Lusaka: Różnice pomiędzy wersjami

|stopniS = 15 |minutS = 25 |sekundS =

|stopniE = 28 |minutE = 17 |sekundE =

'''Lusaka''' – stolica [[Zambia|Zambii]]. Jest położona w południowo-środkowej części kraju na wysokości 1300 m.

Liczba ludności według oficjalnego cenzusu w 2000 roku wynosiła 1,391,329<ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://www.zamstats.gov.zm/census.php|tytuł=Census Data from Zambia|opublikowany=Central Statistical Office, Zambia|data dostępu=2011-12-22|język=en}}</ref>, a w 2010 roku 1,742,979<ref name=CP>{{cytujCytuj stronę|url=http://www.citypopulation.de/Zambia.html|tytuł=Zambia|opublikowany=City Population|data dostępu=2011-12-21}}</ref>.

Lusaka została założona w roku 1905 przez osadników z [[Europa|Europy]]. W maju 1935 r. zastąpiła [[Livingstone]] jako stolica [[kolonia (geografia polityczna)|kolonii]] brytyjskiej [[Rodezja Północna|Rodezji Północnej]]. W 1964 roku Lusaka została stolicą niepodległej Zambii.

Główne używane w Lusace języki to urzędowy angielski oraz [[Język nyanja|nyanja]] (z grupy języków Bantu).

Jako stolica, Lusaka jest siedzibą rządowej legislatury, zespołów wykonawczych i sądownictwa. W mieście obraduje ''National Assembly'' (Zgromadzenie Narodowe, parlament), jest tam siedziba Sądu Najwyższego oraz biuro prezydenckie ''State House''. Wśród budynków parlamentu znajduje się 15-piętrowy wieżowiec. Miasto jest także stolicą [[prowincja Lusaka|prowincji Lusaka]], najmniejszej i zarazem najliczniej zamieszkanej spośród dziewięciu prowincji Zambii<ref name=CP />, i tworzy dystrykt administracyjny zarządzany przez ''Lusaka City Council'' (Radę Miejską).

Lista burmistrzów:<ref name="lusaakas">:{{cytujCytuj książkę|tytuł=So this was Lusaakas|autor=Richard Sampson|wydawca=Mission Press|miejsce=Ndola|rok=1971|wydanie=2}}</ref>

* Robert Chikwelete czerwiec 2009–do chwili obecnej

Lusaka powstała na miejscu wsi, nazwanej od jej przywódcy, Lusakaa. Wieś mieściła się w dzielnicy Manda Hill, w pobliżu obecnego budynku parlamentu. W języku nyanja ''manda'' oznacza cmentarz<ref>{{cytujCytuj książkę|url=http://www.fenza.org/docs/various/vermeullen_chewa_dictionary.pdf|tytuł=Chinyanja (Chicewa) – English Dictionary|autor=Jan Vermeullen|rok=1979|miejsce=Lusaka|strony=29|język=en}}</ref>. Rejon został zasiedlony i poszerzony przez europejskich (głównie brytyjskich) osadników począwszy od roku 1905, kiedy to zaczęto budowę linii kolejowej.

Ostatnimi laty Lusaka jest częstym celem zarówno Zambijczyków, jak i turystów. Jej centralne położenie i szybki rozwój infrastruktury wpływają na zwiększenie miejsc pracy oraz lepsze możliwości lokalowe, a poprzez reformy ekonomiczne Lusaka i cała Zambia mają znaczne perspektywy rozwoju. W Lusace mieszka wielu obcokrajowców, z których wielu zajmuje się pomocą charytatywną Zambii, a także dyplomatów, przedstawicieli organizacji religijnych i biznesmenów.

Najwyższą szkołą w Zambii jest założony w 1966<ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://www.unza.zm/index.php?option=com_content&task=view&id=18&Itemid=32|tytuł=About UNZA. Historical Background|opublikowany=University of Zambia|data dostępu=2011-12-22|język=en}}</ref> ''University of Zambia'', nastawiony na głównie kierunki humanistyczne (edukacja, socjologia, rolnictwo, nauka, inżynieria, prawo, medycyna, biologia), oraz założony w 1999 prywatny ''University of Lusaka'' o kierunkach przede wszystkim związanych z biznesem (prawo, zarządzanie, ekonomia, stosunki polityczne, edukacja)<ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://unilus.ac.zm|tytuł=Welcome to the University of Lusaka|opublikowany=University of Lusaka|data dostępu=2011-12-22|język=en}}</ref>. Jest też szpital uniwersytecki (''University Teaching Hospital'').

Inne dobre szkoły w mieście to ''Rhodes Park School'', do której uczęszczają dzieci prezydenta [[Levy Mwanawasa]] i wiceprezydenta [[George Kunda]], ''International School of Lusaka'', ''Lusaka International Community School'', ''Lusaka Islamic Cultural and Educational Foundation'' (LICEF; Islamska Fundacja Kulturalna i Edukacyjna), ''Baobab College'', oraz szkoły międzynarodowe: francuska, włoska, chińska i amerykańska. ''Rhodes Park School'' nie jest oficjalnie szkołą międzynarodową, jednak wielu uczniów pochodzi z Angoli, Nigerii, Kongo, RPA i Chin.

