Rudolf Wegner: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Anulowanie wersji 37331256 autora Michał Sobkowski (dyskusja): na parę dni, będzie jeszcze 1 źródło |
rozbudowa |
||
Linia 1:
{{Biogram infobox
|imię i nazwisko = Rudolf Wegner
|imię i nazwisko org =
|pseudonim =
|grafika = Rudolf Wegner (crop).jpg
|opis grafiki =
|podpis =
|data urodzenia = [[1876]] lub [[1877]]
|miejsce urodzenia = [[Łódź]] lub [[Brzeziny|Brzeziny k. Łodzi]], [[Polska]]
|imię przy narodzeniu =
|data śmierci = [[13 lipca]] [[1941]]
|miejsce śmierci = [[Warszawa]], [[Polska]]
|przyczyna śmierci =
|miejsce spoczynku =
|zawód =
|odznaczenia = {{order|OOP|KO}} {{order|LH|KK}}
|commons = Category:Rudolf Wegner
|wikiźródła =
|wikicytaty =
|www =
}}
[[Plik:Podręcznik dla majstrów tkackich 1905.jpg|G. Żórawski, „Podręcznik dla Majstrów Tkackich”, Rychliński i Wegner, Łódź 1905|thumb|245px]]
'''Rudolf Wegner''' (ur. [[1877]] w [[Łódź|Łodzi]], zm. [[13 lipca]] [[1941]] w [[Warszawa|Warszawie]] – polski księgarz i wydawca. Współzałożyciel i dyrektor [[Wydawnictwo Polskie|Wydawnictwa Polskiego]] we [[Lwów|Lwowie]] ([[1917]]–[[1928]]). Właściciel [[Wydawnictwo Polskie R. Wegnera|Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera]] w [[Poznań|Poznaniu]] (1928–1941). Wydawca dzieł i przyjaciel [[Ferdynand Ossendowski|Ferdynanda Ossendowskiego]]. Ojciec [[Irena Rybotycka|Ireny Rybotyckiej]].▼
[[Plik:Ferdynand Ossendowski - Polesie - 1934 - title page.jpg|[[Ferdynand Ossendowski]], „Polesie”, Wydawnictwo Polskie R. Wegnera, Poznań 1934 (seria „Cuda Polski”). Wegner był nie tylko wydawcą dzieł Ossendowskiego, ale i jego przyjacielem{{r|dp|Michalewska}}|thumb|245px]]
▲'''Rudolf Wegner''' (ur. [[1877]] w [[Łódź|Łodzi]] lub w [[24 marca]] [[1876]] w [[Brzeziny|Brzezinach]] k. Łodzi, zm. [[13 lipca]] [[1941]] w [[Warszawa|Warszawie]]) – polski księgarz i wydawca. Współzałożyciel (1917) i dyrektor [[Wydawnictwo Polskie|Wydawnictwa Polskiego]] we [[Lwów|Lwowie]]
==
Urodził się w roku 1876{{r|Hermesia}} lub 1877{{r|Michalewska|Kozarynowa|pw|Rybotycka}} w Łodzi lub pobliskich Brzezinach, znajdujących się wówczas na terenie tzw. [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Kongresówki]]. Ze względów zdrowotnych – chorował na płuca – młodość spędził głównie w [[Szwajcaria|Szwajcarii]]. Tam też ukończył studia, obracając się w kręgach młodej, patriotycznej emigracji polskiej{{r|Kozarynowa|pw}}. Po odbyciu praktyki w wydawnictwie ''[[Pestalozzi Verlag]]'' powrócił do Polski. Dzięki uzyskanemu wykształceniu i znajomości języków obcych (niemiecki, francuski i włoski) łatwo znalazł zatrudnienie w firmie księgarskiej [[Edward Wende (1830–1914)|Edwarda Wendego]], w dziale książek zagranicznych{{r|Kozarynowa|pw}}. Po kilku latach, w roku 1901, wraz ze wspólnikiem, [[Zygmunt Rychliński|Zygmuntem Rychlińskim]], kupił księgarnię przy [[ulica Piotrkowska|ul. Piotrkowskiej w Łodzi]], będącą filią wydawnictwa ''[[Gebethner i Wolff]]''{{r|Michalewska|Nowak}}. Nowe przedsięwzięcie szybko odniosło sukces, m.in. dzięki sprzedaży pozycji zakazanych przez cenzurę rosyjską{{r|Kozarynowa}}. Firma prowadziła