpuszczalnikach polarnych]]ach polarnych (np. [[woda]]w wodzie), natomiast wyższe lepiej rozpuszczają się w rozpuszczalnikach niepolarnych (przeważa część [[Hydrofobowość|hydrofobowa]]). Obowiązuje zasada ''podobne rozpuszcza się w podobnym''.
 
== Rzędowość alkoholi ==
[[Rzędowość]] alkoholu jest równa [[rzędowość|rzędowości]] atomu węgla, z którym połączona jest grupa hydroksylowa.
[[Plik:Types alcohol.png|thumb|500px|center|[[metanol]] (0-rz), [[etanol]] (I-rz), [[izopropanol]] (II-rz), ''tert''-butanol (III-rz)]]
 
== Klasyfikacja alkoholi ==
* [[alkohole monohydroksylowe|monohydroksylowe]] (jednowodorotlenowe)
** alkanole, np.: [[metanol]], [[etanol]]
** [[alkenole]], np. [[alkohol allilowy]]
** [[alkinole]], np. [[alkohol propargilowy]]
** [[alkohole cykliczne]], np. [[cykloheksanol]]
** [[alkohole aromatyczne]], np. [[alkohol benzylowy]] (zawierają one grupę -OH przy łańcuchu bocznym -, nie przy pierścieniu aromatycznym, np. [[alkohol benzylowy]])
* [[Alkohole polihydroksylowe|polihydroksylowe]] (wielowodorotlenowe)
** [[diole]]
** [[Alkohole cukrowe|cukrolcukrole]]
 
== Metody otrzymywania alkoholi ==
* hydroliza [[Halogenki alkilowe|halogenków alkilów]]
* hydratacja [[Alkeny|alkenów]] (zachodzi w środowisku kwaśnym), np.na przykład:
 
<math>\rm CH_2{=}CH_2 + H_2O \ \overset{H^+}{\longrightarrow}\ CH_3{-}CH_2{-}OH </math>
* redukcja:
** [[Aldehydy|aldehydów]] (tylko alkohole I-rzędowe), np.na przykład:
 
<math>\rm CH_3{-}CHO + H_2 \to CH_3{-}CH_2{-}OH</math>
** [[Ketony|ketonów]] (tylko alkohole II-rzędowe)
** [[Kwasy karboksylowe|kwasów karboksylowych]], zwłaszcza wyższych kw.kwasów tłuszczowych, łatwo dostępnych
Do redukcji używa się m.in.między nast.innymi związków:[[Tetrahydroglinian litu|glinowodorku litu]] i [[borowodorek sodu|borowodorku sodu]].
** [[Tetrahydroglinian litu|glinowodorek litu]]
** [[borowodorek sodu]]
* metody selektywne (są to metody swoiste dla poszczególnych alkoholi)
 
== Właściwości chemiczne alkoholi ==
Najważniejsze reakcje alkoholi:
* z metalami aktywnymi -– tworzą się [[alkoholany]]
* katalityczna [[dehydratacja]] (odwodnienie)
* [[estryfikacja]] -– reakcja z [[kwasy|kwasami]] organicznymi bądź nieorganicznymi, powstają [[estry]]
* [[utlenianie]] -– w podwyższonej temperaturze [[tlenek miedzi(II)]] utlenia alkohole pierwszorzędowe do [[Aldehydy|aldehydów]], a drugorzędowe do [[Ketony|ketonów]]:
:: R-CH<sub>2</sub>OH + CuO → R-CH═O + Cu + H<sub>2</sub>O
 
Linia 65 ⟶ 63:
 
== Zastosowania ==
Spośród alkoholi największe znaczenie gospodarcze mają metanol i etanol.
 
=== Metanol ===
* rozpuszczalnik (rozpuszczają się w nim tłuszcze, żywice i [[pokost]]y)
* przemysł farmaceutyczny▼
* paliwo
* przemysł chemiczny.
▲* przemysł farmaceutyczny
 
{{Osobny artykuł|Alkohol metylowyMetanol}}
 
=== Etanol ===
* paliwo napędowe.▼
* przemysł spożywczy
▲* paliwo napędowe.
 
{{Osobny artykuł|Alkohol etylowyEtanol}}
 
== Nomenklatura ==
Nazywanie alkoholi [[Wodorotlenki|wodorotlenkami]] jest niepoprawne, ponieważ w wodorotlenkach między grupą -OH, a atomem pierwiastka (najczęściej [[Metale|metalu]]) występuje [[wiązanie jonowe]], natomiast w alkoholach między grupą -OH, a atomem [[węgiel (pierwiastek)|węgla]] występuje [[wiązanie kowalencyjne]].
 
=== Nazwy systematyczne ===
Nazwy alkoholi tworzy się poprzez dodanie końcówki -ol z odpowiednim [[lokant]]em do nazwy macierzystego związku. Stara nomenklatura polegała na użyciu słowa alkohol i dodaniu nazwy [[Grupa alkilowa|alkilu]] w formie [[przymiotnik]]owejprzymiotnikowej.
 
<center><gallery>
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Alkohole”