W Lusace znajduje się Muzeum Narodowe, Muzeum Polityczne, ''Zintu Community Museum'' (Muzeum Społeczności Zintu), Statua Wolności, Zambian National Assembly (Zambijskie Zgromadzenie Narodowe, parlament), ''Agricultural Society Showgrounds'' (tereny wystawowe Związku Rolniczego, znane z dorocznej imprezy rolniczej), ''Moore Pottery Factory'', ''Lusaka Playhouse'' (teatr), kino, ''Cathedral of the Holy Cross'' (Katedra św. Krzyża), [[cenotaf]], klub golfowy, ''Lusaka Central Sports Club'', [[Ogród zoologiczny|zoo]] i [[ogród botaniczny|ogrody botaniczne]] w ''Munda Wanga Environmental Park''.

W mieście znajduje się też Uniwersytet Zambijski i Uniwersytet Lusacki. Wzdłuż ''Great East Road'' są dwa najdłuższe w Zambii hipermarkety: ''Arcades'' (Arkady; ze sklepami na powietrzu) oraz ''Manda Hill'' (sklepy w budynku), które były niedawno odświeżone, z placówkami takich sieci międzynarodowych jak Shoprite, Game i Woolworths, nowym kinem i pierwszą w kraju restauracją KFC.

W centrum miasta znajduje się znaczny odcinek drogi '''Cairo Road''', wokół której ciągnie się bazar ''New City Market'' i ''Kamwala Market'', główne miejsca handlowe; tam też znajduje się ''Zintu Community Museum''. Dalej na wschód znajduje się dzielnica rządowa ze ''State House'' i ministerstwami wokół ''Cathedral Hill'' i ''Ridgeway''. Według byłego burmistrza Richarda Sampsona<ref name="lusaakas" />, Cairo Road została nazwana na cześć lokalnego farmera, Alberta Dunbara, około roku 1923.

Miasto obsługuje port międzynarodowy lotniczy [[Port lotniczy Lusaka|Kenneth Kaunda International Airport]] (dawniej ''Lusaka International Airport'') oraz linia kolejowa z Livingstone do [[Kitwe]]<ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://www.zambiatourism.com/travel/traveladvice/getround.htm|tytuł=Zambia: Getting Around|opublikowany=Zambia Tourism|data dostępu=2011-12-22|język=en}}</ref>.

Port lotniczy był siedzibą narodowego przewoźnika [[Zambian Airways]] (zawiesił działalność 12 stycznia 2009<ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://www.africanmanager.com/site_eng/detail_article.php?art_id=12705|tytuł=Zambian govt to sue private airline|opublikowany=African Manager|data dostępu=2011-12-23|język=en}}</ref><ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://www.alternativeairlines.com/zambian-airways|tytuł=Zambian Airways ceased flying 12th January 2009|opublikowany=Alternative Airlines|data=2009-01-12|data dostępu=2011-12-23|język=en}}</ref>) oraz od 2008 linii lotniczych [[Zambezi Airlines]]<ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://atwonline.com/it-distribution/news/airline-ticket-sales-remained-down-july-0309|tytuł=Airline ticket sales remained down in July|opublikowany=Air Transport World|data=2009-08-14|data dostępu=2011-12-22|język=en}}</ref>, oferujących połączenia do Johannesburga, Ndola i Dar-es-Salaam. 31 października 2011 rząd cofnął certyfikat operatora dla linii Zambezi Airlines z powodu licznych problemów z bezpieczeństwem<ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://www.lusakatimes.com/2011/11/01/zambezi-airlines-suspension-deprive-zambians-zacci/|tytuł=Zambezi Airlines suspension to deprive Zambians – ZACCI|data=2011-11-01|data dostępu=2011-12-22|język=en}}</ref><ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://www.daily-mail.co.zm/index.php/business/1350-zambezi-airlines-suspension-to-deprive-zambians-zacci|tytuł=Zambezi Airlines suspension to deprive Zambians – ZACCI|autor=Nanacy Mwape, Kalonde Nyati|opublikowany=Zambia Daily Mail|data=2011-10-31|data dostępu=2011-12-23|język=en}}</ref>. Z dniem 1 listopada 2011 linia zawiesiła działalność "do„do odwołania"odwołania” (''till further notice'')<ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://www.flyzambezi.com/|tytuł=Zambezi Airlines|opublikowany=Zambezi Airlines|data=2011-11-01|data dostępu=2011-12-23|język=en}}</ref>. Ostatni funkcjonujący zambijski przewoźnik mający bazę w tym porcie lotniczym to [[Proflight Commuter Services|Proflight Zambia]] (zał. 1997).