też intensywną działalność wydawniczą, publikując m.in. książki naukowe, popularno-naukowe, podręczniki, nuty, literaturę piękną, a także czasopisma – humorystyczną „Łodziankę” i fachowe „Czasopismo Lekarskie”{{r|Michalewska}}. W tym okresie ożenił się z Wandą Welke, córką zamożnego współzałożyciela fabryki marmurów kieleckich. Na weselu obecni byli m.in. [[Henryk Sienkiewicz]], [[Jan Styka]] i [[Ignacy Chrzanowski]]{{r|Kozarynowa}}. W roku 1905 spółka została zlikwidowana{{#tag:ref|Księgarnię przy ul. Piotrkowskiej przejął [[Stanisław Miszewski]], a w roku 1912 wróciła do Gebethnera i Wolffa{{r|Michalewska}}.|group="uwaga"}}. Przyczyną były trudności finansowe, a także udział Wegnera w [[rewolucja 1905 roku|rewolucji 1905 roku]]{{r|Michalewska}} oraz rozpowszechnianie książek poza cenzurą, co zmusiło go do nagłego wyjazdu z Łodzi w obawie przed aresztowaniem{{r|Kozarynowa}}. W roku 1906{{r|pw}} przeniósł się do [[Lwów|Lwowa]]. Dzięki listowi polecającemu do księcia [[Andrzej Lubomirski|Andrzeja Lubomirskiego]], uzyskał posadę kierownika technicznego w [[Zakład Narodowy im. Ossolińskich|Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich]], w którym Lubomirski był kuratorem. Pracował tam do roku 1917{{r|Kozarynowa|pw}}. W roku 1911 został pierwszym „doradcą-specjalistą” wydawnictwa, organizując rozbudowę drukarni i kupując dla niej sprzęt{{r|Michalewska}}. Poza Ossolineum pracował też w wydawnictwie [[Wydawnictwo Altenberga|H. Altenberg, G Seyfarth, E Wende i Sp.]]{{r|SPKP}} W roku 1914 wraz z Lubomirskim i [[Ludwik Bernacki|Ludwikiem Bernackim]] przeniósł się do [[Wiedeń|Wiednia]]{{r|Michalewska}}. W mieście tym spędził z rodziną (żoną i córką Ireną urodzoną jeszcze we Lwowie{{r|Kozarynowa}}) okres [[I wojna światowa|I wojny światowej]] (1914–1917). W roku 1917 zawiązał spółkę akcyjną{{#tag:ref|Wg innych źródeł spółka zawiązana została przez lwowskiego przemysłowca{{r|Michalewska}}.|group="uwaga"}}, która pozwoliła na powołanie w listopadzie tegoż roku [[Wydawnictwo Polskie|Wydawnictwa Polskiego]] z siedzibą we Lwowie. Udziałowcami spółki byli m.in. [[Ignacy Mościcki]], [[Antoni Jakubski]], [[Marian Kukiel]], [[Tadeusz Kutrzeba]], [[Roman Odzierzyński]] i [[Aleksander Litwinowicz]]{{r|Kozarynowa|pw}}.
* [[1935]] - Krzyż Kawalerski [[Legia Honorowa|Legii Honorowej]] (za popularyzację dzieł literatury francuskiej)▼
* [[1937]] - Krzyż Oficerski [[Order Odrodzenia Polski|Orderu Odrodzenia Polski]] (za zasługi wydawnicze)▼
Po odzyskaniu niepodległości powrócił z rodziną do Lwowa. W lipcu 1920 wyjechał służbowo do [[Warszawa|Warszawy]], skąd, po zwycięskiej [[Bitwa warszawska 1920|bitwie warszawskiej]] udał się w podróż krajoznawczą po zachodniej Polsce. Odwiedził wówczas m.in. [[Poznań]], który znacznie mniej niż Lwów i Warszawa ucierpiał podczas I wojny światowej. Atmosfera spokojnego miasta i namowy napotkanego tam przypadkiem dawnego przyjaciela, [[Czesław Kędzierski|Czesława Kędzierskiego]], skłoniły Wegnera do natychmiastowej przeprowadzki do Poznania. Otwarty tu oddział wydawnictwa przekształcił się następnie w jego siedzibę główną{{r|Rybotycka}}.
W Poznaniu nastąpił szybki rozwój firmy, którą Wegner w 1928 roku wykupił na własność i zarejestrował pod nazwą ''[[Wydawnictwo Polskie R. Wegnera|Wydawnictwo Polskie Rudolfa Wegnera]]''{{r|Nowak}} (lub jako ''Wydawnictwo Polskie (R. Wegner) Lwów – Poznań''{{r|Kozarynowa}}). Rocznie wydawano średnio ok. 300 tytułów{{r|Michalewska}}. Polityką wydawniczą Wegnera było oferowanie wyłącznie książek wysokiej jakości, atrakcyjnych graficznie, starannie dopracowanych. Jako cel postawił sobie udostępnienie czytelnikowi najlepszej literatury światowej (seria „Biblioteka Laureatów Nobla” – w sumie 80 tomów{{r|Kowalska}}) oraz dorobku młodych pisarzy polskich (seria „Biblioteka Autorów Polskich”). Później wprowadził serie „Świat podróży i przygód” oraz szczególnie popularne „[[Cuda Polski]]”{{r|Kozarynowa|pw}}{{r|Rausz}} wg projektu graficznego [[Jan Bułhak|Jana Bułhaka]]{{r|Rausz}}. Seria ta, wielokrotnie wznawiana, nie była przez Wegnera traktowana wyłącznie komercyjnie; jej celem było m.in. upowszechnianie wiedzy o walorach Polski za granicą. Jej motto brzmiało „To Polska – to ojczyzna nasza”. Rozprowadzana była w znaczącej części poza rynkiem księgarskim oraz wykupywana przez organizacje rządowe i rozpowszechniana wśród dyplomatów zagranicznych{{r|Rausz}}. Łącznie Wegner wydał 10 serii tematycznych{{r|Rausz}}. Dużą wagę przykładał do tego, aby dzieła autorów zagranicznych były dobrze przetłumaczone (tłumaczami byli m.in. [[Józef Birkenmajer]], [[Czesław Kędzierski]], [[Leopold Staff]], [[Jerzy Bandrowski]], [[Florian Sobieniowski]], [[Franciszek Mirandola]] i [[Stanisław Wasylewski]]{{r|Michalewska|Kowalska}}) i wydane w jakości nieodbiegającej od oryginałów{{r|Nowak}}. Sukces wydawniczy kolejnych serii przypisywany był starannemu przemyśleniu przez Wegnera ich tematyki i odpowiedniemu doborowi tomów. Ponadto wybrane pozycje Wydawnictwa Polskiego oferowane były w bibliofilskich wersjach luksusowych{{r|Kozarynowa|pw|Rausz}}, w cenie 100–200 zł za egzemplarz; przeznaczone one były dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP na cele reprezentacyjne{{r|Michalewska}}.
* A. Michalewska, "Działalność wydawnicza Rudolfa Wegnera", ''Roczniki Biblioteczne'', R.XXII, 117–135, 1978▼
Po wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] Wegner został wysiedlony z Poznania i przeniósł się do Warszawy{{r|SPKP}}. Książki wydawnictwa z magazynów w Poznaniu i Lwowie zostały w znacznej części zniszczone przez okupantów. Cenne zbiory prywatne zostały spalone przez Niemców na [[Plac Wolności w Poznaniu|placu Wolności w Poznaniu]]{{r|Kozarynowa|pw}}. Część nakładu – ok. 300 ton książek z zasobów poznańskich (zarówno ukrytych w piwnicy domu Wegnera przy ul. Słowackiego 8, jak i odzyskanych ze skonfiskowanej partii z magazynów kolejowych) – udało się jednak wywieźć do Warszawy, do magazynu przy ul. Okrąg 6/8. W czasie okupacji książki te rozprowadzane były przez firmę działającą pod nazwą ''R. Wegner, Księgarnia Wydawnicza''{{r|Michalewska}}.
Rudolf Wegner zmarł 15.07.1941 na zawał serca. Został pochowany w grobie rodzinnym na [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|warszawskich Powązkach]]. Wanda Wegner nie przyjęła oferty [[Jan Gebethner|Jana Gebethnera]], prezesa Związku Wydawców, pochowania męża przy alei zasłużonych. Nie zaakceptowała też pieniędzy oferowanych przez Związek na ustanowienie nagrody literackiej im. Wegnera, prosząc o przekazanie ich rodzinie [[Józef Birkenmajer|Józefa Birkenmajera]], który poległ w roku 1939 podczas oblężenia Warszawy{{r|Kozarynowa|pw}}.
W trakcie [[Powstanie warszawskie|Powstania Warszawskiego]] pozostałe książki wydawnictwa Wegnera z magazynu przy ul. Okrąg wykorzystano do budowy barykady, gdzie uległy zniszczeniu. Po zakończeniu wojny wydawnictwo Wegnera zostało znacjonalizowane, a później zlikwidowane (1950){{r|Kozarynowa|pw|Michalewska}}. Wanda Wegner wraz z córką Ireną i jej mężem, płk. Tomaszem Rybotyckim, kontynuowali działalność wydawniczą Rudolfa Wegnera w amerykańskiej strefie okupacyjnej Niemiec, a następnie w Anglii, gdzie założyli wydawnictwo „Tern (Rybitwa) Book Co. Ltd.” publikujące głównie dawne pozycje Wydawnictwa Polskiego{{r|Rybotycka}}. Planowana ''Nagroda literacka im. Rudolfa Wegnera'' została ustanowiona dopiero w roku 1988 z fundacji Ireny Rybotyckiej, a jej pierwszym laureatem został [[Czesław Bednarczyk]]{{r|Kozarynowa|pw}}.