Lotnisko służy zarówno celom publicznym, jak i militarnym. Bliżej centrum miasta jest też starsze lotnisko, używane obecnie tylko przez prezydenta.

! ! style="background:#39e; color:white; width:140px;"| Państwo

|! !| [[FilePlik:Coat of Arms of Dushanbe.png|25px]] '''[[Duszanbe]]'''

|! !| {{flagaFlaga|TJK}} [[Tadżykistan]]

Gracze w rugby [[Corné Krige]] i [[George Gregan]], którzy przewodzili odpowiednio drużynom [[Reprezentacja Republiki Południowej Afryki w rugby union mężczyzn|Reprezentacji Republiki Południowej Afryki]] oraz [[Reprezentacja Australii w rugby union mężczyzn|Australii]] w rugby union mężczyzn w [[Puchar Trzech Narodów 2002|Pucharze Trzech Narodów 2002]] i [[Puchar Trzech Narodów 2003|2003]], urodzili się w tym samym szpitalu w Lusace<ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://www.georgegregan.com/george/ggprofile.html|tytuł=George Gregan - Player Profile|opublikowany=Georgegregan.com|data dostępu=2011-12-22|język=en}}</ref><ref name="Courageous">{{cytujCytuj stronę|url=http://www.thegoal.com/players/rugby/krige_corne/captain.html|tytuł=Captain Courageous: Corné Krige|opublikowany=TheGoal.com|data dostępu=2006-06-26|język=en}}</ref><ref name="SA World Cup 2003">{{cytujCytuj stronę|url=http://sport.guardian.co.uk/rugbyworldcup2003/story/0,,1054302,00.html|tytuł=Rugby Union World Cup Special Reports: South Africa|opublikowany=[[The Guardian]]|data=2003-10-06|data dostępu=2011-12-22|język=en}}</ref>. Rodzice Krige'aKrige’a mieszkają nadal w Zambii.

Amy Holmes (ur. 1973 w Lusace) jest prezenterką wiadomości w telewizji kablowej GBTV Glenna Becka od sierpnia 2011<ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://www.huffingtonpost.com/2011/08/09/amy-holmes-joins-glenn-be_n_922739.html|tytuł=Amy Holmes Joins Glenn Beck'sBeck’s GBTV Network As Anchor|opublikowany=Huffington Post|data=2011-08-09|data dostępu=2011-12-22|język=en}}</ref>. Wcześniej współpracowała z CNN i występowała w Fox News. W 1994 uzyskała stopień licencjacki (BA) z ekonomii na [[Princeton University]]<ref>{{cytujCytuj stronę|url=http://edition.cnn.com/CNN/anchors_reporters/holmes.amy.html|tytuł=Anchors & Reporters: Amy Holmes|opublikowany=CNN|data dostępu=2011-12-22|język=en}}</ref>.

Przedmieścia Lusaki to: Handsworth Park, Sunningdale, Kabulonga, Woodlands, Jesmondine, Acacia, Northmead, Olympia Park, Roma, Kalundu, Chelston, Avondale, Rhodes Park, Prospect Hill, Longacres, Fairview, Chainama Hills, State Lodge, Makeni, Emmasdale, Leopards Hill, New Kasama, Chalala, Ibex Hill, Mass Media, Libala, Marshlands, Manda Hill, Chainda, Chudleigh, Kamwala South, Kamwala, Mwembeshi, Barlastone, Foxdale, Madras, NIPA, Mapepe, Lilayi, PHI, Nyumba Yanga, Olympia Extension, Chilenje, Thorn Park, Twinpalm, Villa Elizabetha.

Inne zamieszkałe miejsca to Kabwata (rejon klasy robotniczej, siedziba ''Kabwata Cultural Centre''), Misisi, Madras, Ziwa Zakho, Shang'omboShang’ombo, Kwa Shadreck, Matero, Mtendendere, Chaisa, Chawama, John Laing, Kalingalinga, Kwa George, Chipata Compound, Ng'ombeNg’ombe, Lilanda, Mandevu, Garden Compound, Bauleni, Helen Kaunda, Kaunda Square (etap pierwszy i drugi), oraz [[Chilanga]].

|source={{cytujCytuj stronę|url=http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT000810|tytuł=Average Conditions Lusaka, Zambia| data dostępu=2009-08-19|opublikowany=BBC Weather|język=en}}

|float=right}}Ze względu na wysokie położenie 1300&nbsp;m&nbsp;n.p.m., Lusaka znajduje się w klimacie wilgotnym subtropikalnym. Lato w Lusace jest ciepłe, ale nie gorące, a "zima"„zima” łagodna. W najchłodniejszym miesiącu, lipcu, średnia temperatura wynosi 16&nbsp;°C, a w najcieplejszym, październiku, ok. 25&nbsp;°C.

Pora sucha w Lusace trwa od kwietnia do października, po czym następuje pora wilgotna.

* [http://www.lowdown.co.zm The Lowdown, "What's„What’s on?"” magazine]