== Odznaczenia i wyróżnienia ==
▲*
▲*
Był [[filister|filistrem]] ''honoris causa'' [[Korporacja Akademicka Hermesia|korporacji akademickiej „Hermesia”]]{{r|Hermesia|Filister}}.
{{Uwagi}}
== Przypisy ==
{{Przypisy-lista|l. kolumn=2|
* <ref name="dp">{{cytuj pismo | tytuł = U wydawcy | czasopismo = Dziennik Poznański | data = 6.01.1939}}</ref>
* <ref name="Filister">{{Cytuj stronę | url = http://hermesia.pl/?page_id=9 | tytuł = Dzieje Korporacji Akademickiej Hermesii | opublikowany = Korporacja Akademicka Hermesia | data dostępu = 2013-08-15}}</ref>
* <ref name="Hermesia">{{cytuj stronę | tytuł = Zasłużeni Hermici | url = http://hermesia.pl/?page_id=7 | opublikowany = Korporacja Akademicka Hermesia | data dostępu = 2013-08-15}}</ref>
* <ref name="Kowalska">{{cytuj książkę | autor = Radosław Gaziński (red.) | tytuł = Dokąd Zmierzamy? Książka i jej czytelnik | wydawca = Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica | miejsce = Międzyzdroje | data = 2008 | seria = Bibliotekarz Zachodniopomorski | strony = 109-126 | isbn = 987-83-87879-70-9 | tom = IV | rozdział = Literackie serie wydawnicze w latach 1921–1999 | imię r = Marzena | nazwisko r = Kowalska | data dostępu = 2013-08-15 | url = http://zbc.ksiaznica.szczecin.pl/Content/18106/Seria+BZP+T+IV.pdf}}</ref>
* <ref name="Kozarynowa">{{cytuj książkę | tytuł = Nagroda literacka im. Rudolfa Wegnera | wydawca = Oficyna poetów i pisarzy | miejsce = Londyn | data = 1989 | isbn = 0 948668 87 3 | rozdział = W służbie książki | nazwisko r = [[Zofia Kozarynowa]]}}</ref>
▲*
* <ref name="Nowak">{{cytuj pismo | autor = Adam Nowak | tytuł = „Cuda Polski”, czyli Rudolf Wegner rediviva | czasopismo = Wiadomości Księgarskie | wydawca = Biblioteka Analiz | wolumin = 57 | data = 12 grudnia 2008 | url = http://rynek-ksiazki.pl/-wiadomosci-ksiegarskie_3/wydanie_188/-cuda-polski---czyli-rudolf-wegner-rediviva_18448.html}}</ref>
* <ref name="pw">{{cytuj pismo | autor = Irena Rybotycka | tytuł = Wspomnienie o Rudolfie Wegnerze, zasłużonym polskim wydawcy | czasopismo = Przegląd Wielkopolski | wydanie = 3 (9) | wolumin = III | strony = 22-25 | data = 1989}}</ref>
* <ref name="Rausz">{{cytuj pismo | autor = Monika Rausz | tytuł = „Cuda Polski” Rudolfa Wegnera: historia edycji | czasopismo = Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia | wolumin = 4 | strony = 156-166 | data = 2006 | url = http://sbsp.up.krakow.pl/article/download/965/pdf}}</ref>
* <ref name="Rybotycka">{{cytuj książkę | tytuł = Nagroda literacka im. Rudolfa Wegnera | wydawca = Oficyna poetów i pisarzy | miejsce = Londyn | data = 1989 | isbn = 0 948668 87 3 | rozdział = Przemówienie Ireny Rybotyckiej, fundatorki nagrody | nazwisko r = Irena Rybotycka}}</ref>
* <ref name="SPKP">{{Cytuj książkę | autor = Irena Treichel (red.) | tytuł = [[Słownik pracowników książki polskiej]] | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa - Łódź | data = 1972 | strony = 941-942|rozdział = Rudolf Wegner |autor r = Anna Michalewska }}</ref>
}}
{{DEFAULTSORT:Wegner Rudolf}}
| |||